Tân Yên là cửa ngõ phía nam của Tòa Giám Mục Xã Đoài, cách nhà thờ Chính Tòa chừng 2 km, xưa là tiền đồn bảo vệ Giáo đô. Phía đông xứ đạo giáp quốc lộ 1A, phía nam giáp Bố Sơn, phía tây giáp Bùi Chu và Trang Nứa, phía bắc giáp Xã Đoài. Lịch sử của rẻo đất phía đông dòng Kênh Gai này khởi đầu với câu chuyện loạn lạc, đau thương, cấm cách hậu bán thế kỷ XIX.

Chuyện xưa nơi mảnh đất tiền đồn phía nam Giáo đô

Trong câu chuyện bên ánh lửa bập bùng, các thế hệ nơi đây vẫn chuyền tai nhau về những biến cố không thể nào quên.

Năm 1858, người Pháp nổ súng tấn công Đà Nẵng. Trước cảnh nước nhà bị ngoại xâm, một số trí thức có lòng ái quốc quá khích, không hiểu thời thế đã tự động khởi xướng một phong trào chống ngoại và tai hại hơn là chống cả người Công giáo đồng bào của mình.

Tình hình ngày một căng thẳng khi triều đình ký hòa ước 1874 nhận quyền bảo hộ. Chính hiệp ước mới này thúc đẩy tú tài Trần Tấn và Ðặng Như Mai huy động 3.000 Văn Thân nổi loạn vùng Nghệ Tĩnh, thảm sát người có đạo. Một số làng giáo dân đông đủ sức tự vệ, số khác bị đốt phá tanh bành, thây chết ngổn ngang.

Bối cảnh bi đát đó buộc một bộ phận giáo dân các nơi chạy về Xã Đoài lánh nạn, họ chính là tổ tiên của những bà con tín hữu sống trên đất Tân Yên hôm nay. Lịch sử Tân Yên gắn liền với ba họ đạo tiền thân là Tân Hưng, Tân Thành và Yên Nghĩa. Cả ba như những dòng suối hợp thành dòng sông cuồn cuộn đổ ân tình về xuôi.

Giáo họ Tân Hưng hình thành sớm nhất, vào khoảng 1874 sau sự biến Giáp Tuất “Bình Tây Sát Tả”, một số tín hữu từ khắp nơi chuyển về sống cạnh chợ Cầu, hình thành vòng cung bao bọc Đại Chủng Viện Xã Đoài. Nhờ địa thế thuận lợi, nơi đây sớm trở thành một họ đạo trù phú, là nơi buôn bán sầm uất, số giáo dân không ngừng tăng nhanh.

Năm 1886, một số bà con lương dân Chân Lạc đã di dời lên sinh sống tại vùng cánh đồng Dâm và theo đạo. Đến năm 1915, cộng đoàn tín hữu này được nâng lên thành giáo họ và lấy tên là Yên Nghĩa, bao bọc Tiểu Chủng Viện Xã Đoài.

Năm 1880, giáo họ Tân Thành được thành lập dựa trên một số gia đình từ giáo xứ Trang Nứa di dời đến vùng đất do Nhà Chung mới khai khẩn, phía nam Trường Tiểu.

Ba họ đạo trên đây hợp với Bùi Chu, Cửa Tiền, Giáp Đông, Trung Hậu, Ngọc Đường, Đức Thành, Ngọc Liễn làm thành vành đai bảo vệ Nhà Chung Xã Đoài trước bao biến động của thời cuộc khiến nhiều thế lực tà thần phải ái ngại mỗi khi âm mưu tấn công trụ sở Giáo phận.

Nhiều người ngày nay đang đặt câu hỏi: Phải chăng đó là một trong những lý do khiến vào năm 1976 chính quyền di dời toàn bộ dân cư ba họ đạo này lên Cồn Kỳ - dải đất cát vốn là nghĩa trang - gây ra nhiều hệ lụy về ô nhiễm môi trường và bệnh tật về sau?

40 năm một lòng trung trinh – Dáng đứng Tân Yên hôm nay

Sau khi giáo dân 3 họ đạo bị cưỡng bức di dân lên vùng đất mới, các nhà thờ cũ cũ bị tháo dỡ. Trên vùng đất mới, diện tích đất nhà thờ được cấp rất eo hẹp, không đủ xây dựng các công trình mặc dù theo chủ trương chung là sát nhập ba họ lại thành một lấy tên là giáo họ Tân Yên (1977).

