Mỗi lần nhắc đến Giuđa Ítcariốt, người ta lại nhớ đến một trong những câu chuyện bi thảm nhất của cuộc đời Chúa Giêsu, và có thể nói là một trong những câu chuyện nổi tiếng nhất của lịch sử loài người về sự phản bội. Tuy nhiên, câu chuyện lịch sử vốn để lại nhều thắc mắc ấy vẫn luôn rất hiện sinh, rất thời sự với mỗi chúng ta.

Trong Tin mừng, mỗi lần nêu danh sách Nhóm Mười Hai, các tác giả không những nêu tên Giuđa Ítcariốt ở vị trí cuối cùng mà còn kèm theo cái đuôi ‘kẻ phản bội,’ ‘Giuđa kẻ phản bội.’ Và mọi ánh mắt nhìn ông dường như không chút thiện cảm trong mọi hoàn cảnh. Ta tự hỏi: Tại sao chỉ gán cái danh ‘kẻ phản bội’ cho Giuđa mà không gán cho 11 vị kia, vì nói cho cùng, ai trong các ông cũng đã chẳng một lần phản bội? Thiết tưởng, có lẽ, khác với họ, sự phản bội của Giuđa là trực diện và đưa tới kết quả bi đát quá! Và cũng còn có thể rằng, tên “Giuđa” đặt ở cuối để rồi sẽ được tiếp nối, thay thế  bằng tên tôi, vì không chừng, tôi cũng có thể là một người như thế.

Nhắc đến sự phản bội của Giuđa, điều thắc mắc trước nhất có lẽ là lý do phản bội Thầy mình. Dựa theo những bằng chứng Phúc âm, một số người khẳng định nguyên nhân chính là tham tiền, điều vẫn không ngừng tái diễn trong nhân sinh từ cổ chí kim. Một số khác lại cho rằng Giuđa, người miền Nam duy nhất trong Nhóm Mười Hai, người xem ra quyết liệt và “kiên định” nhất trong lý tưởng chính trị, cho mình đã bị Đức Giêsu phản bội và lường gạt, khi Ngài đã không hoàn thành Nước Thiên Chúa tại thế  với những hứa hẹn (x. Mt 10,27-28) như ông hiểu. Một số khác lại cho việc phản bội ấy như một “chiêu thức” ‘nhất cử lưỡng tiện’ của Giuđa: Đặt Đức Giêsu vào một tình thế phải ra tay, trước là để cứu mình và rồi sẽ tiếp tục bằng một cuộc cách mạng, giải phóng đất nước khỏi ngoại bang và thiết lập vương quốc như Người đã loan báo. Với quyền năng đã được thể hiện qua các phép lạ, ông nghĩ Đức Giêsu dư sức làm được; khi đó, chẳng những “giấc mơ” chính trị được thành toàn mà chính Đức Giêsu cũng sẽ chẳng hề hấn gì. Và ông, ngay lúc này cũng kiếm được 30 đồng bạc.

Tuy nhiên, đường lối của Thiên Chúa khác với đường lối của con người; mọi toan tính trần thế, thậm chí là biến Thiên Chúa thành công cụ cho những toan tính đó… thì kết cục thật bi thảm. Và điều ấy cũng đang len lõi, có thể cách kín ẩn trong chính cuộc đời và hành trình đức tin, ơn gọi của chúng ta. Một khi những toan tính thế gian nấp bóng dưới các hình thái đạo đức, khi giá trị thế gian được ưu tiên trên những giá trị vĩnh cửu; khi con người “lên kế hoạch” cho Thiên Chúa, muốn và “bắt” Người theo ý mình; khi con người biến Thiên Chúa thành phương tiện, khi chúng ta biến những bổn phận được Lòng Thương Xót ủy thác thành công cụ của quyền uy… chúng ta cũng thất bại như thế.

Chúng ta, những môn đệ theo Chúa ngày nay, có thể cũng không khác các môn đệ thủa ban đầu của Đức Giêsu lắm đâu, cũng tiềm tàng một Giuđa tính toán ở đâu đó. Chúng ta có mở lòng ra để Thánh Linh biến cải những động lực chưa phù hợp ấy không hay cứ khép kín, co cụm trong ý riêng của mình? Chúng ta nhớ rằng, cũng như Giuđa, đặc ân được Chúa chọn gọi ngay từ đầu, được sống trong nhà Chúa… chưa là một đảm bảo cho chúng ta không phản bội. Một khi Đức Kitô chưa thành hình trọn vẹn và vĩnh viễn nơi ta, với tự do, ta vẫn có thể khước từ Chúa và sa ngã bất cứ khi nào.

