.

ChÆ°Æ¡ng XIII

 CÔNG CUỘC TRUYỀN GIÁO
 (Thế kỉ XV-XVIII)

I.  NHá»®NG VẤN ĐỀ LIÊN HỆ ĐẾN VIỆC TRUYỀN GIÁO

1. Điều kiện và động cơ

 - Công cuá»™c Truyền giáo cho toàn thế giá»›i gắn liền vá»›i những khám phá lá»›n, nên tùy thuá»™c rất nhiều vào những Ä‘iều kiện vật chất, thÆ°Æ¡ng mại và chính trị của các cuá»™c chinh phục  xa xôi. Mặt khác, do phÆ°Æ¡ng tiện và thời tiết, các cuá»™c hải hành vẫn chậm và đầy nguy hiểm gây ra những hệ quả quan trọng cho công tác Truyền giáo.

- Công cuộc Truyền giáo dĩ nhiên có mục tiêu rao giảng Tin Mừng, nhưng không thể không lưu ý tới nhiều động cơ khác, đặc biệt nơi những người khám phá : nào là đi tìm những nguồn vàng, để có thể buôn bán ; nào là đi tìm những gia vị rẻ hơn (hồ tiêu), đất đai trồng trọt và nô lệ. Tất cả những động cơ trên đây đan chéo vào nhau. Người khám phá, kẻ chinh phục, nhà Truyền giáo có những hành xử mà ngày nay chúng ta coi là dường như nghịch lý và gây gương mù : họ vừa cắm Thánh giá, vừa tàn sát người da đỏ.

2. Tổ chức Truyền giáo

- Chế độ bảo trợ : trong thế kỷ XV, Tòa thánh cho các vua Bồ được quyền tài phán cả trong việc trần thế lẫn trong việc thiêng liêng ở những vùng đất mà họ chiếm được hay khám phá ra. Việc ông Christopho Colombo khám phá Châu mỹ (1492) gây ra căng thẳng giữa hai cuốc gia hùng mạnh trên bán đảo Iberic. Đức Giáo Hoàng Alex. VI phải đứng ra làm trọng tài. Ngài chia : Tây thuộc Tây Ban Nha, Đông thuộc Bồ Đào Nha. Trong lãnh thổ thuộc quyền mình, hai vua có trách nhiệm tổ chức Giáo Hội : phân định ranh giới giáo phận, bộ nhiệm Giám mục. Tất cả những ban nhượng này tạo nên cái gọi là chế độ bảo trợ. Chế độ này gây ra nhiều bất tiện nặng nề. Việc Truyền giáo lệ thuộc vào những thăng trầm của chính trị và công cuộc thực dân.

- Thánh bộ Truyền giáo : những khó khăn trên thúc đẩy Tòa thánh nắm giữ việc điều khiển công cuộc Truyền giáo bằng cách lập Thánh bộ Truyền giáo. Tòa thánh không xét lại quyền bảo trợ, do đó những cuộc đụng đổ tranh chấp ngày càng gia tăng.

- Nhân sự Truyền giáo : những vị thừa sai đầu tiên nơi các thế giới mới, tiên vàn là những thành viên của các dòng tu, nhất là Dòng Phan sinh và Đa minh, cùng với Phanxicô Xavie (1540), các tu sĩ Dòng Tên bắt đầu đi Truyền giáo. Hội thừa sai Paris (1663) gồm những linh mục chỉ phục vụ cho công cuộc Truyền giáo và công cuộc thực dân.

II. CÔNG CUỘC TRUYỀN GIÁO Ở CÁC NƠI TRÊN THẾ GIỚI

1. Châu Phi

Sau khi đánh chiếm Ceuta của người Hồi giáo, Bồ Đào Nha tiếp tục  bành trÆ°á»›ng dọc theo bờ biển Phi châu cho tá»›i mÅ©i Hảo vọng và tá»›i Mozambique. Việc bành trÆ°á»›ng này cÅ©ng là nguồn gốc cho công cuá»™c Truyền giáo ở Phi châu. Ở  vÆ°Æ¡ng quốc Công gô, nhà vua được Rá»­a tá»™i, má»™t Giáo Há»™i Công gô nẩy nở. Con ông là người da Ä‘en đầu tiên được làm Giám mục. Nói chung, sá»± thông đồng giữa công cuá»™c thá»±c dân được mua bán nô lệ và việc Truyền giáo đã hoàn toàn làm méo mó việc rao giảng Phúc Âm.

2. Châu Mĩ

Chính quyền Tây Ban Nha đã thi hành nghiêm túc nhiệm vụ của một người tổ chức Giáo Hội. Từ 1511-1620, lập được 34 Tòa Giám mục. Công cuộc Truyền giáo đầu tiên thường bằng cách bày tỏ đức tin và bằng cả vũ lực nữa : dựng Thánh giá, lễ nghi lộng lẫy, phá hủy ngẫu tượng. Các thừa sai học tiếng bản xứ, soạn sách giáo lý và giảng bằng tiếng bản xứ.

Ở vùng Paragay, Uragay và Braxin, các cha dòng Tên lập những khu chiêu dân, qui tụ các bộ lạc du mục sống tập trung, lập thành những làng Công Giáo, tránh sự bóc lột của dân. Có tới 30 khu chiêu dân với số người 150 000. Các cha tổ chức đời sống cộng đồng dựa trên nền tảng Kitô giáo, trong đó mọi sự là của chung.

