Giáo Há»™i Công giáo và chÃnh sách quốc tế của Tòa Thánh
03.08.2010
|
|
Trong thá»i gian qua, rất nhiá»u đồn Ä‘oán vá» những kết quả và quyết định của những vòng Ä‘Ã m phán giữa Toà Thánh và nÆ°á»›c CHXHCN Việt Nam, cho rằng Toà Thánh đã “hy sinh†má»™t số "giá trị" thuá»™c Giáo Há»™i Việt Nam để có được bang giao vá»›i Việt Nam. Ngà nh ngoại giao Vatican là má»™t trong những ngà nh lâu Ä‘á»i nhất thế giá»›i (từ những thế ká»· đầu của Giáo Há»™i) và được kÃnh nể nhất do "trình Ä‘á»™ Ä‘Ã o tạo chuyên nghiệp". Nó khác vá»›i ngoại giao thuần túy của các quốc gia khác, vì vừa có tÃnh chất thế quyá»n lẫn thần quyá»n.
Hiện tại, ngoà i liên hệ ngoại giao với Liên Minh
Châu Âu, với Tổ chức giải phóng Palestine, có đại diện ở Liên Hiệp Quốc
(quy chế quan sát viên thÆ°á»ng trá»±c) và ở các văn phòng và cÆ¡ quan
LHQ,...Vatican có bang giao đầy đủ với 179 quốc gia (Nga là nước gần đấy
nhất). Việt Nam do váºy cÅ©ng nằm trong “tầm ngắm†của Toà Thánh, nhÆ° lá»i
Äức Thánh Cha Bênêđictô XVI: "Việt Nam là má»™t xứ sở gần gÅ©i vá»›i trái tim tôi, nÆ¡i Giáo Há»™i Ä‘ang mừng kÃnh sá»± hiện diện hà ng mấy thế ká»· qua bằng má»™t Năm Thánh"
(trong phần đầu bà i nói chuyện vá»›i ngoại giao Ä‘oà n năm nay, NgÆ°á»i cÅ©ng
nhắc đến cuộc gặp gỡ với chủ tịch nước Việt Nam Nguyễn Minh Triết và mô
tả cuộc gặp ấy là ‘có ý nghĩa’).
Giáo Há»™i quan tâm tá»›i con ngÆ°á»i, chứ không quan tâm tá»›i các chÃnh phủ. Äức Hồng y Sodano cho biết: "Nếu
con ngÆ°á»i Ä‘au khổ, Toà Thánh sẽ thÆ°Æ¡ng lượng vá»›i bất cứ ngÆ°á»i nà o có
quyá»n là m vÆ¡i các Ä‘au khổ cho những ngÆ°á»i ấy, dù bị hiểu lầmâ€. Ná»n ngoại giao của Toà Thánh cÆ°Æ¡ng quyết trở thà nh “tiếng nói của những ngÆ°á»i không có tiếng nóiâ€,
má»™t lá»±c lượng má»›i (và má»›i mẻ) trong hệ thống chÃnh trị quốc tế cổ
truyá»n, má»™t cÆ°á»ng quốc có tÃnh biểu tượng chống lại các cÆ°á»ng quốc tháºt
sá»± (chÃnh vì thế mà các quốc gia nghèo ở Châu Phi xin Tòa Thánh bổ nhiệm
sứ thần Toà Thánh ở nÆ°á»›c há»). Những chuyến tông du vì thế mang nặng
tÃnh chất "mục vụ".
Nhằm cùng nhau có cái nhìn tÆ°Æ¡ng đối chÃnh
xác hơn vỠngà nh ngoại giao Toà Thánh, BTGH xin đưa và i thông tin cũng
nhÆ° má»™t và i sá»± kiện vừa (Ä‘ang) xảy ra hầu tìm hiểu chÃnh xác vá» "Ngà nh
ngoại giao Vatican", dựa trên các sự kiện mới xảy ra gồm bà i viết: 1/ Từ
những tiết lá»™ má»›i của Äồng Nhân đăng trên VietCatholic vá» "Phiên há»p vòng 2 giữa Phái Ä‘oà n Việt Nam và Tòa Thánh";
2/ Bà i viết của Sandro Magister đăng trên báo tiếng à Chiesa.org ngà y
22.05.2009, tÆ°á»ng trình vá» những kết quả của những Khóa nghiên cứu vá»
chủ Ä‘á»: “Giáo Há»™i Công Giáo và chÃnh sách quốc tế của Tòa Thánh",
đặc biệt tác giả đăng nguyên bà i phát biểu của ngà i đại sứ Nháºt Bản ông
Kagefumi Ueno giải thÃch vá»›i các nhà ngoại giao của 16 quốc gia Châu Ã
há»p nhau tại Vatican năm 2009 để nghiên cứu chÃnh sách quốc tế của ToÃ
Thánh vá»›i tá»±a Ä‘á» "Má»i còn Ä‘Æ°á»ng Ä‘á»u dẫn vá» Roma - kể cả những nẻo Ä‘Æ°á»ng từ Châu Ã".