Thánh sử Luca viết: “Giuđa Ítcariốt, người đã trở thành một kẻ phản bội” (Lc 6,16). Như thế, Giuđa không phải là một kẻ phản bội ngay từ đầu và cũng không phải ở một khoảnh khắc đột nhiên nào đó, mà ông bước dần đến hố thẳm… Có điều, mỗi lần ông bước thêm một bước là một lần ông được Chúa nhắc nhở, cảnh báo cách kín đáo nhưng thật rõ ràng (x. Ga 6, 67; 12,5-6). Chúa biết rất rõ Giuđa sẽ phản bội, sẽ bán đứng mình bằng một cái hôn, nhưng Người cũng biết rất rõ là ông vẫn có nhiều khả năng để chọn không làm như thế và Ngài hy vọng ông sẽ biến đổi để đời ông đơm hoa kết trái. Ngài đã chọn Giuđa, hẳn không phải vì ông xứng đáng mà để ông được biến đổi và nên xứng đáng hơn. Tuy nhiên, Giuđa đã bỏ lỡ nhiều cơ hội, từ chối nhiều cánh cửa Chúa mở cho ông! Trong bữa tiệc cuối cùng, khi cúi xuống rửa chân cho Giuđa, Chúa đã muốn thức tỉnh ông lần nữa; khi trao tấm bánh cho ông, Người mở thêm một cánh cửa để ông trở về. Người ‘không bẻ gãy cây lau bị dập, không dập tắt tim đèn còn khói’ (Mt 12, 20), nhưng tìm mọi cách để mong tự do ông đáp trả; nhưng rồi chẳng thấy. Thật sự, chúng ta đang đứng trước huyền nhiệm lớn lao của tình yêu cũng như mối tương quan “mầu nhiệm” giữa tự do và ân sủng. Và ở đây, chúng ta gặp thấy một trong những thảm kịch bi đát nhất của tự do con người.

Đành rằng, Tin mừng nói đến việc phản bội của Giuđa như thể một “mắt xích” để ứng nghiệm lời Kinh thánh (x.Ga 17,12), nhưng điều ấy không miễn chước trách nhiệm của Giuđa, bởi lẽ, Thiên Chúa không tiền định cho ông phạm tội, ông có tự do để chọn lựa, và chính Ngài đã cảnh giác để ông không làm như vậy. Giuđa đã khước từ cơ hội Chúa trao và như thế ông đã tự mở cửa đón Satan nhập vào mình (x. Ga 13,2; Lc 22,3-4). Lẽ ra, khi cất tiếng: “thưa Thầy, chẳng lẽ con sao?” (Mc 14,19), Giuđa đã có thể từ bỏ ý định của mình. Nhưng không! Ông vẫn quyết chí thực hiện. Hẳn khi đặt nó trong bối cảnh bữa tiệc ly, các tác giả Tin mừng cũng muốn nhắc nhớ chúng ta phải tự vấn lương tâm mình như thế mỗi khi đến với bàn tiệc Thánh Thể, cũng như phải tự hỏi mình hằng ngày trong suốt cuộc sống đức tin, một hành trình đầy trắc trở và khó khăn đối với bản tính yếu hèn của con người.

Với việc dùng nụ hôn vốn là cử chỉ yêu thương để thực hiện hành vi phản bội, Giuđa như đã đẩy hành động của mình lên đến đỉnh điểm, mặc cho nó một sự trơ trẽn đến khủng khiếp. Tuy nhiên, xét cho cùng, có thể nó cũng đang diễn ra trong chính cuộc đời của tôi và của chúng ta. Khi viện cớ để chối bỏ, lẩn tránh trách nhiệm, khi nhân danh điều tốt để thực hiện những toan tính, những ý đồ xấu xa của mình… ấy là khi chúng ta trao cho Chúa, cho tha nhân những “nụ hôn không tình yêu” như Giuđa vậy. Dĩ nhiên, Chúa vẫn sẽ đón nhận như Người đã nhận của Giuđa, hầu trao thêm cho ta cơ hội để cứu lấy mình. Chúng ta có đón lấy cơ hội đó hay tiếp tục chối từ như Giuđa để rồi trả giá cho số phận của mình?

Thánh Phêrô mô tả kết cục của Giuđa thật khủng khiếp: “y đã ngã lộn đầu xuống, vỡ bụng, lòi cả ruột gan ra (Cv 1,18). Còn Mátthêu thì nói “Giuđa ném số bạc vào Ðền thờ rồi lui ra và đi thắt cổ” (Mt 27,5). Ta không cố đi xác minh tính chính xác hành vi của Giuđa, nhưng hẳn đây là một thảm kịch, và càng bi thảm hơn khi chính ông chủ động thực hiện. Hành động đó của ông như thể là màn kết cho chuỗi những thất bại, đồng thời là sự dứt khoát cho liên tiếp những chối từ. Ánh mắt Chúa đã tìm, đã gặp và đã cảm hóa được Phêrô, ánh mắt ấy chắc cũng đã đi tìm Giuđa, nhưng không gặp được vì ông thất vọng, lẩn tránh và đi tìm cho mình một “lối thoát” riêng. Tội lớn nhất của Giuđa có lẽ không phải là phản bội Chúa cho bằng là lúc này đây, nghi ngờ và đoạn tuyệt lòng thương xót vô biên của Chúa. Đó là điều quyết định nhất cho số phận của ông.