Mặc dù các sinh hoạt tôn giáo bị chèn ép, nghi kị nhưng giáo dân Tân Yên vẫn luôn giữ được đời sống đạo hạnh, số tín hữu ngày một tăng và đời sống kinh tế - xã hội bước đầu được cải thiện.

Những năm cuối thế ká»· XX, má»™t bá»™ phận giáo dân Tân Yên, phần lá»›n là các gia đình trẻ má»›i kết hôn di dân xuống vùng đất xÆ°a kia là Tiểu Chủng Viện, lập thành giáo họ má»›i mang tên thánh tá»­ đạo Phêrô Nguyá»…n Khắc Tá»±, gọi tắt là họ Thánh Tá»± (10/5/2007). 

Hiện nay, giáo xứ Tân Yên được hợp thành bởi họ đạo trị sở và giáo họ Thánh Phêrô Nguyễn Khắc Tự, với khoảng 2.300 giáo dân do cha Phêrô Nguyễn Hiệu Phượng coi sóc. Nhà thờ giáo xứ tọa lạc tại xóm 11, xã Nghi Diên, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An.

Dưới sự che chở của thánh Phêrô, quan thầy giáo xứ, đời sống đạo nơi đây ngày một thăng tiến, các đoàn thể trong xứ sinh hoạt thường xuyên và thu được nhiều kết quả hữu ích như Gia Đình Khôi Bình, Gia Đình Thánh Tâm, Thiếu Nhi Thánh Thể, Nhạc Đoàn…

Về lại Tân Yên của ngày hôm nay nhân thánh lễ Phêrô quan thầy, đồng thời kỷ niệm 40 năm ngày thiết lập giáo họ trị sở, gặp lại những giáo dân trên mảnh đất này, họ vẫn là những tín hữu với khí chất nông phu rắn rỏi, hiên ngang, bất khuất trước những nhiễu nhương thời cuộc. Tân Yên hôm nay đang “thay da đổi thịt”, khuôn viên được mở rộng thêm về phía Bắc, được lát gạch block tạo nên quang cảnh sạch đẹp, vệ sinh.

Lễ quan thầy Phêrô của giáo họ năm nay trùng với lễ quan thầy của cha chính xứ Phêrô Nguyễn Hiệu Phượng và dịp kỷ niệm 40 năm danh xưng Tân Yên. Niềm vui nối tiếp niềm vui. Trong buổi tối ngày 27.6.2017, đông đảo bà con đã tham dự buổi diễn nguyện đặc sắc với các tiết mục đến từ các đơn vị sở tại: Tân Yên, Thánh Tự và các xứ bạn: Xã Đoài, Ngọc Liễn, Trung Hậu, Đông Yên…

Sáng ngày 29.6.2016, trong niềm hân hoan, giáo dân Tân Yên đã tổ chức thánh lễ trọng thể mừng kính thánh quan thầy Phêrô tông đồ. Thánh lễ có sự hiện diện của cha Phêrô Nguyễn Văn Vinh, đại diện Giám mục, quản hạt Chính tòa và đông đảo quý cha giáo, quý cha trong và ngoài hạt Xã Đoài. Trước đó, Đức Cha Phaolô Maria Cao Đình Thuyên đã về hiệp dâng thánh lễ cầu nguyện cho toàn thể bà con tín hữu trong giáo họ.

Nhìn về quá khứ huy hoàng nhưng cũng lắm chôn gai, thử thách, nếu như Tân Yên mới được Tòa Giám mục Xã Đoài công nhận là giáo xứ vào thời điểm 1.1.2014, cách đây chưa đầy bốn năm thì ngược lại, mảnh đất này thấm đẫm mồ hôi và lao công của các bậc thừa sai từ rất sớm.

Trong thế đứng hiện tại ngẫm về chuyện cha ông xưa, suốt chiều dài lịch sử hình thành và phát triển của mình, người Tân Yên có quyền ngẩng cao đầu hiên ngang, kiêu hãnh với nhiệm vụ tiền đồn bảo vệ các cơ quan trọng yếu của Giáo phận, không để kẻ thù một phút giây có thể chà đạp lên mảnh đất giáo đô.

Dịp kỷ niệm 40 năm hôm nay cũng là cơ hội thuận tiện để cháu con Tân Yên nhìn lại truyền thống hào hùng và tận trung với Giáo hội của cha ông để kiến thiết quê nhà ngày càng phát triển hơn.

Xem thêm hình ảnh

Đức Hà