Laudato sí: một ”bản đồ”
Bản văn này nhắm giúp đọc Thông điệp lần đầu tiên, giúp lãnh hội diễn tiến tổng quát và nhận ra những hướng đi căn bản của Thông điệp. Phần ”Một cái nhìn tổng quát” trình bày tổng quan Thông Điệp, sau đó trình bày nội dung mỗi chương, nêu rõ mục tiêu và trích dẫn vài đoạn nòng cốt. Các con số ở trong ngoặc đơn là số đoạn của Thông Điệp. Phần chót là Mục Lục tổng quát của Thông Điệp

 Má»™t cái nhìn tổng quát

 "Loại thế giá»›i nào chúng ta muốn chuyển lại cho những người đến sau chúng ta, cho các trẻ em Ä‘ang lá»›n lên?”. Câu hỏi này chính là trọng tâm thông Ä‘iệp “Laudato sí”, Thông Ä‘iệp của Đức Giáo Hoàng Phanxicô mà người ta chờ đợi về việc săn sóc căn nhà chung. Ngài viết tiếp: “Câu hỏi này không phải chỉ liên quan riêng đến môi trường mà thôi, vì ta không thể đặt câu hỏi má»™t phần”, và Ä‘iều này khiến ta tá»± hỏi về ý nghÄ©a cuá»™c sống và những giá trị làm căn bản cho đời sống xã há»™i: “Chúng ta đến trần thế này để làm gì? Chúng ta hoạt Ä‘á»™ng và tranh đấu vá»›i mục đích nào? Tại sao trái đất lại cần chúng ta?”. Đức Giáo Hoàng viết: “nếu chúng ta không đặt những câu hỏi căn bản ấy, thì tôi không tin rằng những quan tâm của chúng ta về môi trường có thể có những hiệu quả quan trọng”.

 Thông Ä‘iệp lấy tên từ lời cầu của thánh Phanxicô. 'Laudato sí, mí Signore” (Lạy Chúa của con, chúc tụng Chúa), trong bài ca của các thụ tạo có nhắc nhá»› rằng trái đất là căn nhà chung của chúng ta, “cÅ©ng nhÆ° người chị chúng ta, chúng ta chia sẻ cuá»™c sống vá»›i chị ấy, và nhÆ° người mẹ tÆ°Æ¡i đẹp đón nhận chúng ta trong vòng tay của mẹ” (1). Chính “chúng ta là đất” (Xc St 2,7). Chính thân thể chúng ta được cấu thành nhờ những yếu tố của trái đất, không khí là yếu tố mang lại cho chúng ta hÆ¡i thở và nÆ°á»›c của trái đất làm cho chúng ta được sống và được bổ dưỡng” (2).

 Giờ đây, trái đất, bị ngược đãi và cÆ°á»›p phá Ä‘ang kêu than và những tiếng than trách của trái đất Ä‘ang hiệp vá»›i những tiếng rên xiết của tất cả những người bị bỏ rÆ¡i trên thế giá»›i này. Đức Giáo Hoàng Phanxicô mời gọi hãy lắng nghe họ, ngài kêu gọi tất cả và từng người - cá nhân, gia đình, tập thể địa phÆ°Æ¡ng, quốc gia và cá»™ng đồng quốc tế - hãy “hoán cải về môi sinh”, theo kiểu nói của thánh Gioan Phaolô 2, nghÄ©a là “đổi hÆ°á»›ng”, đón nhận vẻ đẹp và trách nhiệm dấn thân để 'săn sóc căn nhà chung'. Đồng thời Đức Giáo Hoàng Phanxicô nhìn nhân rằng: “Người ta nhận thấy có sá»± nhạy cảm ngày càng gia tăng đối vá»›i môi trường và việc săn sóc thiên nhiên, và thành thá»±c lo lắng vì những gì Ä‘ang xảy ra cho hành tinh của chúng ta” (19), hợp thức hóa cái nhìn hy vọng mà toàn thể Thông Điệp làm nổi bật và gá»­i đến tất cả mọi người má»™t sứ Ä‘iệp rõ ràng và đầy hy vọng: “Nhân loại còn có khả năng cá»™ng tác để xây dá»±ng má»™t căn nhà chung” (13); “con người còn khả năng can thiệp tích cá»±c” (58); “không phải tất cả đã bị mất mát, vì con người, tuy có khả năng thoái hóa tá»™t Ä‘á»™, nhÆ°ng vẫn còn có thể tá»± vượt thắng, tái chọn lá»±a Ä‘iều thiện và tái tạo” (205).

