.
36-37 (?). Thánh Stephanus, phó tế, bị ném đá chết tại Jerusalem. Ngà i là vị tỠđạo đầu tiên của Giáo Há»™i. Má»™t phần cá»™ng Ä‘oà n Giáo Há»™i tiên khởi phải phân tán Ä‘i khắp nÆ¡i. Sau đó Ãt lâu, Thánh Phaolô trở lại. Ngà i trÆ°á»›c tên là Saul, từng bách hại Giáo Há»™i; sau khi trở lại, ngà i nháºp Ä‘oà n các tông đồ thá»±c hiện 3 cuá»™c truyá»n giáo lá»›n khắp vùng Tiểu à và được mệnh danh là Tông đồ Dân ngoại.
39. Cornelius và gia đình được Thánh Phêrô rá»a tá»™i. Biến cố nà y nói lên sứ mạng truyá»n giáo của Giáo Há»™i cho má»i dân tá»™c.
42. Vua Herod Agrippa bách hại Kitô hữu tại Palestine. Thánh Giacôbê Tiá»n là vị tông đồ đầu tiên tỠđạo năm 44; Thánh Phêrô bị tống ngục; nhiá»u tÃn hữu trốn đến Antioch xứ Syria. ChÃnh nÆ¡i đây, những ngÆ°á»i tin theo Äức Kitô được gá»i là Kitô hữu.
45-49. Hà nh trình truyá»n giáo đầu tiên của Thánh Phaolô đến Antioch, Cyprus, Antioch xứ Pisidia, Listra…
48-49. Công đồng Chung đầu tiên ở Jerusalem không đòi buá»™c lÆ°Æ¡ng dân trở lại phải giữ luáºt Môsê.
49. Hoà ng đế Claudius buá»™c ngÆ°á»i Do Thái phải rá»i khá»i Roma, vì ngÆ°á»i Do Thái và Kitô hữu tranh chấp vá»›i nhau vá» Äức Kitô (sá» gia Sueton).
K.50. Tin Mừng truyá»n miệng đầu tiên được biên soạn thà nh văn bản, đó là bản Tin Mừng theo Thánh Matthêu bằng tiếng Aram, nhÆ°ng sau đó bị thất lạc.
50-52. Hà nh trình truyá»n giáo lần thứ 2 của Thánh Phaolô Ä‘i Listra, Phrygia, Galatia, Philippi ở Macedonia, Athens, Corinth.
51. Thánh Phaolô viết các thÆ° gá»i tÃn hữu Thessalonica.
53-58. Hà nh trình truyá»n giáo thứ 3 của Thánh Phaolô: Ephesus, Corinth, Galatia, Phrygia, Macedonia, Philippi, Jerusalem; trong thá»i kỳ nà y, Thánh Phaolô viết rất nhiá»u thÆ° gá»i các cá»™ng Ä‘oà n.
58-63. Thánh Phaolô bị bắt ở Caesarea, rồi được giải sang Roma; ngà i bị giam giữ ở Roma từ năm 61-63, sau đó được thả.
64. Hoà ng đế Nero đốt thà nh Roma và đổ tá»™i cho ngÆ°á»i Kitô hữu, dẫn đến cuá»™c bách hại dã man. Thánh Phêrô tỠđạo trong dịp nà y.
65. Bản Tin Mừng theo Thánh Marcô được biên soạn.
65-67. Thánh Phaolô đi giảng ở Ephesus, Macedonia; sau đó, bị bắt tại Roma và bị chém đầu.
70. Titus chiếm đóng thà nh Jerusalem, sau đó đốt Ä‘á»n thá».
K.80. Bản Tin Mừng theo Thánh Matthêu, Luca và Công Vụ Tông Äồ được biên soạn.
88-97. Triá»u đại Giáo hoà ng Clemens I, ngà i là giám mục Roma và đã gá»i thÆ° cho tÃn hữu Corinth.