Äiểm qua vá» những thông tin liên quan tá»›i Phiên há»p vòng hai giữa Phái Ä‘oà n Việt Nam và Tòa Thánh
I. TỪ SỰ KIỆN PHIÊN HỌP HỖN HỢP VATICAN - VIỆT NAM
Từ
những nguồn tin đáng tin cáºy cho biết vá» phiên há»p há»—n hợp giữa Vatican
và Việt Nam đã kết thúc hơn 1 tháng nay và một số những chi tiết "nhạy
cảm", VietCatholic ngà y 30.07.2010 đưa tin:
Khác hẳn với phiên
há»p vòng 1 tại Hà Ná»™i, Tòa Thánh đã chấp nháºn má»™t số những Ä‘á» nghị từ
phÃa Việt Nam liên quan tá»›i Giáo Há»™i Việt Nam thì trong phiên há»p lần 2,
Tòa Thánh chẳng những có thái Ä‘á»™ không khoan nhượng vá»›i những láºp luáºn
phê bình Giáo há»™i từ phÃa Việt Nam, nhÆ°ng còn thẳng thắn bác bá» hầu hết
các đòi há»i do Ä‘oà n Việt Nam Ä‘Æ°a ra ở phiên há»p vòng 2 tại Vatican.
1.
Äoà n Việt Nam đã Ä‘á» nghị Toà Thánh cấm không cho Äức TGM Ngô Quang Kiệt
vỠnước kể cả dịp đại hội các GMVN và o tháng 10-2010 và không bổ nhiệm
và o bất cứ chức vụ nà o ở Toà Thánh.
Vatican cho rằng, Äức TGM
Ngô Quang Kiệt chÆ°a bị tÆ°á»›c quyá»n công dân Việt Nam nên Toà Thánh không
thể là m cái việc vi phạm nhân quyá»n và cả pháp luáºt Việt Nam nữa. Còn
việc bổ nhiệm nhân sự ở Vatican, đó là công việc nội bộ mà Việt Nam
không nên can thiệp và o giống như Vatican không thể đỠnghị ông A là m
Thủ tướng hay bà B không được là m Bộ trưởng ở Việt Nam.
2. Việt
Nam cũng đỠnghị Toà Thánh cấm không cho Dòng Chúa Cứu Thế hoạt động tại
Việt Nam hay Ãt nhất không cho hoạt Ä‘á»™ng tại Hà Ná»™i giống nhÆ° trÆ°á»›c đây
trong lịch sá» Toà Thánh đã rút dòng Tên khá»i Việt Nam, không cho hoạt
động mục vụ ở Việt Nam và o cuối thế kỷ XVII.
Vatican trả lá»i các
dòng tu hoạt Ä‘á»™ng theo tôn chỉ của Dòng và luáºt pháp ở từng quốc gia.
Nếu há» sai pháp luáºt, xin các ngà i hãy xá» theo luáºt pháp, chúng tôi chỉ
có thể nhắc nhở hỠkhi hỠlà m sai với tôn chỉ đã được Toà Thánh phê
chuẩn.
3. VỠđỠnghị của Việt Nam là Toà Thánh ra thông báo cấm
các cuá»™c táºp trung cầu nguyện đòi đất Ä‘ai, tà i sản nhÆ° thá»i gian vừa qua
và can thiệp kịp thá»i nhÆ° vụ cầu nguyện ở Toà Khâm sứ.