 DÄ© nhiên ĐGH Phanxicô ngỏ lời vá»›i các tín hữu Công Giáo, ngài nhắc lại lời thánh Gioan Phaolô 2: “Đặc biệt các tín hữu Kitô nhận thấy rằng nghÄ©a vụ của họ giữa lòng thiên nhiên, các nghÄ©a vụ của họ đối vá»›i thiên nhiên và Đấng Tạo Hóa là thành phần đức tin của họ” (64), nhÆ°ng họ “đặc biệt muốn đối thoại vá»›i tất cả mọi người về căn nhà chung của chúng ta” (3): đối thoại được nói đến trong toàn Thông Ä‘iệp, và trong chÆ°Æ¡ng V nó trở thành má»™t phÆ°Æ¡ng thế để đối phó và giải quyết các vấn đề. Ngay từ đầu Đức Giáo Hoàng Phanxicô nhắc nhở rằng cả “các Giáo Há»™i và các Cá»™ng Ä‘oàn Kitô khác - cÅ©ng nhÆ° các tôn giáo khác - đã phát triển sá»± quan tâm sâu xa và má»™t suy tÆ° quí giá” về đề tài môi sinh học (7). Đúng hÆ¡n, họ đóng góp đặc biệt, bắt đầu tá»± sá»± đóng góp của “Đức Thượng Phụ chung quí mến Bartolomeo” (7), được trích dẫn nhiều trong các Ä‘oạn số 8-9. Rồi nhiều lần, Đức Giáo Hoàng cám Æ¡n những người giữ vai chính trong công cuá»™c này - các cá nhân cÅ©ng nhÆ° các hiệp há»™i và tổ chức - ngài nhìn nhận rằng “suy tÆ° của vô số nhà khoa học, triết gia, thần học gia và các tổ chức xã há»™i đã phong phú hóa tÆ° tưởng của Giáo Há»™i về những vấn đề ấy” (7) và Đức Giáo Hoàng mời gọi tất cả mọi người hãy nhìn nhận “sá»± phong phú mà các tôn giáo có thể đóng góp cho má»™t nền môi sinh học toàn diện và cho sá»± phát triển trọn vẹn con người” (62).

 Lá»™ trình của Thông Điệp được trình bày trong số 15 và được khai triển trong 6 chÆ°Æ¡ng. Văn kiện Ä‘i từ má»™t sá»± lắng nghe tình trạng, dá»±a trên những thủ đắc khoa học tốt nhất ngày nay (ch. 1), đối chiếu vá»›i Kinh Thánh và truyền thống Do thái - Kitô (ch. 2), nêu rõ căn cá»™i của các vấn đề (ch. 3) trong thời đại kỹ thuật làm chủ và trong thái Ä‘á»™ co cụm thái quá tá»± tham chiếu của con người. Chủ trÆ°Æ¡ng của Thông Ä‘iệp (ch 4) là má»™t 'nền môi sinh học toàn diện, bao gồm rõ rệt các chiều kích nhân bản và xã há»™i” (137), gắn chặt vá»›i vấn đề môi trường. Trong viá»…n tượng ấy, Đức Giáo Hoàng Phanxicô đề nghị (ch. 5) khởi sá»± má»™t cuá»™c đối thoại chân thành trên mọi bình diện của đời sống xã há»™i, kinh tế và chính trị, cuá»™c đối thoại này cÆ¡ cấu hóa các tiến trình quyết định minh bạch và ngài nhắc nhở (ch.6) rằng không dá»± phóng nào có thể hữu hiệu nếu không được linh hoạt nhờ má»™t lÆ°Æ¡ng tâm được huấn luyện và có tinh thần trách nhiệm, Đức Giáo Hoàng đề nghị những Ä‘iểm để tăng trưởng trong chiều hÆ°á»›ng này trên bình diện giáo dục, tu đức, Giáo Há»™i, chính trị và thần học. Thông Ä‘iệp kết thúc vá»›i 2 kinh nguyện: má»™t được trình bày để chia sẻ vá»›i tất cả những người tin nÆ¡i “Má»™t Thiên Chúa Sáng Tạo và là Cha” (246) và má»™t được đề ra cho những người tuyên xÆ°ng niềm tin nÆ¡i Chúa Giêsu Kitô, theo nhịp Ä‘iệp khúc “Laudato sí” khởi đầu và kết thúc Thông Điệp.

 Thông Điệp được má»™t số chủ đề hÆ°á»›ng dẫn, được cứu xét dÆ°á»›i những viá»…n tượng khác nhau, mang lại cho nó má»™t sá»± nhất thống vững mạnh: “Quan hệ thâm sâu giữa những người nghèo và sá»± mong manh của trái đất; xác tín rằng mọi sá»± trên trái đất có liên hệ mật thiết vá»›i nhau; sá»± phê bình mô hình má»›i và những hình thức quyền lá»±c xuất phát từ kỹ thuật; lời mời gọi tìm kiếm những cách thức khác để hiểu kinh tế và tiến bá»™; giá trị riêng của má»—i thụ tạo; ý nghÄ©a nhân bản của môi sinh học; sá»± cần thiết phải có những cuá»™c thảo luận chân thành và ngay thẳng; trách nhiệm hệ trọng của chính trị quốc tế và địa phÆ°Æ¡ng; nền văn hóa gạt bỏ và đề nghị má»™t lối sống má»›i” (16)

 ChÆ°Æ¡ng I. Những gì Ä‘ang xảy ra cho nhà chúng ta

 ChÆ°Æ¡ng này tóm lược những thủ đắc khoa học má»›i nhất về môi trường nhÆ° má»™t cách thức để lắng nghe tiếng kêu của thiên nhiên, “biến những gì xảy ra cho thế giá»›i thành Ä‘au khổ Ä‘ang xảy ra cho bản thân mình, và nhÆ° thế nhìn nhận đâu là sá»± đóng góp mà má»—i người có thể mang lại” (19). ChÆ°Æ¡ng này đề cập đến “các khía cạnh khác nhau của cuá»™c khủng hoảng môi trường hiện nay” (15).

