Những điểm mù vỠđạo đức
27.09.2007
Mấy năm trÆ°á»›c, khi tôi du hà nh tá»›i Auschwitz, trại táºp trung thá»i Äức Quốc xã, má»™t câu há»i cứ ám ảnh mãi trong đầu tôi: NgÆ°á»i ta có biết không nhỉ?
Dân tá»™c Äức có biết hay không biết những gì Ä‘ang xảy ra trong trại tù nà y, ngay gần biên giá»›i của há», ngay trong những lãnh thổ há» chiếm đóng? Thấy những Ä‘oà n xe lá»a ra vô trại suốt năm ná» tá»›i năm kia, thấy những hà ng dà i tù binh và những đám khói từ ống khói bốc lên cuồn cuá»™n, có phải hỠđã nhìn những tá»™i ác tà n bạo bằng đôi mắt mù lòa? HỠđã trở thà nh vô cảm đến Ä‘á»™ không còn thấy được những cái chết được dà n dá»±ng có nhịp Ä‘iệu lá»›p lang ngay cáºn ká»? Má»™t số trại táºp trung, nhÆ° trại tại Dachau, được thiết láºp ở khu ngoại ô êm Ä‘á»m ngay chÃnh trong nÆ°á»›c Äức, và ngÆ°á»i dân cÆ° có thể hà ng ngà y Ä‘i ngang qua đó. Cá» trong những khu vá»±c ngoại ô nà y vẫn tiếp tục má»c xanh nhÆ° bao nÆ¡i khác, thanh niên nam nữ lấy nhau, sinh con đẻ cái, ngÆ°á»i ta Ä‘i là m kiếm sống, và cuá»™c Ä‘á»i cứ thế mà trôi.
Äi qua má»™t nÆ¡i nhÆ° trại táºp trung Dachau và Auschwitz, ngÆ°á»i ta tá»± há»i: Rồi mai nà y có thể xảy ra nhÆ° váºy nữa hay không? Má»™t vở kịch tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° thế ngà y nay có thể diá»…n xuất nÆ¡i giá»›i trung lÆ°u Hoa kỳ? Hầu hết sẽ trả lá»i chẳng chút đắn Ä‘o: “Khôngâ€. Chắc váºy, vì chúng ta hiện nay Ä‘ang sống trong má»™t thá»i đại và má»™t ná»n văn hóa được soi sáng, không còn mù lòa.
Tuy nhiên, bằng đôi mắt nháºn thức rõ rệt hÆ¡n, chúng ta có thể thấy được những Ä‘iá»u giống nhau tai hại. Không nÆ¡i nà o mà những Ä‘iá»u tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° thế lại hiển nhiên hÆ¡n nhÆ° trong các vấn đỠđạo đức sinh há»c thá»i nay. Quả thá»±c, xã há»™i chúng ta Ä‘ang phải đối đầu vá»›i những cám dá»— y hệt ngÆ°á»i Äức ngà y trÆ°á»›c: cÆ¡n cám dá»— bình thÆ°á»ng hóa những chiến dịch giết ngÆ°á»i được dà n dá»±ng khéo léo ngay giữa lòng má»™t xã há»™i có há»c thức.
Nếu chúng ta nhìn và o chÃnh ná»n văn hóa của chúng ta, và o chÃnh thá»i đại ta Ä‘ang sống, sẽ thấy các máy hút thai nhi đã thay thế cho các ống khói và các Y viện Thai sản, các Trung tâm Y tế Phụ nữ đã thay thế cho các hà ng rà o kẽm gai của trại táºp trung. Những nhân mạng chÆ°a ra Ä‘á»i và phôi nhi nay được hủy diệt hệt nhÆ° các tù nhân trong trại ngà y nà o, mà ngÆ°á»i ta vẫn thấy thanh thản đến vô cảm, và xã há»™i đáng kÃnh đã không má»™t lá»i Ä‘á» cáºp. Các trÆ°á»ng đại há»c lá»›n lao của chúng ta, đáng lẽ phải là má»™t tiếng nói vá» luân lý, lại lặng câm hay lại còn cổ võ Ä‘iá»u ác đó, cả báo chà cÅ©ng váºy, Ãt ngÆ°á»i dám nói đến mà n khói dà y đặc của cái chết Ä‘ang lặng lẽ thâm nháºp và o không khÃ.