K.95. Sách Khải Huyá»n, Tin Mừng theo Thánh Gioan và các thÆ° của ngà i được biên soạn. Hoà ng đế Domitianus cấm đạo gắt gao ở Roma.
K.100. Thánh Gioan Tông đồ chết ở Ephesus, chấm dứt thá»i Tông đồ và thế hệ đầu tiên của Kitô giáo.
THẾ KỶ II
107. Thánh Ignatius thà nh Antioch tỠđạo tại Roma. Ngà i là văn sÄ© đầu tiên dùng từ “Giáo há»™i Công giáoâ€.
111. Cấm đạo và bắt bá»› tÃn hữu ở Bithinia. ThÆ° của Pliny gá»i hoà ng đế Trajanus (98-117).
112. Hoà ng đế Trajanus ra lệnh cho Plinius, thống đốc xứ Bithinia, đừng trục xuất Kitô hữu mà chỉ nên phạt nếu hỠkhông chịu tế thần.
117-138. Cuá»™c bách hại dÆ°á»›i thá»i hoà ng đế Hadrianus.
K.125. Thuyết Ngá»™ Äạo lan rá»™ng. Thuyết nà y có từ thá»i các tông đồ, phủ nháºn cuá»™c tạo dá»±ng là công trình của Thiên Chúa, từ chối Cá»±u Ước, thần tÃnh của Äức Kitô và cả sá»± hoà n tất cánh chung.
144. Marcion bị dứt phép thông công, vì chủ trÆ°Æ¡ng má»™t thuyết Nhị Nguyên tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° thuyết Ngá»™ Äạo, có sá»± đối nghịch hoà n toà n giữa Cá»±u Ước và Tân Ước.
155. Thánh Policarpus đến Roma. Ngà i là giám mục thà nh Smyrna, là môn đệ Thánh Gioan; sau đó, tỠđạo dÆ°á»›i triá»u Marcus Aurelius (161-180).
161-180. CÆ¡n bách hại rất nặng ná» dÆ°á»›i triá»u hoà ng đế Marcus Aurelius.
K.165. Thánh Justinus tỠđạo; ngà i là triết gia gốc Palestine đến định cÆ° ở Roma, thúc đẩy Kitô giáo và văn minh Hy Lạp xÃch lại gần nhau.
170. Phong trà o cá»±c Ä‘oan do Montan khởi xÆ°á»›ng từ miá»n Phrygia, Mysia và Tiểu Ã. Từ việc nói tiên tri và sống khổ hạnh cho đến tham vá»ng thể hiện má»™t Giáo há»™i duy nhất của Thần KhÃ, rồi tá»± do giải thÃch Thánh Kinh, Montan còn cho mình là đấng bảo trợ đến bổ túc cho sá»± mạc khải của Äức Kitô. Phong trà o lôi cuốn cả Tertulianus, nhÆ°ng bị Thánh Giáo hoà ng Zephirinus (199-217) lên án.
177. Thánh Ireneus, giám mục thà nh Lyon, là má»™t nhà thần há»c danh tiếng vá» việc Phúc Âm hoá và chống lạc giáo. Ngà i mất năm 202.
196. Sách Didache là sách dạy giáo lý cho ngÆ°á»i dá»± tòng được biên soạn. Tiếng La Tinh được dùng trong phụng vụ ở phÆ°Æ¡ng Tây. PhÆ°Æ¡ng Äông vẫn dùng tiếng Aram hoặc Hy Lạp.
THẾ KỶ III
202. Hoà ng đế Septimius Severus muốn láºp má»™t tôn giáo chung trên toà n đế quốc Roma, nên bách hại đạo rất dã man.
206. Tertullianus (K.160-230), là văn sÄ© La Tinh đầu tiên trở lại đạo năm 197. Ông viết nhiá»u sách thần há»c vá» khoa há»™ giáo, chống lạc giáo; vá» luân lý, ông đã góp phần quan trá»ng và o việc hình thà nh ngôn ngữ thần há»c La Tinh.