 - Những thay đổi khí hậu: “Những thay đổi khí hậu là má»™t vấn đề hoàn cầu vá»›i những hệ lụy trầm trọng về môi trường, xã há»™i, kinh tế, phân phối và chính trị, và chúng là má»™t trong những thách đố chính hiện nay đối vá»›i nhân loại” (25). Nếu “khí hậu là má»™t thiện ích chung của tất cả và cho tất cả mọi người” (23), thì ảnh hưởng nặng nề nhất của sá»± thay đổi khí hậu đè nặng trên những người nghèo nhất, nhÆ°ng “nhiều người có nhiều tài nguyên và quyền lá»±c kinh tế hoặc chính trị hÆ¡n, dường nhÆ° chỉ chú tâm tá»›i việc che đậy vấn đề hoặc dấu nhẹm những triệu chứng của sá»± thay đổi khí hậu” (26): “sá»± thiếu phản ứng đứng trÆ°á»›c những thảm trạng ấy của anh chị em chúng ta là má»™t dấu hiệu cho thấy có sá»± mất ý thức trách nhiệm đối vá»›i những người đồng loại của chúng ta, trách nhiệm này vốn là nền tảng của mọi xã há»™i dân sá»±' (25).

 - Vấn đề nÆ°á»›c uống: Đức Giáo Hoàng khẳng định rõ ràng rằng “có được nÆ°á»›c uống an toàn là má»™t nhân quyền thiết yếu, cÆ¡ bản và của tất cả mọi người, vì nó ảnh hưởng tá»›i sá»± sống còn của con người và vì thế, đây là Ä‘iều kiện để thá»±c thi các nhân quyền khác”. TÆ°á»›c bỏ quyền của người nghèo được nÆ°á»›c uống có nghÄ©a là “phủ nhận quyền sống vốn bắt nguồn từ chính phẩm giá bất khả nhượng của họ” (30).

 - Bảo vệ sá»± Ä‘a dạng sinh vật (biodiversità): “Má»—i năm có hàng ngàn loại thá»±c vật và Ä‘á»™ng vật biến mất mà chúng ta không có thể biết chúng nữa, các con cháu chúng ta không thể thấy chúng nữa, chúng biến mất vÄ©nh viá»…n” (33). Không những chúng là những “tài nguyên” có thể khai thác được, nhÆ°ng còn có giá trị tá»± mình. Trong viá»…n tượng đó “thật là đáng ca ngợi và ngưỡng má»™ những cố gắng của các nhà khoa học và kỹ thuật tìm cách giải quyết các vấn đề do con người gây ra”, nhÆ°ng sá»± can thiệp của con người, khi nó nhắm phục vụ cho tài chánh và sá»± thiêu thụ, thì “làm cho trái đất nÆ¡i chúng ta sinh sống bá»›t phung phú và tÆ°Æ¡i đẹp hÆ¡n, ngày càng giá»›i hạn và u ám hÆ¡n” (34)

 - Món nợ môi sinh; trong khuôn khổ má»™t nền luân lý đạo đức về các quan hệ quốc tế, Thông Ä‘iệp của Đức Giáo Hoàng cho thấy có “má»™t thứ nợ về môi sinh” (51), nhất là nợ của các nÆ°á»›c giầu đối vá»›i những nÆ°á»›c nghèo trên thế giá»›i. Đứng trÆ°á»›c những thay đổi khí hậu, có “những trách nhiệm khác nhau” (52), và trách nhiệm của các nÆ°á»›c phát triển thì lá»›n hÆ¡n.

 Ã thức về những khác biệt sâu xa về các vấn đề này, Đức Giáo Hoàng Phanxicô tỏ ra rất ngạc nhiên vì “chỉ có những phản ứng yếu á»›t” trÆ°á»›c những thảm trạng của bao nhiêu con người và dân tá»™c. Mặc dù không thiếu những ví dụ tích cá»±c (58), nhÆ°ng Thông Điệp tố giác “má»™t thái Ä‘á»™ thiếu nhạy cảm và má»™t thứ vô trách nhiệm thiếu suy xét” (59). Thiếu má»™t nền văn hóa thích hợp (53) và sá»± sẵn sàng thay đổi lối sống, sản xuất và tiêu thụ (59), trong khi đó cần cấp thiết “kiến tạo má»™t hệ thống qui phạm (..) đảm bảo hệ thống môi sinh” (53).

 ChÆ°Æ¡ng II - Tin Mừng về sá»± sáng tạo

 Äá»ƒ Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i những vấn đề được trình bày trong chÆ°Æ¡ng thứ I, Đức Giáo Hoàng Phanxico đọc lại các trình thuật Kinh Thánh, và trình bày má»™t cái nhìn toàn diện đến từ truyền thống Do thái - Kitô và nêu rõ “trách nhiệm lá»›n lao” (90) của con người đối vá»›i thiên nhiên, mối liên hệ thâm sâu giữa tất cả các loài thụ tạo và sá»± kiện “môi sinh là má»™t thiện ích chung, là gia sản của toàn thể nhân loại và là trách nhiệm của mọi người” (95).