Vatican
trả lá»i rằng: đất Ä‘ai, tà i sản của Giáo Há»™i sở hữu má»™t cách hợp pháp,
Toà Thánh kiên quyết bảo vệ và vẫn dứt khoát nêu lại đòi há»i của các
Giám mục Việt Nam là đòi lại quyá»n sá» dụng hợp pháp Toà Khâm sứ ở Hà Ná»™i
và Giáo hoà ng há»c viện Äà Lạt.
Láºp trÆ°á»ng của Toà Thánh là luôn
ủng há»™ việc đòi há»i chÃnh đáng: việc đòi lại tà i sản hợp pháp của Giáo Há»™i Việt Nam trong tinh thần ôn hoà , bất bạo Ä‘á»™ng.
4. Việt Nam
cũng đỠnghị Toà thánh dừng tiến trình phong thánh cho Hồng y Nguyễn Văn
Thuáºn vì “không có lợi cho đại Ä‘oà n kết dân tá»™câ€
Vatican đã bác
bá» thẳng thừng và cho đó là vi phạm các thoả thuáºn giữa Vatican và Việt
Nam ở vòng 1 vì chỉ có phong giám mục ở Việt Nam mới cần có sự đồng
thuáºn của Nhà nÆ°á»›c Việt Nam mà thôi.
Và sau đây là bà i viết của ký giả Sandro Magister
II. MỌI CON ÄƯỜNG ÄỀU DẪN VỀ RÔMA - KỂ CẢ NHá»®NG NẺO ÄƯỜNG TỪ CHÂU Ã
Äó
là điá»u ông đại sứ Nháºt Bản đã giải thÃch vá»›i các nhà ngoại giao của 16
quốc gia Châu à há»p nhau tại Vatican để nghiên cứu chÃnh sách quốc tế
của Toà Thánh.
Khoá nghiên cứu kết thúc và o ngà y 23.05 với việc
trao chứng chỉ cho 17 nhà ngoại giao thuá»™c 16 quốc gia Châu Ã. Khoá há»c
bắt đầu từ ngà y 11.05 tại Äại há»c Giáo Hoà ng Grêgôriana và tiếp theo lÃ
các kỳ há»p trong dinh Vatican, vá»›i các diá»…n giả là những đại diện xuất
sắc nhất cho ná»n chÃnh trị của Toà Thánh. Chủ đỠđược nghiên cứu là :
“GIÃO HỘI CÔNG GIÃO và CHÃNH SÃCH QUá»C TẾ CỦA TOà THÃNHâ€. Trong khoá há»c
năm 2007, khoá đầu tiên thuá»™c loạt nầy, các há»c viên đến từ 19 quốc gia
Hồi giáo vùng Äịa Trung Hải và Trung Äông. Năm ngoái, há»c viên đến từ
22 quốc gia Châu Phi. Năm nay, đến lượt Châu à với các nhà ngoai giao
đến từ Afghanistan, Úc, Bangldesh, Cambodge, Äông Timor, Indonesia, Nháºt
Bản, Hà n quốc, Là o, Malaysia, Miến Äiện, Phi Luáºt Tân, Sri Lanca, Äà i
Loan, Thái Lan, Việt Nam. Những quốc gia khổng lồ không hưởng ứng lá»i
má»i: Ấn Äá»™ và Trung Quốc. Pakistan cÅ©ng không có mặt. NhÆ°ng các nhà tổ
chức - ở hà ng đầu là Cha Dòng tên Franco Imoda, nguyên viện trưởng Äại
há»c Grêgôriana - cÅ©ng thấy hà i lòng. Trong các há»c viên có đại diện các
quốc gia không sáng chói vá» tôn trá»ng tá»± do tôn giáo và cả không có quan
hệ ngoại giao vá»›i Vatican, nhÆ°ng Ä‘á»u thấy cần thiết nghiên cứu Ä‘á» tà i
nà y ngay tại nguồn, ở tổng hà nh dinh Äạo Công giáo thế giá»›i.
Khoá
há»c do Há»™i Grégoire và Viện Quốc Tế Jacqué Maritain tổ chức, vá»›i sá»± háºu
thuẫn của bốn đại há»c: ÄH Giáo Hoà ng Grêgôriana ở Roma; ÄH Georgetown ở
Washington; ÄH Tá»± Do Äức Mẹ Mông Triệu ở Roma và ÄH Sophia ở Tokyo. Tất
cả dưới sự bảo trợ của Toà Thánh.