215. Văn hà o Clemens thà nh Alexandria qua Ä‘á»i. Ông là thầy của Origenes, đã trở lại Kitô giáo, viết nhiá»u sách cho thấy Chúa dùng triết há»c Hy Lạp để dá»n Ä‘Æ°á»ng cho Kitô giáo; ông sáng láºp trÆ°á»ng phái Alexandria.
220. Triá»u đại nhà Hán ở Trung Quốc chấm dứt. Trung Quốc bị chia thà nh nhiá»u nÆ°á»›c nhá», chiến tranh liên miên đến năm 590 má»›i thống nhất.
232-253. Origenes (K.185-254) sinh ở Ai Cáºp, chuyên nghiên cứu khoa Thánh Kinh và huấn giáo, hoạt Ä‘á»™ng ở Alexandria, rồi sang Caesarea miá»n Palestine. Công trình nghiên cứu của ông có ảnh hưởng sâu rá»™ng trên các giáo phụ Äông và Tây PhÆ°Æ¡ng.
235. Thánh Hippolytus tỠđạo. Ngà i là vị linh mục thông thái ở Roma, xung Ä‘á»™t vá»›i Giáo hoà ng Zephirinus và Callixtus, đã có nhiá»u công trình nghiên cứu giá trị vá» thần há»c, chú giải Thánh Kinh và đá»i sống Kitô giáo ở Roma.
240-277. Lạc giáo Manicheus xuất hiện và bắt đầu lan trà n. Manicheus (K.216-277) ở Ba TÆ°; sau 2 lần thị kiến, bắt đầu rao giảng má»™t giáo thuyết sai lạc gắn liá»n vá»›i thuyết Ngá»™ Äạo, siêu hình há»c Nhị Nguyên, phối hợp vá»›i thuyết Khổ Hạnh, bi quan đối vá»›i thân xác.
249-251. Cuá»™c bách hại đạo của hoà ng đế Decius, nhiá»u ngÆ°á»i phải chối đạo vì sợ hãi, hỠđã xin tha thứ và đá»n tá»™i. Thánh Giáo hoà ng Cornelius đồng ý vá»›i Thánh Cyprianus ban Æ¡n đại xá sau khi các hối nhân Ä‘á»n tá»™i, nhÆ°ng Novatianus chống lại sá»± khoan dung nà y và váºn Ä‘á»™ng được bầu là m giáo hoà ng để chống lại. Thượng Há»™i đồng Giám mục tại Carthage đã tuyên án tuyệt thông Novatianus năm 251.
250-300. Thuyết Plato Má»›i do Plotinus và Porphiry chủ xÆ°á»›ng được má»™t số ngÆ°á»i theo.
256. Thánh Giáo hoà ng Stephanus công nháºn phép Rá»a tá»™i do những ngÆ°á»i lạc giáo là m cÅ©ng thà nh sá»±.
257. Hoà ng đế Valerianus bách hại và muốn huỷ diệt Giáo Hội; Thánh Cyprianus tỠđạo.
260. Thánh Lucianus láºp trÆ°á»ng há»c Thánh Kinh ở Antioch. Thánh Giáo hoà ng Dionysius lên án lạc thuyết của Sabellius.
261. Hoà ng đế Gallienus ra sắc chỉ tha cấm đạo.
K.292. Hoà ng đế Diocletianus chia đế quốc Roma thà nh hai miá»n Äông và Tây do sá»± khác nhau vá» chÃnh trị, văn hoá, xã há»™i..., tạo nên sá»± phát triển khác nhau giữa 2 miá»n trong chÃnh Giáo Há»™i. Äế quốc ở phÃa Tây bắt đầu suy yếu.