 Trong Kinh thánh, “Thiên Chúa giải thoát và cứu vá»›t cÅ©ng là Đấng đã tạo dá»±ng vÅ© trụ.. [...] nÆ¡i Ngài, lòng quí mến và sức mạnh liên kết vá»›i nhau” (73). Ở vị thế trung tâm là trình thuật về sá»± sáng tạo để suy tÆ° về tÆ°Æ¡ng quan giữa con người và các loài thụ tạo khác, và cho thấy tá»™i lá»—i phá vỡ sá»± quân bình của toàn thể thiên nhiên nói chung: “Các trình thuật này gợi ý về <B>“Cuá»™c sống con người dá»±a trên 3 tÆ°Æ¡ng quan căn bản có liên hệ mật thiết vá»›i nhau: tÆ°Æ¡ng quan vá»›i Thiên Chúa, tÆ°Æ¡ng quan vá»›i tha nhân và tÆ°Æ¡ng quan vá»›i trái đất”. Theo Kinh Thánh, 3 tÆ°Æ¡ng quan sinh tá»­ này bị cắt đứt, không những bên ngoài, nhÆ°ng cả bên trong chúng ta nữa. Sá»± tan vỡ ấy chính là tá»™i lá»—i” (66)

 Vì thế, cho dù “đôi khi các tín hữu Kitô đã giải thích Kinh Thánh không đúng, nhÆ°ng ngày nay chúng ta phải mạnh mẽ phủ nhận rằng từ sá»± kiện được dá»±ng nên theo hình ảnh Thiên Chúa và từ mệnh lệnh thống trị trái đất, người ta có thể biện minh cho má»™t sá»± thống trị tuyệt đối trên các loài thụ tạo” (67). Loài người có trách nhiệm “vun trồng và gìn giữ” vườn thế giá»›i (Xc St 2,15), vì biết rằng “<B>mục đích chung kết của các loài thụ tạo khác không phải là chúng ta. Trái lại tất cả tiến bÆ°á»›c, cùng vá»›i chúng ta và qua chúng ta, hÆ°á»›ng về má»™t mục tiêu chung, là Thiên Chúa” (83).

 Sá»± kiện con người không phải là chủ tể của vÅ© trụ, “không có nghÄ©a là mọi sinh vật đều giống nhÆ° nhau và tÆ°á»›c bỏ giá trị đặc thù của chúng”; và “cÅ©ng không bao hàm sá»± thần thánh hóa trái đất, làm cho chúng ta không còn Æ¡n gọi cá»™ng tác và bảo vệ sá»± mong manh của trái đất” (90), nhÆ°ng <B>“má»™t tâm tình kết hiệp thâm sâu vá»›i các hữu thể khác trong thiên nhiên, không thể là má»™t tâm tình chân chính, nếu đồng thời trong tâm hồn không có sá»± dịu dàng, cảm thông và quan tâm đến con người” (91). Cần ý thức về má»™t sá»± hiệp thông đại đồng: “Được cùng má»™t Cha dá»±ng nên, tất cả hữu thể của vÅ© trụ chúng ta được liên kết vá»›i nhau bằng những mối dây vô hình và chúng ta họp thành má»™t thứ gia đình đại đồng, [...] thúc đẩy chúng ta có thái Ä‘á»™ tôn trọng thánh thiêng, yêu thÆ°Æ¡ng và khiêm tốn” (89).

 ChÆ°Æ¡ng này kết thúc Ä‘iều nòng cốt của mạc khải Kitô giáo: “Chúa Giêsu trần thế”, vá»›i “tÆ°Æ¡ng quan rất cụ thể và thÆ°Æ¡ng yêu của Ngài vá»›i thế giá»›i”, đã “sống lại vinh hiển, hiện diện trong mọi thụ tạo vá»›i quyền chủ tể đại đồng của ngài” (100)

 ChÆ°Æ¡ng III: căn cá»™i sá»± khủng hoảng môi sinh do con người gây ra

 ChÆ°Æ¡ng này trình bày má»™t phân tích tình hình hiện nay, “để có thể nhận thấy, không những các triệu chứng, nhÆ°ng cả những nguyên do sâu xa” (15), trong má»™t cuá»™c đối thoại vá»›i triết học và các khoa học nhân văn.

 Äiểm nòng cốt trÆ°á»›c tiên của chÆ°Æ¡ng III là những suy tÆ° về kỹ thuật: vá»›i lòng biết Æ¡n, nhìn nhận những đóng góp của kỹ thuật để cải tiến các Ä‘iều kiện sống (102-103), tuy nhiên kỹ thuật “mang lại má»™t sá»± thống trị lá»›n lao trên toàn thể nhân loại và thế giá»›i cho những người nắm giữ kiến thức kỹ thuật và nhất là quyền lá»±c kinh tế để khai thác nó” (104). Chính chủ trÆ°Æ¡ng thống trị bằng kỹ thuật Ä‘Æ°a tá»›i sá»± phá hủy thiên nhiên và khai thác bóc lá»™t con người và các dân tá»™c yếu thế hÆ¡n. “Mô hình kỹ thuật trị có xu hÆ°á»›ng thi hành sá»± thống trên cả kinh tế và chính trị” (109), ngăn cản không cho nhìn nhận rằng “nguyên thị trường [...] không đảm bảo sá»± phát triển toàn diện con ngừơi và không làm cho mọi người được há»™i nhập xã há»™i” (109).

 NÆ¡i căn cá»™i người ta nhận thấy trong thời đại tân tiến ngày nay má»™t chủ trÆ°Æ¡ng quy hÆ°á»›ng vào con người thái quá (116): con người không còn nhìn nhận vị thế đúng đắn của mình so vá»›i thế giá»›i và tá»± tham chiếu, chỉ qui hÆ°á»›ng mọi sá»± về mình và quyền lá»±c của mình. Từ đó nảy sinh chủ trÆ°Æ¡ng “sá»­ dụng rồi vứt bỏ” biện minh cho mọi thứ gạt bỏ, dù là môi trường hay con người, đối xá»­ vá»›i tha nhân và thiên nhiên nhÆ° những đồ vật và dẫn tá»›i vô số những hình thức thống trị. Đó là thứ chủ trÆ°Æ¡ng dẫn tá»›i sá»± khai thác trẻ em, bỏ rÆ¡i người già, biến những người khác thành nô lệ, đánh giá quá cao khả năng của thị trường tá»± Ä‘iều khiển, thá»±c hành việc buôn người, buôn bán da thú vật Ä‘ang trên đường bị triệt tiêu và “những kim cÆ°Æ¡ng đẫm máu”. Đó cÅ©ng chính là chủ trÆ°Æ¡ng của nhiều tổ chức bất lÆ°Æ¡ng mafia, buôn bán cÆ¡ phận con người, những kẻ buôn bán ma túy và gạt bỏ các thai nhi vì chúng không đáp ứng các dá»± phóng của cha mẹ (123).