Chúng ta chẳng cần nhìn đâu xa, chỉ coi các y viện Sinh Äẻ Có Kế hoạch nhan nhản trên đất nÆ°á»›c chúng ta. Các thế hệ tÆ°Æ¡ng lai sẽ khiếp sợ vì những con số trong các bản thống kê: gần 2 triệu trẻ em chết má»—i năm. Chắc chắn chúng sẽ ngạc nhiên vá» chuyện con ngÆ°á»i tá»± chấm dứt sinh mạng của chÃnh con cái mình vá»›i tốc Ä‘á»™ 23 giây má»™t mạng sống bằng cách phá thai có chá»n lá»±a. Chắc chắn chúng sẽ há»i: “Há» là m nhÆ° thế được Æ°?†và “Há» có biết không nhỉ?â€
Chúng ta chẳng cần nhìn đâu xa, chỉ coi các y viện vá» thụ thai nhân tạo hiện diện khắp các đô thị lá»›n ở Hoa kỳ. Các thế hệ tÆ°Æ¡ng lai chắc sẽ cảm thấy bị xúc phạm vì những con số: việc thụ tinh nhân tạo là m cho hà ng trăm ngà n phôi ngÆ°á»i được Æ°á»›p lạnh trong chất nitrogen lá»ng và trở thà nh những “kidsiclesâ€, nói theo chữ của má»™t nhà bình luáºn. Chắc chắn chúng sẽ lên án việc nhiá»u phôi khác được coi nhÆ° phế váºt, hủy Ä‘i nhÆ° rác trong bệnh viện, đổ và o cống rãnh hoặc Ä‘em thà nghiệm và chia cắt là m các tế bà o gốc phôi sinh.
Äiá»u ác có thể mang bá»™ mặt tầm thÆ°á»ng nà o đó. Nó không nhất thiết phải hiện hình thà nh kiểu quái dị hay bi thảm. Nó có thể lấy hình dạng nhÆ° những Ä‘iá»u Ä‘Æ¡n giản phù hợp vá»›i tất cả những gì ngÆ°á»i ta Ä‘ang là m, vá»›i những gì ngÆ°á»i lãnh tụ nói là đúng, vá»›i những gì ngÆ°á»i lân cáºn chúng ta Ä‘ang thá»±c hiện. Äiá»u ác xâm nháºp từ từ và o trong cuá»™c sống chúng ta đến Ä‘á»™ chúng ta không biết vì không để ý tá»›i; nó có thể chỉ là những Ä‘iá»u nằm ở ngoại vi lÆ°Æ¡ng tâm chúng ta.
Äa số những ngÆ°á»i đã hợp tác vá»›i má»™t số tá»™i ác và dối trá khủng khiếp nhất trong lịch sá» chẳng cần phải đúc khuôn theo hình dáng những quái váºt phi nhân; trái lại, há» thÆ°á»ng giống nhÆ° chúng ta. Há» có khả năng cho và nháºn cảm tình và yêu thÆ°Æ¡ng; há» có thể có những cảm giác đẹp đẽ và các lý tưởng cao thượng; chủ nghÄ©a anh hùng, thà nh tÃn, gia đình và văn hóa, tất cả Ä‘á»u có thể cùng sống chung vá»›i những Ä‘iá»u ác đến Ä‘á»™ khó tin.