THẾ KỶ IV
303. Cuá»™c bách hại khốc liệt dÆ°á»›i Ä‘á»i hoà ng đế Diocletianus, nhất là và o năm 304.
305. Thánh Antonius (Antôn) sống Ä‘á»i ẩn tu gần Biển Äá» bên Ai Cáºp và gợi hứng cho Ä‘á»i tu của các ẩn sÄ© sau nà y.
K.306. Công đồng Elvira há»p ở miá»n Nam Tây Ban Nha, công bố các Ä‘iểm giáo luáºt vá» ká»· luáºt liên quan đến Ä‘á»i sống luân lý của xã há»™i Kitô giáo, nhÆ° luáºt Ä‘á»™c thân của giáo sÄ©, luáºt không được ly dị của vợ chồng Công giáo.
311. Sắc chỉ tha đạo của hoà ng đế Galerius chấm dứt sá»± bách hại ở Tây PhÆ°Æ¡ng, nhÆ°ng vẫn còn ở Äông PhÆ°Æ¡ng.
313. Sắc chỉ Milan của Constansti-nus Äại Äế và Licinius nhìn nháºn Công giáo là tôn giáo hợp pháp trên toà n đế quốc Roma.
314. Công đồng ở thà nh Arles lên án phái Donatus, do Donatus là giám mục Numidia ở châu Phi chủ trÆ°Æ¡ng không công nháºn phép Rá»a tá»™i và bà tÃch do thừa tác viên bất xứng ban. Công đồng còn nhấn mạnh hiệu quả bà tÃch bắt nguồn từ chÃnh Äức Kitô.
318. Thánh Pachomius láºp tu viện đầu tiên sống Ä‘á»i cá»™ng Ä‘oà n ở Ai Cáºp, song song vá»›i Ä‘á»i ẩn sÄ©.
320. Chandragupta thống nhất Ấn Äá»™, mở đầu chế Ä‘á»™ phong kiến. Văn há»c Hindu phát triển.
325. Công đồng Chung Nicaea I lên án lạc thuyết Arius. Arius là má»™t linh mục ở Alexandria giảng dạy sai lầm vá» thần tÃnh của Äức Kitô. Công đồng soạn bản tuyên xÆ°ng đức tin (gá»i là kinh Tin KÃnh) Nicaea xác quyết Con Thiên Chúa đồng bản tÃnh vá»›i Chúa Cha.
326. NhỠsự giúp đỡ của Thánh Helena, Giáo Hội tìm được Thánh Giá Chúa Giêsu.
337. Hoà ng đế Constantinus nháºn bà tÃch Rá»a tá»™i và băng hà .
361-363. Hoà ng đế Julianus Phản Giáo muốn khôi phục ngoại giáo, sùng bái ngẫu tượng thay vì Kitô giáo. Cơn bách hại đạo dữ dội.
365. Sắc chỉ cấm đạo của hoà ng đế Valens ở Äông PhÆ°Æ¡ng.
374-397. Thánh Ambrosius (340-397) là giám mục Milan, má»™t trong 4 vị tiến sÄ© vÄ© đại của Giáo há»™i La Tinh. Ngà i là con má»™t gia đình quý tá»™c Roma, dù má»›i là dá»± tòng, dân chúng vẫn phấn khởi chá»n ngà i là m giám mục. Äược rá»a tá»™i và tấn phong năm 374, ngà i đã bảo vệ quyá»n lợi của Giáo Há»™i trÆ°á»›c sá»± chèn ép của chÃnh quyá»n, ngà i đã viết nhiá»u sách vá» mục vụ.
K.376. Cuộc xâm lăng của dân Man Di (Barbari) bắt đầu ở Tây Phương.
379. Thánh Basilius (K. 330-397) là giáo phụ Hy Lạp thá»i danh, láºp nên các Ä‘an viện, khởi đầu ở Caesarea.
381. Công đồng Chung Cons-tantinople I lên án các lạc thuyết.
382. Thánh Giáo hoà ng Damasus ra sắc lệnh vá» danh mục những sách linh hứng được Giáo Há»™i công nháºn (gá»i là ThÆ° Quy Thánh Kinh).
382-406. Thánh Jerome (Hiero-nymus, K. 340-420) dịch bản Thánh Kinh Cá»±u Ước và Tân Ước sang tiếng La Tinh (bản Vulgata) vá»›i nhiá»u chú giải giá trị.