 DÆ°á»›i ánh sáng ấy, Thông Điệp cứu xét hai vấn đề nghiêm trọng đối vá»›i thế giá»›i ngày nay. TrÆ°á»›c tiên là lao công: “Trong bất kỳ sá»± áp dụng nền môi sinh học toàn diện nào, không loại trừ con người, Ä‘iều tối cần thiết là phải nhìn nhận giá trị lao công' (124), và nhìn nhận rằng “từ khÆ°á»›c không đầu tÆ° vào con người, để được lợi nhuận ngay tức khắc, đó thá»±c là má»™t lối kinh doanh tệ hại nhất cho xã há»™i” (128).

 Vấn đề thứ hai liên quan đến những giá»›i hạn của tiến bá»™ khoa học, cụ thể là những thá»±c phẩm biến thái hệ di truyền, gọi tắt là OGM (132-136), đây là “má»™t vấn đề phức tạp” (135). Mặc dù “tại má»™t số vùng, việc sá»­ dụng loại thá»±c phẩm này đã làm tăng trưởng kinh tế, góp phần giải quyết má»™t số vấn đề, nhÆ°ng người ta gặp những khó khăn lá»›n không thể coi thường” (134), bắt đầu từ sá»± “tập trung đất Ä‘ai canh tác vào tay má»™t thiểu số người” (134). Đức Giáo Hoàng Phanxicô đặc biệt nghÄ© đến các nhà sản xuất nhỏ và các công nhân ở miền quê, sá»± Ä‘a sạng sinh học, các hệ thống môi sinh (ecosistemi). Vì thế cần “có má»™t cuá»™c thảo luận khoa học và xã há»™i theo tinh thần trách nhiệm và có tính chất rá»™ng rãi, có thể cứu xét tất cả thông tin hiện có và gọi đích danh sá»± vật” từ “những đường hÆ°á»›ng nghiên cứu Ä‘á»™c lập và liên ngành” (135)

Chương IV: Môi sinh học toàn diện

 Trọng tâm đề nghị của Thông Điệp là má»™t nền môi sinh học toàn diện nhÆ° má»™t mô hình công lý: má»™t nền môi sinh học “há»™i nhập chá»— đứng đặc biệt của con người trong thế giá»›i này và tÆ°Æ¡ng quan của con người vá»›i thá»±c tại xung quanh” (15). Thá»±c vậy, chúng ta không thể coi thiên nhiên nhÆ° cái gì tách biệt khỏi chúng ta hay nhÆ° má»™t cái khung cho đời sống chúng ta” (139). Điều này có giá trị vì chúng ta sống trong các lãnh vá»±c khác nhau: trong kinh tế và chính trị, trong các nền văn hóa khác nhau, đặc biệt trong những nền văn hóa bị Ä‘e dọa nhất, và thậm chí trong mọi lúc đời sống thường nhật của chúng ta.

 Viá»…n tượng toàn diện cÅ©ng đòi má»™t nền môi sinh học về các cÆ¡ chế: “Nếu mọi sá»± đếu có liên hệ vá»›i nhau, thì tình trạng sức khỏe của các cÆ¡ chế trong má»™t xã há»™i cÅ©ng có những ảnh hưởng đối vá»›i môi trường và tá»›i chất lượng đời sống con người: “Những gì làm thÆ°Æ¡ng tổn tình liên Ä‘á»›i và tình thân hữu của dân chúng cÅ©ng đều gây hại cho môi trường” (142).

 Vá»›i nhiều thí dụ cụ thể, Đức Giáo Hoàng Phanxicô lập lại tÆ° tưởng của ngài, đó là có má»™t liên hệ giữa các vấn đề môi sinh và các vấn đề xã há»™i và con người mà không bao giờ người ta có thể phá vỡ. Vì thế, “sá»± phân tích các vấn đề môi trường không thể tách rời khỏi sá»± phân tích các bối cảnh nhân bản, gia đình, lao Ä‘á»™ng, thành thị, và tách khỏi tÆ°Æ¡ng quan của má»—i người vá»›i chính mình' (141), xét vì “không có hai cuá»™c khủng hoảng riêng rẽ, má»™t cuá»™c khủng hoảng môi trường và má»™t cuá»™c khủng hoảng xã há»™i, nhÆ°ng chỉ có má»™t cuá»™c khủng hoảng duy nhất và phức tạp về xã há»™i và môi trường” (139).