Dĩ nhiên rằng đây chỉ là một nhận định bên ngoài có phần võ đoán của chúng ta, vì thật ra, ta không thể khẳng định được số phận đời đời của Giuđa; điều ấy là một “đặc quyền” bất khả xâm phạm của Thiên Chúa. Chúng ta không có nhiệm vụ đo lường hành động đó thay thế cho Đấng vô cùng từ bi và công chính. Biết đâu, tình yêu kiên nhẫn của Chúa đã gặp được một tia sáng cậy trông kịp lóe lên trong tâm hồn ông trong những khoảnh khắc cuối cùng ấy! Chính những lời của Chúa Giêsu: “không một ai trong họ phải hư mất, trừ đứa con hư hỏng”(Ga 17,12); và “khốn cho kẻ nào nộp Con Người, thà kẻ đó đừng sinh ra thì hơn” (Mc 14,21) cũng được hiểu là một lời than vãn của tình yêu hơn là lời chúc dữ. Chúa đã tìm ra Phêrô sau khi chối Chúa để tha thứ, và có thể Người đã tìm ra Giuđa tại chỗ nào đó trên đường lên núi Sọ! Khi cầu nguyện từ trên thập giá: “Lạy Cha, xin tha cho chúng; vì chúng không biết việc chúng làm” (Lc 23,34), chắc hẳn Người đã không loại trừ Giuđa trong lời ấy. Khủng khiếp là bản chất của tội lỗi, nhưng lòng thương xót vô biên mở rộng vòng tay của mình cho bất kỳ ai tìm kiếm nó.

Bài học lớn nhất ở đây chính là lòng cậy trông. Sau khi sa ngã, Phêrô đã hối hận ăn năn và được tha thứ. Giuđa cũng hối hận nhưng sự hối hận của ông không trở thành sám hối mà là nỗi tuyệt vọng, và như thế là tự hủy hoại mình.

Hành trình nhân sinh và đời dâng hiến của chúng ta cũng chất đầy nhưng lần phản bội dưới nhiều hình thức, chúng ta hãy như Phêrô, ném mình vào cánh tay đang dang ra của Đấng chịu đóng đinh, sấp mình trước Đấng không bao giờ mệt mỏi để tha thứ (ĐGH. Phanxicô), đứng lên để trở về với Đấng luôn sẵn sàng chờ đợi để ôm vào lòng với trọn tình yêu. Thiên Chúa giàu lòng từ bi và thương xót, hằng kiên nhẫn chờ đợi sự hoán cải của chúng ta. Trong vòng tay yêu thương của Người, cho dù có chậm chạp, té ngã nhiều đến đâu, nếu biết chỗi dậy, chúng ta không bao giờ trễ. Đó là chân lý hy vọng của niềm tin Kitô giáo.

Câu chuyện Giuđa là một sự kiện quá khứ, nhưng nó cũng đang rất thời sự trong chính hiện sinh của mỗi chúng ta. Chúng ta có quyền lên án Giuđa vì hành vi phản bội xấu xa cũng như sự tuyệt vọng của ông, nhưng xét cho cùng, ai trong chúng ta cũng ít nhiều là một Giuđa dưới nhiều hình thái. Rơi vào hoàn cảnh cùng quẫn như ông có thể chúng ta còn hơn thế nữa.

Chân thành tự vấn lương tâm, không khó để chúng ta nhận ra mình đã và đang phản bội, bán Chúa để đối lấy những giá trị thế gian khác hơn 30 đồng bạc. Thiết tưởng, “lạy Chúa, có phải con không?” là câu hỏi của chính chúng ta mỗi lần nhìn Giuđa trên bước đường theo Chúa. Điều đó không chỉ thêm một lần giúp ta phản tỉnh nhưng còn chất vấn thái độ chọn lựa của chúng ta: chọn khiêm tốn cậy trông để được Chúa biến đổi, chữa lành và nâng lên; hay chọn kiêu căng, tuyệt vọng, xơ cứng, chối từ tình yêu để mãi mãi đi vào bóng tối? Đó là tự do của chúng ta, điều mà Thiên Chúa vẫn hằng tôn trọng. Nhưng, chúng ta nên xác tín rằng, trong mọi hoàn cảnh, Thiên Chúa vẫn ở đó, dang cánh tay từ bi, thương xót chờ đợi chúng ta. Trong Ngài, sự sám hối của chúng ta không bao giờ là quá muộn./.