Trong những năm dÆ°á»›i chế Ä‘á»™ quốc xã thÆ°á»ng có những quyết định rất quan trá»ng được Ä‘Æ°a ra để phò hoặc chống tá»™i ác. Dân chúng thÆ°á»ng báºn bịu vá»›i công việc hà ng ngà y của há» và trên bình diện đó há» thấy chủ nghÄ©a quốc xã có vẻ tốt đẹp: dÆ°á»ng nhÆ° nó Ä‘em lại phồn thịnh, là m cho công việc trôi chảy, mang đến cho con ngÆ°á»i cảm giác tốt đẹp vá» chÃnh há» và tổ quốc há». Há» cẩn tháºn tránh xa các vấn Ä‘á» luân lý – những Ä‘iá»u ngà y nay ta coi là vấn Ä‘á» trá»ng tâm.
Và o cuối cuá»™c chiến khi những ná»—i kinh hoà ng vá» chủ nghÄ©a quốc xã được vạch trần ra, dân chúng Äức đã đáp lại: “Chúng tôi không hay biết.†Khi ngÆ°á»i ta há»i má»™t cÆ° dân thà nh thị xem ông có biết chuyện gì xảy ra trong các trại giam ngÆ°á»i kia không, ông ta Ä‘Æ°a ra má»™t câu trả lá»i đầy đủ hÆ¡n: “Có. Chúng tôi biết có chuyện gì đó, nhÆ°ng chúng tôi không Ä‘á» cáºp đến, chúng tôi không muốn biết quá nhiá»u.†Primo Levi, má»™t nhà văn và ngÆ°á»i sống sót của trại tù Auschwitz mô tả Ä‘iểm mù đạo đức của ngÆ°á»i dân Äức nhÆ° sau:
“Mặc dầu có nhiá»u phÆ°Æ¡ng tiện khác nhau để biết được tin tức, nhÆ°ng hầu hết ngÆ°á»i dân Äức đã không biết bởi vì há» không muốn biết. Bởi vì, quả thá»±c hỠđã muốn không biết đến… Những ngÆ°á»i biết được thì không nói ra; những ngÆ°á»i không biết thì không há»i; những kẻ há»i thì không ai trả lá»i. Theo kiểu nhÆ° thế thì má»™t ngÆ°á»i dân Äức tiêu biểu thắng thế khi bảo vệ sá»± không biết của mình, sá»± không biết nà y dÆ°á»ng nhÆ° đủ biện minh cho việc theo chủ nghÄ©a quốc xã của y. Ngáºm miệng, nhắm mắt, bịt tai lại, ngÆ°á»i đó tá»± tạo cho mình má»™t ảo tưởng là mình không biết gì hết, và do đó mình không phải là ngÆ°á»i tòng phạm vá» những gì xảy ra ngay trÆ°á»›c cá»a nhà mình.â€
Martin Luther King thÆ°á»ng nói rằng Ä‘iá»u là m ông Ä‘au Ä‘á»›n nhất là sá»± im lặng của những kẻ ngay là nh. Còn Albert Einstein, ngÆ°á»i đã trốn khá»i Äức khi Hitler lên cầm quyá»n, nói lên cùng má»™t cảm nghÄ© đó khi báo Time phá»ng vấn ông hôm 23 tháng 12 năm 1940. Ông nhấn mạnh rằng đôi lúc chỉ có Giáo há»™i và tôn giáo là có thể thách đố nguyên trạng (status quo) khi Ä‘iá»u ác Ä‘á»™t kÃch và o xã há»™i. Ông nói: “Là má»™t ngÆ°á»i yêu chuá»™ng tá»± do, khi cuá»™c cách mạng tại nÆ°á»›c Äức xảy ra, tôi nhìn và o các trÆ°á»ng đại há»c xem há» có bảo vệ tá»± do hay không, vì đã biết lúc nà o há» cÅ©ng khoa trÆ°Æ¡ng rằng há» tôn sùng chân lý; nhÆ°ng không, các trÆ°á»ng đại há»c láºp tức bị bịt miệng. Thế rồi tôi nhìn và o các vị biên táºp danh tiếng của báo chÃ, nÆ¡i các mục bình luáºn nảy lá»a ngà