 Nền môi sinh học toàn diện này “không thể tách rời khỏi ý niệm công ích” (156), nhÆ°ng phải hiểu má»™t cách cụ thể: trong bối cảnh ngày nay, trong đó “có bao nhiêu bất công và ngày càng có nhiều những người bị gạt bỏ, thiếu các nhân quyền căn bản”, sá»± dấn thân cho công ích có nghÄ©a là thá»±c hiện những chọn lá»±a liên Ä‘á»›i trên căn bản “sá»± chọn lá»±a Æ°u tiên dành cho những người nghèo nhất” (158). Đó cÅ©ng là cách thức tốt nhất để để lại má»™t thế giá»›i lâu bền cho các thế hệ mai sau, không phải qua những lời tuyên bố, nhÆ°ng qua sá»± dấn thân săn sóc người nghèo ngày nay, nhÆ° Đức Giáo Hoàng Biển Đức 16 đã nhấn mạnh: “ngoài sá»± liên Ä‘á»›i chân thành giữa các thế hệ, còn cần tái khẳng định nhu cầu cấp thiết về luân lý cần có sá»± liên Ä‘á»›i được canh tân giữa các thế hệ” (162).

 Nền môi sinh học toàn diện cÅ©ng ảnh hưởng tá»›i đời sống thường nhật, Ä‘iều mà Thông Điệp đặc biệt chú ý trong môi trường thành thị. Con người có khả năng lá»›n trong việc thích ứng và “thật là Ä‘iều đáng ngưỡng má»™ óc sáng tạo và lòng quảng đại của các cá nhân và các nhóm có khả năng gỡ bỏ các giá»›i hạn của môi trường [...], học cách định hÆ°á»›ng cuá»™c sống của họ giữa sá»± xáo trá»™n và bấp bênh” (148). Dầu vậy, má»™t sá»± phát triển chân chính đòi phải cải tiến toàn diện về chất lượng cuá»™c sống con người: không gian công cá»™ng, nhà ở, phÆ°Æ¡ng tiện di chuyển, v.v. (150-154).

 Cả thân xác chúng ta cÅ©ng đặt chúng ta trong tÆ°Æ¡ng quan trá»±c tiếp vá»›i môi trường và vá»›i các sinh vật khác. Sá»± đón nhận thân thể mình nhÆ° hồng ân của Thiên Chúa là Ä‘iều cần thiết để đón tiếp và chấp nhận toàn thế giá»›i nhÆ° món quà của Chúa Cha và nhÆ° căn nhà chung; trái lại má»™t chủ trÆ°Æ¡ng thống trị trên thân xác mình Ä‘ang biến thành má»™t thứ thống trị nhiều khi rất tinh vi” (155).

 ChÆ°Æ¡ng V: Má»™t vài đường hÆ°á»›ng và hoạt Ä‘á»™ng

 ChÆ°Æ¡ng này đề cập đến câu hỏi: chúng ta có thể và phải làm gì? Nếu chỉ phân tích mà thôi thì không thể đủ: còn cần phải có những đề nghị “đối thoại và hành Ä‘á»™ng đòi có sá»± can dá»± của má»—i người chúng ta, cÅ©ng nhÆ° của nền chính trị quốc tế nữa” (15) và “giúp chúng ta ra khỏi cái vòng lẩn quẩn tá»± hủy diệt mà chúng ta Ä‘ang phải Ä‘Æ°Æ¡ng đầu” (163). Đối vá»›i Đức Giáo Hoàng Phanxicô, má»™t Ä‘iều không thể loại bỏ, đó là làm sao để việc xây dá»±ng những hành trình cụ thể không được cứu xét nhÆ° má»™t ý thức hệ, hời hợt hoặc thu hẹp. Vì thế má»™t Ä‘iều không thể thiếu, đó là đối thoại, má»™t từ luôn đặc nhắc đến trong má»—i phần của chÆ°Æ¡ng IV này: “Có những cuá»™c thảo luận, về những vấn đề liên quan đến môi trường, trong đó thật là khó đạt tá»›i má»™t sá»± đồng thuận. [....], Giáo Há»™i không chủ trÆ°Æ¡ng giải quyết các vấn đề khoa học, cÅ©ng không thay thế chính trị, nhÆ°ng tôi mời gọi thảo luận chân thành và minh bạch, để những nhu cầu đặc thù hoặc các ý thức hệ không làm thÆ°Æ¡ng tổn công ích” (188).

 Trên căn bản đó, Đức Giáo Hoàng Phanxico không sợ Ä‘Æ°a ra má»™t phán Ä‘oán nghiêm khắc về những hoạt Ä‘á»™ng quốc tế gần đây: “Các há»™i nghị thượng đỉnh thế giá»›i về môi trường trong những năm gần đây không đáp ứng các mong đợi, vì thiếu quyết định chính trị, chúng không đạt tá»›i các hiệp định môi trường hoàn cầu thá»±c sá»± có ý nghÄ©a và hữu hiệu” (166). Và ngài tá»± hỏi: “tại sao ngày nay người ta muốn duy trì má»™t quyền bính sẽ được nhắc đến trong tÆ°Æ¡ng lai là không có khả năng can thiệp khi cấp thiết và cần phải hành Ä‘á»™ng?” (57). Trái lại - nhÆ° các vị Giáo Hoàng đã nhiều lần lập lại kể từ Thông Ä‘iệp “Hòa bình dÆ°á»›i thế”, cần có những hình thức và dụng cụ hữu hiệu để quản trị thế giá»›i” (175): “Chúng ta cần má»™t hiệp định về các chế Ä‘á»™ quản trị cho toàn thể những gì gọi là công ích của thế giá»›i” (174), xét vì “sá»± bảo vệ môi trường không thể được bảo đảm dá»±a trên tính toán tài chánh về phí tổn và lợi lá»™c mà thôi. Môi trường là má»™t trong những thiện ích mà các cÆ¡ cấu thị trường không có khả năng bảo vệ hoặc thăng tiến má»™t cách thích hợp” (190, trích dẫn Sách Toát yếu đạo lý xã há»™i của Há»™i Thánh).