3. Châu Á : Ấn Độ - Nhật Bản

- Ấn Độ : Phanxico Xavie Truyền giáo ở Ấn Độ một thời gian, Rửa tội hàng ngàn người. Nhưng vị thừa sai nổi tiếng nhất ở Ấn là cha Nobili thuộc Dòng tên. Ngài học tiếng bản xứ, sống theo lối các Tu sĩ Ấn giáo, chủ trương để các người trở lại được duy trì tập quán của giai cấp mình. Nhiều thừa sai chống lại phương pháp của Nobili, tố giác tới Rôma. Nhưng Giáo Hoàng nhận một vài kiểu thích nghi của Ngài. Có những thừa sai khác hòa mình vào những giai cấp thấp nhất, sống như họ và để phục vụ họ.

- Nhật bản : trong bước đầu Truyền giáo ở Nhật, không thể không nói đến Phanxicô Xavie. Theo Ngài, ở Nhật rất phức tạp, phải xem xét lại phương pháp Truyền giáo. Muốn hoán cải dân, ngài phải học tiếng nói, biết triết học Nhật rập theo những tập quán địa phương. Phanxicô Xavie được coi là mẫu thừa sai của thời đại mới. Dân trở lại đông : số tín hữu lên tới 300 ngàn, phần lớn ở đảo Cửu châu, cũng như người vùng quanh Kyoto và Tokyo. Về sau các tu sĩ dòng tên cũng theo đường lối của ngài.

4. Trung Quốc - Việt Nam - Triều Tiên

- Trung Quốc : Việc Truyền giáo rất khó khăn vì dân quá sùng đạo Khổng, đạo Lão và đạo Phật, phải được kể là cha Mateo Ricci có công nhất, ngài sống như một nhà sư Phật giáo. Ngài chấp nhận y phục và lối sống của giới Nho sĩ. Ngài lao vào một Tông đồ vũ tri thức, phổ biến các khoa học Tây phương. Ngài trình bày giáo lý Công Giáo trong một tác phẩm bằng tiếng Hoa.

- Việt Nam : các cha dòng tên là những người Truyền giáo đầu tiên. Các ngài có công lá»›n, hình thành chữ Quốc ngữ mà công lá»›n nhất là cha Đắc lá»™. Theo cha Đắc lá»™, Ä‘iều cÆ¡ bản của việc Truyền giáo là biết tiếng địa phÆ°Æ¡ng, đào tạo các Thầy giảng, sá»­ dụng văn hóa  Việt Nam, hiểu biết tập quán phong tục. Sau các cha dòng tên là các cha thuá»™c dòng Phan sinh và Đa minh, rồi tiếp là Há»™i thừa sai Paris, hoạt Ä‘á»™ng theo phÆ°Æ¡ng pháp của các cha dòng Tên, kết quả rất khả quan.

- Triều Tiên : vào thế kỷ XVII và XVIII, giới trí thức khám phá ra Kitô giáo trong những sách vở từ Trung Quốc truyền vào. Năm 1784, một nho sĩ trẻ đến Trung Quốc được Rửa tội. Khi trở về Triều Tiên ông Truyền đạo : Rửa tội, giải tội, Thánh lễ. Sau đó, ông xin Trung Quốc gửi đến một linh mục.

III. ẢNH HƯỞNG CỦA VIỆC TRUYỀN GIÁO ĐỐI VỚI CHÂU ÂU

1. Truyền giáo và dư luận ở Châu Âu

Từ thế kỷ XV đến XVIII, văn chương Truyền giáo thành công lớn giữa các tác phẩm khác. Nhiều tác phẩm viết về Nhật bản và Trung Quốc được xuất bản. Nhiều tập san, ký sự và thư cũng được phổ biến. Một số tác phẩm này, đặc biệt những tác phẩm của các tu sĩ dòng Tên ở Trung Quốc rất có giá trị khoa học, và góp phần mở rộng địa lý của các người Âu châu. Họ được biết có những văn minh rất cổ, một số rất tinh tế, khác hẳn với những văn minh Châu âu. Châu âu và Trung Quốc bù đắp cho nhau để làm hoàn hảo tất cả những gì có ở hai bên.

2. Cơn khủng hoảng lớn của việc Truyền giáo

 Những cuá»™c tranh chấp về quyền tài thẩm ngày càng tăng giữa các Giám mục do Lisboa bổ nhiệm và các đại diện Tông tòa do Thánh bá»™ Truyền giáo sai Ä‘i. NhÆ°ng nghiêm trọng hÆ¡n chính là cuá»™c tranh cãi về lá»… nghi, vì nó cáo giác những phÆ°Æ¡ng pháp Truyền giáo và thái Ä‘á»™ Kitô giáo trÆ°á»›c các văn hóa. Chia rẽ nhiều mặt :

- Ngôn ngữ

- Phụng vụ

- Các tập quán truyền thống.

Cuối cùng Tòa thánh cấm dòng Tên và bãi bỏ dòng năm 1773. Nhưng một điều đáng ghi nhận là Giáo Hội đã có mặt trên toàn thế giới.