392. Thánh Augustinus (354-430) là m giám mục ở Hippo (Bắc Phi). Ngà i sinh ở Thagaste, dạy khoa hùng biện ở Milan, chống lại các giáo phái của Manicheus, Donatus và Pelagius, đã viết nhiá»u tác phẩm thần há»c có giá trị, ảnh hưởng mạnh mẽ đến tÆ° tưởng Kitô giáo.
395. Hoà ng đế Roma Theodosius chia đất nÆ°á»›c cho 2 con: Tây Roma (gồm châu Âu và châu Phi) lấy Roma là m thủ đô và Äông Roma lấy Constantinople (Istambul ngà y nay) là m thủ đô.
THẾ KỶ V
406-409. Quân Man Di xâm lăng miá»n Gaul và Tây Ban Nha.
410. Quân Visigoths do Alaric Ä‘iá»u khiển, vây thà nh Roma.
431. Công đồng Chung Ephesus giải quyết cuá»™c tranh luáºn vá» ngôi vị trong Äức Kitô, nhìn nháºn tÆ°á»›c hiệu Mẹ Thiên Chúa nÆ¡i Äức Maria.
432. Thánh Patrick (K. 385-K. 461), ngÆ°á»i Anh, tá»›i truyá»n giáo tại Ireland. Khi ngà i mất Ä‘i, hầu nhÆ° cả nÆ°á»›c đã theo đạo, nhiá»u tu viện và cả hà ng giáo phẩm được thiết láºp.
451. Công đồng Chung Chalcedon xác định Äức Giêsu có hai bản tÃnh trong má»™t ngôi vị duy nhất.
452. Thánh Giáo hoà ng Leo Cả thuyết phục được Attila là ngÆ°á»i Hung Nô tha cho thà nh Roma. Ngà i đóng vai trò rất quan trá»ng trong việc tổ chức phụng vụ Roma.
455. Quân Vandal dưới sự chỉ huy của Geiseric cướp phá Roma.
484. Acacius là giáo chủ thà nh Constantinople bị phạt vạ tuyệt thông, vì công khai chống lại giáo hoà ng và theo phái Nhất TÃn.
494. Thánh Giáo hoà ng Gelasius I gá»i đến hoà ng đế Anastasius má»™t bức thÆ° công bố rằng: giáo hoà ng có quyá»n lá»±c trên hoà ng đế trong lÄ©nh vá»±c thiêng liêng.
496. Clovis (481-511), vua nÆ°á»›c Pháp, trở lại đạo và được rá»a tá»™i. NÆ°á»›c Pháp theo Kitô giáo, sau khi vua Clovis và nữ hoà ng Clotilde chiến thắng quân Alamani ở Tolbiac (496).
THẾ KỶ VI
520. Các tu viện ở Ireland phát triển mạnh vá» Ä‘á»i sống thiêng liêng, việc Ä‘Ã o tạo truyá»n giáo và các hoạt Ä‘á»™ng trà thức.
529. Công đồng Orange II lên án phái Bán-Pêlagius vá» má»™t số Ä‘iểm tÃn lý.
K.529. Thánh Benedictus (480?-543?) láºp khu Ä‘an viện rất nổi tiếng tại núi Cassino. Ngà i đã viết ra bá»™ luáºt cho các Ä‘an sÄ© Tây PhÆ°Æ¡ng và tạo nên sá»± phát triển Ä‘á»i sống tu trì thá»i Trung Cổ.
533. Äức Joannes II là vị giáo hoà ng đầu tiên đổi tên mình khi lên ngôi. Táºp tục nà y mãi đến thá»i Äức Sergius IV (1009) má»›i phổ biến.
533-534. Hoà ng đế Justinianus công bố bá»™ Dân Luáºt (Corpus Iuris Civilis) cho toà n đế quốc Roma. Bá»™ luáºt nà y ảnh hưởng tá»›i bá»™ Giáo luáºt sau nà y.