 CÅ©ng trong chÆ°Æ¡ng này, Đức Giáo Hoàng Phanxicô nhấn mạnh việc phát triển những tiến trình quyết định lÆ°Æ¡ng thiện và minh bạch, để có thể “phân định” đâu là những chính sách và sáng kiến xí nghiệp có thể Ä‘Æ°a tá»›i má»™t “sá»± phát triển toàn diện” (185). Đặc biệt, việc nghiên cứu ảnh hưởng của má»™t dá»± án má»›i về mặt môi sinh “đòi có những tiến trình chính trị minh bạch và có sá»± đối thoại, trong khi nạn tham ô che đậy ảnh hưởng thá»±c sá»± về môi sinh của má»™t dá»± án để đổi lấy những ân huệ, nó thường Ä‘Æ°a tá»›i những hợp đồng mÆ¡ hồ, trốn tránh nghÄ©a vụ thông tin và má»™t cuá»™c thảo luận sâu rá»™ng” (182).

 Äáº·c biệt quan trọng là lời kêu gọi gá»­i đến những người nắm giữ các trách vụ chính trị, để họ “tránh tiêu chuẩn hành Ä‘á»™ng duy hiệu năng và nhất thời” (181) Ä‘ang thịnh hành ngày nay; “Nếu họ có can đảm làm, thì họ sẽ có thể tái nhìn nhận phẩm giá mà Thiên Chúa đã ban cho họ nhÆ° má»™t người và họ sẽ để lại má»™t chứng tá về trách nhiệm quảng đại, sau khi họ Ä‘i vào lịch sử” (181)

 ChÆ°Æ¡ng VI: Giáo dục và linh đạo môi sinh

 ChÆ°Æ¡ng cuối cùng Ä‘i thẳng vào trọng tâm sá»± hoán cải môi sinh mà Thông Điệp mời gọi. Những căn cá»™i cuá»™c khủng hoảng văn hóa tác Ä‘á»™ng sâu xa và không dá»… Ä‘iều chỉnh lại những tập quán và cách cÆ° xá»­. Giáo dục và huấn luyện vẫn là những thách đố chủ yếu: “Mọi thay đổi cần có những Ä‘á»™ng lá»±c và má»™t hành trình giáo dục” (15); cần có sá»± can dá»± của tất cả các lãnh vá»±c giáo dục, trÆ°á»›c tiên là “trường học, gia đình, các phÆ°Æ¡ng tiện truyền thông, việc huấn giáo” (213).

 Äiểm đầu tiên là “nhắm đến má»™t lối sống má»›i” (203-208), có thể tạo ra cÆ¡ há»™i “gây má»™t sức ép lành mạnh trên những người nắm giữ quyền bính chính trị, kinh tế và xã há»™i” (206). Và Ä‘iều này xảy ra khi những chọn lá»±a của những ngừơi tiêu thụ “thay đổi được cách hành xá»­ của các xí nghiệp, bó buá»™c họ cứu xét ảnh hưởng về môi sinh và những kiểu mẫu sản xuất” (206).

 Ta không thể coi nhẹ tầm quan trọng của hành trình giáo dục về môi sinh có khả năng ảnh hưởng tá»›i những cá»­ chỉ và thói quen thường nhật, từ sá»± giảm bá»›t tiêu thụ nÆ°á»›c, cho đến việc thu lượm rác theo các loại khác nhau, 'tắt những đèn Ä‘iện vô ích' (211): Má»™t môi sinh học toàn diện được thá»±c hiện kể cả bằng những cá»­ chỉ Ä‘Æ¡n sÆ¡ thường nhật trong đó chúng ta phá vỡ lý lẽ bạo lá»±c, khai thác bóc lá»™t, ích kỷ” (230). Tất cả Ä‘iều ấy sẽ Ä‘Æ¡n giản hÆ¡n nhờ cái nhìn chiêm niệm đến từ đức tin: “Đối vá»›i tín hữu, thế giá»›i không được chiêm ngắm từ bên ngoài nhÆ°ng từ bên trong, nhìn nhận những lối liên hệ qua đó Chúa Cha liên kết chúng ta vá»›i mọi sinh vật. Ngoài ra khi làm tăng trưởng khả năng đặc thù mà Thiên Chúa ban cho má»—i tín hữu, sá»± hoán cải môi sinh dẫn Ä‘Æ°a họ đến chá»— phát huy khả năng sáng tạo và sá»± hăng hái' (220).  Trở lại đường hÆ°á»›ng được đề nghị trong Tông Huấn “Niềm vui Phúc Âm”: “Sá»± Ä‘iều Ä‘á»™, được sống má»™t cách tá»± do và ý thức, có tác Ä‘á»™ng giải thoát” (223), cÅ©ng vậy “hạnh phúc đòi phải biết giá»›i hạn má»™t số nhu cầu làm cho chúng ta choáng váng, và nhờ đó tỏ ra sẵn sàng đối vá»›i nhiều cÆ¡ may do cuá»™c sống mang lại” (223); theo cách thức đó, chúng ta có thể tái cảm thấy chúng ta cần lẫn nhau, chúng ta có má»™t trách nhiệm đối vá»›i nhau và đối vá»›i thế giá»›i, và sống tốt lành lÆ°Æ¡ng thiện là Ä‘iều thật bõ công” (229)

Các thánh tháp tùng chúng ta trong hành trình này. Thánh Phanxicô nhiều lần được trưng dẫn, là “mẫu gương tuyệt hảo về sự chăm sóc những gì là yếu đuổi và một nền môi sinh toàn diện, được sống trong vui mừng” (10), mẫu gương về sự “không thể tách biệt nhau giữa mối quan tâm đối với thiên nhiên, công bằng đối với người nghèo, dấn thân trong xã hộiu và hòa bình nội tâm (10). Nhưng Thông điệp cũng nhắc đến thánh Biển Đức, thánh Têrêsa thành Lisieux, chân phước Charles de Foucauld.