y nà o cÅ©ng tuyên bố há» yêu chuá»™ng tá»± do. NhÆ°ng há», cÅ©ng giống nhÆ° các trÆ°á»ng đại há»c, chỉ trong và i tuần lá»… ngắn ngủi cÅ©ng bị bịt miệng. Chỉ có Giáo há»™i đứng trá»±c tiếp đối đầu con Ä‘Æ°á»ng Ä‘i của chiến dịch Hitler tung ra nhằm Ä‘Ã n áp chân lý. TrÆ°á»›c kia, chÆ°a bao giá» tôi quan tâm đặc biệt vá» Giáo há»™i, nhÆ°ng nay thì tôi cảm thấy rất yêu mến và thán phục vì thấy chỉ có mình Giáo há»™i có can đảm và kiên trì đứng lên tranh đấu cho sá»± tháºt của tri thức và tá»± do của xã há»™i.â€
Câu há»i dÅ©ng cảm và táo bạo mà chúng ta phải đặt ra là : “Äâu là đáp ứng của chÃnh chúng ta đối vá»›i những Ä‘iá»u ác xảy ra quanh mình?†------------------------------------------------------------------------ Ghi chú:
1- Tác giả bà i nói trên là Lm Tadeusz Pacholczyk, Ä‘áºu tiến sÄ© vá» thần kinh há»c tại đại há»c Yale và nghiên cứu háºu tiến sÄ© tại đại há»c Havard. Ngà i là linh mục thuá»™c giáo pháºn Fall River, tiểu bang Massachusetts, và giữ chức Giám đốc Giáo dục tại Trung tâm Äạo đức Sinh há»c Công giáo Toà n quốc, trụ sở ở Philadelphia.
2- Trại táºp trung Auschwitz
Cổng và o Auschwitz I. Khẩu hiệu Ä‘á» bên trên bằng tiếng Äức "Arbeit macht frei" có nghÄ©a là : "Lao Ä‘á»™ng sẽ giúp bạn tá»± do."
Trại táºp trung Auschwitz (Konzentrationslager Auschwitz) là trại lá»›n nhất trong các trại táºp trung của Äức Quốc xã. Trại nà y nằm ở Ba Lan và được đặt tên theo thà nh phố OÅ›wiÄ™cim gần đó, cách Kraków 50 km vá» phÃa Tây, cách thủ đô Warsaw 286 km. Trong thá»i kỳ Äức Quốc xã chiếm đóng Ba Lan năm 1939, OÅ›wiÄ™cim sáp nháºp và o Äức và đổi tên thà nh Auschwitz.
Khu tổ hợp trại táºp trung nà y bao gồm 3 trại chÃnh: Auschwitz I- trung tâm hà nh chÃnh; Auschwitz II (Birkenau)- trại hủy diệt (Vernichtungslager) và Auschwitz III (Monowitz)- trại lao Ä‘á»™ng.
Ngoà i ra còn có khoảng 40 trại vệ tinh, má»™t số nằm cách các trại chÃnh hà ng chục cây số, vá»›i số lượng tù nhân từ và i chục đến và i nghìn ngÆ°á»i.
Số lượng ngÆ°á»i đã bị giết chết tại đây chÆ°a được biết chÃnh xác. Tại tòa án Nuremberg, chỉ huy trại, Rudolf Höss, đã khẳng định con số nà y là ba triệu ngÆ°á»i. Năm 1990, viện bảo tà ng quốc gia Auschwitz-Birkenau xét lại số liệu nà y. Các tÃnh toán má»›i đã cho ra kết quả trong khoảng 1,1- 1,6 triệu, khoảng 90% số ngÆ°á»i Do Thái của gần nhÆ° tất cả các nÆ°á»›c tại Châu Âu.
3- Trại táºp trung Dachau được quốc xã Äức láºp năm 1933, là trại đầu tiên mở trong lãnh thổ nÆ°á»›c Äức, cách Munich khoảng 16 km. NÆ¡i đây đã có gần 32 ngà n ngÆ°á»i bị giết hoặc chết trong trại.
Phụng Nghi (dịch)
|