K.545. Dionysius Exiguus qua Ä‘á»i. Ông là ngÆ°á»i đầu tiên có sáng kiến chia lịch sá» thà nh hai thá»i kỳ trÆ°á»›c Äức Kitô (B.C.: Before Christ) và sau Äức Giêsu Kitô (A.D.: Anno Domini). Ông lấy năm sinh của Äức Kitô là m chuẩn. NhÆ°ng cách tÃnh của ông lại sai mất và i năm.
553. Công đồng Chung Cons-tantinople II được triệu táºp.
585. Thánh Columban, ngÆ°á»i Ireland (540-615), láºp Ä‘an viện Luxeuil. Tu viện còn là nÆ¡i để há»c táºp và nghiên cứu. Äây là hình thức trÆ°á»ng há»c Công giáo đầu tiên. Ngà i còn láºp nhiá»u tu viện cho các nữ tu sống Ä‘á»i cá»™ng Ä‘oà n.
589. Công đồng Toledo được triệu táºp ở Tây Ban Nha. NgÆ°á»i Visigoth từ bá» lạc giáo Arius và Thánh Léander bắt đầu phục hÆ°ng Giáo há»™i ở Tây Ban Nha. Ngà i viết bản luáºt dòng đầu tiên cho các nữ Ä‘an sÄ©.
590. Thánh Giáo hoà ng Gregorius Cả (590-604) củng cố giáo quyá»n ở Tây PhÆ°Æ¡ng, thiết láºp mối liên hệ vá»›i các vÆ°Æ¡ng quốc Man Di, khuếch trÆ°Æ¡ng ná»— lá»±c truyá»n giáo, thiết láºp phụng vụ Roma, cổ vũõ mạnh mẽ luáºt cho các tu sÄ© và luáºt Ä‘á»™c thân giáo sÄ©. Nhạc Bình ca mang tên ngà i.
596. Giáo hoà ng Gregorius sai Thánh Augustinus miá»n Canterbury cùng vá»›i 40 thầy dòng sang truyá»n giáo tại nÆ°á»›c Anh.
597. Thánh Columban (521-597) qua Ä‘á»i. Ngà i là vị truyá»n giáo nhiệt thà nh ngÆ°á»i Ireland, và truyá»n giáo rất thà nh công ở Scotland.
THẾ KỶ VII
622. Năm đầu tiên của ká»· nguyên Hồi giáo do Äức Mohamed (K.570-632) sáng láºp khi chuyển đến Medina (Hegira). Äức Mohammed sinh tại Mecca. Vá»›i tÆ° cách là sứ giả của Äức Allah, ngà i nhắc đến sá»± phán xét gần đến của Thiên Chúa và chủ trÆ°Æ¡ng má»™t thuyết Ä‘á»™c thần chặt chẽ. Và o cuối thế ká»· nà y, Hồi giáo đã lan rá»™ng khắp miá»n Trung Äông.
629. Hoà ng đế Äông PhÆ°Æ¡ng Heraclius chuá»™c lại được Thánh Giá từ tay ngÆ°á»i Ba TÆ°.
636. Thánh Isidore (K. 560-636) là giám mục Seville ở Tây Ban Nha, được coi nhÆ° vị giáo phụ sau cùng của Giáo há»™i Tây PhÆ°Æ¡ng, đã soạn nhiá»u tác phẩm tôn giáo, nhất là cuốn Bách Khoa vá» thế giá»›i Hy Lạp và Roma ngoại giáo, là ngÆ°á»i có ảnh hưởng rất lá»›n trong thá»i Trung Cổ.
664. Thượng Há»™i đồng Giám mục Anh ở Whitby chấp nháºn những luáºt lệ trong phụng vụ Roma, nhất là thá»i gian biểu cho việc mừng lá»… Phục Sinh.
680-681. Công đồng Chung Constantinople III được triệu táºp, chấm dứt cuá»™c tranh luáºn vá» thuyết Nhất Ã, xác quyết hai ý chà và hai loại hoạt Ä‘á»™ng nÆ¡i Äức Kitô.