Sau thông điệp Laudato sí này, việc xét mình, - phương thế mà Giáo Hội luôn cổ võ để định hướng cuộc sống của mình dưới ánh sáng tương quan với Chúa, - phải bao gồm một chiều kích mới: không những cứu xét xem ta đã sống tình hiệp thông với Thiên Chúa, với tha nhân và với bản thân như thế nào, nhưng còn với toàn thể các loài thụ tạo và thiên nhiên nữa.

 MỤC LỤC THÔNG ĐIỆP

 Lạy Chúa của con, chúc tụng Chúa [1-2]

 Chúng ta không dá»­ng dÆ°ng đối vá»›i Ä‘iều gì của thế giá»›i này [3-6]

 ÄÆ°á»£c liên kết do cùng má»™t mối quan tâm [7-9)

 Thánh Phanxicô Assisi [10-12]

 Lời kêu gọi của tôi [13-16]

 CHƯƠNG I

 Äiều Ä‘ang xảy ra cho căn nhà của chúng ta [17-61)

  I. Sá»± ô nhiá»…m và thay đổi khí hậu [20-26)

 Ã” nhiá»…m, rác rưởi và văn hóa gạt bỏ [20-22)

 Khí hậu nhÆ° công ích [23-26]

 II. Vấn đề nÆ°á»›c uống [27-31]

 III. Đánh mất sá»± Ä‘a dạng sinh vật [32-42]

 IV. Suy giảm phẩm chất đời sống con người và suy thoái xã há»™i [43-47)

 V. Bất công hoàn cầu [53-59)

 VI. Phản ứng yếu á»›t [53-59]

 VII. Các ý kiến khác nhau [60-61]

 CHƯƠNG II

 Tin Mừng về sá»± sáng tạo [62-100]

 I. Ánh sáng do đức tin mang lại [63-64]

 II. Sá»± khôn ngoan của các trình thuật Kinh Thánh [65-75]

 III. Mầu nhiệm vÅ© trụ [76-83)

 IV. Sứ Ä‘iệp của má»—i thụ tạo trong sá»± hòa hợp của toàn thể công trình tạo dá»±ng [84-88]

 V. Má»™t sá»± hiệp thông đại đồng [89-92]

 VI. Của cải để mÆ°u ích cho mọi người [93-95]

 VII. Cái nhìn của Chúa Giêsu [96-100]

 CHƯƠNG III

 Căn cá»™i sá»± khủng hoảng môi sinh do con người gây ra [101-136]

 I. Kỹ thuật: óc sáng tạo và quyền bính [102-105]

 II. Hoàn cầu hóa mô hình kỹ thuật trị [106-114]

 III. Khủng hoảng và hậu quả của thuyết duy nhân loại học tân thời [115-136]

 Chủ thuyết duy tÆ°Æ¡ng đối thá»±c hành [122-123]

 Cần thiết bảo vệ lao công [124-139]

 Canh tân sinh học từ nghiên cứu [130-136]

 CHƯƠNG IV

 Má»™t nền môi sinh học toàn diện [137-162]

 I. Môi sinh học môi trường, kinh tế, xã há»™i [138-142]

 II. Môi sinh học văn hóa [143-146]

 III. Môi sinh học về đời sống thường nhật [147-155]

 IV. Nguyên tắc công ích [156-158]

 V. Công lý giữa các thế hệ [159-162]

 CHƯƠNG V

 Vài đường nét định hÆ°á»›ng và hành Ä‘á»™ng [163-201]

 I. Đối thoại về môi trường trong chính trị quốc tế [164-175]

 II. Đối thoại hÆ°á»›ng về những chính sách quốc gia và địa phÆ°Æ¡ng [176-181]

 III. Đối thoại và minh bạch trong các tiến trình quyết định [182-188]  IV. Chính trị và kinh tế trong đối thoại để đạt tá»›i sá»± viên mãn của con người [189-198]

 V. Các tôn giáo trong cuá»™c đối thoại vá»›i khoa học [199-201]

 CHƯƠNG V

 Giáo dục và linh đạo môi sinh học [202-215]

 I. Nhắm đến má»™t lối sống má»›i [203-208]

II. Giáo dục về liên minh giữa nhân loại và môi trường [209-215]

 III. Hoán cải môi sinh học [216-232]

 IV. Vui mừng và hòa bình [222-227]

 V. Tình yêu dân sá»± và chính trị [228-232]

 VI. Các dấu chỉ bí tích và nghỉ lá»… [233-237]

 VII. Chúa Ba Ngôi và tÆ°Æ¡ng quan giữa các thụ tạo [238-240]

 VIII. Nữ VÆ°Æ¡ng toàn thể thụ tạo [241-242]

 IX. Đi xa hÆ¡n mặt trời [243-246]

 Kinh nguyện cho trái đất của chúng ta

 Kinh nguyện Kitô giáo vá»›i thụ tạo.

(Nguồn: VietVatican)