692. Thượng Há»™i đồng Trullan há»p ở Constantinople: các giám mục Äông PhÆ°Æ¡ng ấn định các vấn Ä‘á» ká»· luáºt trong Giáo Há»™i, nhÆ° luáºt Ä‘á»™c thân cho giáo sÄ©, chấp thuáºn cho láºp gia đình trÆ°á»›c khi nháºn chức phó tế và ngăn cấm tái hôn sau khi vợ chết. Các giáo hoà ng bác bá» má»™t phần các ká»· luáºt nà y. Sá»± đối láºp giữa Giáo há»™i Äông PhÆ°Æ¡ng và Tây PhÆ°Æ¡ng trở nên gay gắt.
THẾ KỶ VIII
711. Quân đội Hồi giáo bắt đầu xâm chiếm Tây Ban Nha.
723. Thánh Boniface (K.675-K.745), Ä‘an sÄ© ngÆ°á»i Anh, sinh ở Winfrid, được thăng chức giám mục, đã có công Ä‘Æ°a dân Phổ (Äức) trở lại Kitô giáo và láºp hà ng giáo phẩm tại đây. Ngà i tỠđạo ở Frise năm 755.
726. Hoà ng đế Leo III tạo nên phong trà o chống việc tôn kÃnh ảnh thánh và di hà i các thánh, đó là phái Phá Huá»· Ảnh Thánh.
731. Giáo hoà ng Gregorius III trong Thượng Há»™i đồng ở Roma lên án phái Phá Huá»· Ảnh Thánh và tuyên bố việc tôn kÃnh ảnh tượng hợp vá»›i truyá»n thống Công giáo.
732. Charles Martel thắng quân Hồi giáo ở Poitiers, chặn Ä‘Æ°á»ng tiến quân của há» vá» phÃa Tây.
744. Thánh Sturmi láºp Ä‘an viện Fulda. Ngà i là môn đệ của Thánh Boniface. Tu viện nà y góp phần tÃch cá»±c trong việc truyá»n bá Tin Mừng sang Äức.
750. Thánh Joannes Damascenus, Ä‘an sÄ© Ä‘an viện Sabas ở Jerusalem, qua Ä‘á»i. Ngà i được coi là vị Giáo phụ Hy Lạp cuối cùng bảo vệ việc tôn kÃnh ảnh thánh.
754. Giáo hoà ng Stephanus III trao vÆ°Æ¡ng miện cho hoà ng đế Pépin cai trị nÆ°á»›c Pháp. Pépin từng sang à hai lần giải vây cho giáo hoà ng bị quân nhà Lombard bao vây; chiếm được nÆ¡i nà o ông Ä‘á»u dâng kÃnh giáo hoà ng. Vua Charlemagne (768-814), con của ông sau nà y cÅ©ng chiếm và cho thêm đất Ä‘ai(733). Từ đó, hình thà nh nên nÆ°á»›c của Toà Thánh.
781. Alcuin (735-804), nhà thần há»c và là văn sÄ© ngÆ°á»i Anh, được vua Charlemagne trao nhiệm vụ tổ chức quốc tá» giám, nÆ¡i đây trở thà nh trung tâm Ä‘Ã o tạo các trà thức lãnh đạo đất nÆ°á»›c.
787. Công đồng Chung Nicaea II lên án phái Phá Huá»· Ảnh Thánh và thuyết Dưỡng Tá». Äây là Công đồng được Giáo há»™i ChÃnh Thống công nháºn.
THẾ KỶ IX
800. Giáo hoà ng Leo III đội vương miện cho vua Charlemagne và o ngà y lễ Giáng Sinh.
813. Hoà ng đế Äông PhÆ°Æ¡ng Leo V, ngÆ°á»i Armenia, lại ủng há»™ phái Phá Huá»· Ảnh Thánh.
843. Hoà ước Verdun chia vÆ°Æ¡ng quốc Pháp cho ba ngÆ°á»i cháu của vua Charlemagne cai trị, hình thà nh nÆ°á»›c Pháp-Phổ.
844. Tranh luáºn vá» sá»± hiện diện tháºt sá»± của Chúa Giêsu trong bà tÃch Thánh Thể từ sách của Paschasius Radbertus, Ratramnus và Rabanus Maurus; nhỠđó, các từ ngữ thần há»c phát triển.
846. Quân đội Hồi giáo xâm lăng nước à và tấn công Roma.
848. Công nghị ở Mainz (Äức) lên án Gottschalk vá» thuyết Tiá»n Äịnh; sau đó, công nghị ở Quierzy năm 853 cÅ©ng váºy.
863. Thánh Cyrillus (827-869) và Thánh Methodius (+885) truyá»n giáo cho dân tá»™c Slave, láºp ra chữ Nga và dịch Thánh Kinh ra tiếng bản quốc.
865. NgÆ°á»i Bulgari theo Kitô giáo.
867. Photius (810-891) truất quyá»n giáo chủ Constantinople của Äức Ignatius và tuyệt giao vá»›i các giáo hoà ng ở Roma, là m trầm trá»ng thêm mối giao hảo kém tốt đẹp giữa Äông và Tây. NgÆ°á»i Serbia theo Kitô giáo.
869-870. Công đồng Chung Constantinople IV lên án phái Phá Huá»· Ảnh Thánh và truất quyá»n thượng phụ giáo chủ Photius. Äây là Công đồng cuối cùng được tổ chức ở Äông PhÆ°Æ¡ng.
871-900. Triá»u đại vua Alfred Äại Äế. Ông là vị vua Ä‘á»™c nhất của nÆ°á»›c Anh được xức dầu tấn phong ở Roma.
THẾ KỶ X
910. Quáºn công William láºp tu viện Cluny dòng Benedictin, vá» sau trở thà nh trung tâm canh tân Ä‘á»i tu sÄ© và giáo sÄ©, đặc biệt tại Pháp.
911. Rollo được rá»a tá»™i. Ông là tÆ°á»›ng của quân Normandy, đã chiếm Paris từ năm 886. NgÆ°á»i dân Normandy theo Kitô giáo.
915. Giáo hoà ng Joannes X đóng vai trò quan trá»ng trong việc đẩy quân Saracens ra khá»i miá»n Trung và Nam nÆ°á»›c Ã.
955. Thánh Olga, thuá»™c hoà ng gia Nga, được rá»a tá»™i.
962. Otto I, đại đế nÆ°á»›c Äức, được Giáo hoà ng Joannes XII Ä‘á»™i vÆ°Æ¡ng miện. Ông là m sống lại vÆ°Æ¡ng quốc của vua Charlemagne và sau nà y thà nh vÆ°Æ¡ng quốc Roma.
966. Mieszko, nhân váºt hà ng đầu thuá»™c hoà ng tá»™c Ba Lan, được rá»a tá»™i. Ông Ä‘em tinh thần Kitô giáo La Tinh và o Ba Lan.
985. Thánh Stephanus, vua nÆ°á»›c Hungari, được rá»a tá»™i. Ngà i giúp thiết láºp hà ng giáo phẩm và dân nÆ°á»›c nà y theo Kitô giáo. Ngà i lên ngôi vua năm 997.
988-989. Äại công tÆ°á»›c Vladimir của miá»n Kiev (Nga) ký hoà ước vá»›i hoà ng đế Äông PhÆ°Æ¡ng, ông đã trở lại đạo, chịu phép Rá»a tá»™i; và ngÆ°á»i Nga đón nháºn Tin Mừng.
993. Giáo hoà ng Joannes XV ấn định thể thức tuyên thánh cho toà n thể Giáo Há»™i khi phong thánh cho Giám mục Ulrich miá»n Augsburg.
999. Äức Sylvester II là ngÆ°á»i Pháp đầu tiên lên ngôi giáo hoà ng.
Xem tiếp