Phần nháºp môn khoá há»c diá»…n ra
ở Roma và phần kết thúc ở Turin, thà nh phố ngà nh công nghiệp xe hơi,
nơi sinh sống của những vị đại thánh “xã hội†như Thánh Gioan Bosco. Các
há»c viên có thể viếng thăm ở đó những việc Giáo Há»™i Công giáo thức hiện
trong các lãnh vực hết sức đa dạng, như Cottlengo để trợ giúp những
ngÆ°á»i khuyết táºt và Xưởng VÅ© Khà Hoà Bình. Ngà y cuối cùng, há» Ä‘i dã
ngoại tại tu viện Bóe và gặp Äức Viện Phụ Enzo Bianchi.
Châu à lÃ
lục địa Ãt thâm nháºp nhất vá»›i Kitô giáo, vốn chỉ hiện diện số đông
trong những chỗ rất bị hạn giới, trong khi ở những nơi chốn khác, Kitô
giáo bị chống đối mạnh mẽ.
Chương trình rất dà y đặc, gồm một thảo
luáºn của đại sứ Nháºt Bản bên cạnh Toà Thánh, ngà i Kagefumi Ueno, má»™t
nhà tÆ° tưởng theo Pháºt giáo và Thần giáo, nháºn nhiệm sở từ 11.2006. Bà i
thuyết trình của ông diá»…n ra ở ÄH Giáo Hoà ng Grêgôriana ngà y 15.05 được
tÆ°á»ng thuáºt gần nhÆ° đầy đủ dÆ°á»›i đây. Bà i thuyết trình rất thú vị vì phản
ảnh cái nhìn vỠToà Thánh và của quốc gia giáo hoà ng, của đại diện một
đất nÆ°á»›c mà ná»n văn hoá cÅ©ng nhÆ° các truyá»n thống khác xa cách Kitô
giáo.
CHÂU à và TOÀ THÃNH
(Äại sứ Nháºt Bản Kagefumi Ueno)
Ở
à Châu, nÆ¡i các tôn giáo nhÆ° Pháºt giáo, Ấn giáo, Äạo Lão, Thần giáo vÃ
Hồi giáo lấn át, thì Kitô giáo thÆ°á»ng được nhìn nhÆ° “ngoại quốc†và các
Kitô hữu là những ngÆ°á»i thiểu số, trừ các ngoại lệ. Ở Nháºt, chẳng hạn,
con số tÃn hữu Công giáo Ãt hÆ¡n 0, 5% dân số và rất có thể con số nầy sẽ
tăng trong một tương lai gần.
Trong những Ä‘iá»u kiện nầy, các
quốc gia à Châu không dà nh ưư tiên vỠquan hệ ngoại giao với Toà Thánh
(hoặc vá»›i Vatican, từ ngữ mà tôi sẽ dùng trong bà i nói). Rất nhiá»u các
nÆ°á»›c trong đó chỉ má»›i thiết láºp quan hệ ngoại giao vá»›i Vatican trong các
tháºp niên gần đây. Nháºt Bản là má»™t trong các quốc gia đầu tiên, và o năm
1942. Vatican đã có má»™t đại diện ở Nháºt 23 năm trÆ°á»›c đó, và o năm 1919,
song chỉ là vá» các vấn Ä‘á» tôn giáo, nhÆ° trÆ°á»ng hợp ngà y nay vá»›i
Malaysia, Miến Äiện, Brunei và Là o. HÆ¡n nữa, nhiá»u quốc gia Châu à duy
trì quan hệ ngoại giao vá»›i Vatican lại không có đại diện ở Vatican. Há»
giao việc liên hệ với Vatican cho các đại sứ của hỠtrong các nước gần
ká» nhÆ° là Thuỵ SÄ© hoặc Äức. Má»™t số qưốc gia Châu à chÆ°a há» thiết láºp
quan hệ ngoại giao, nhÆ° Malaysia, Miến Äiện, Việt Nam, Là o. Và trong các
quốc gia có một đại diện ở Roma, thì vị trà nhiệm sở đại sứ bên cạnh
Toà Thánh thuá»™c loại Ãt được mong muốn nhất.
Äể hiểu các quan hệ
giữa Châu à và Vatican, không thể tránh né việc phân tÃch những dị biệt
tôn giáo và văn hoá. Cố Hồng Y Hamao, má»™t ngÆ°á»i Nháºt, đã nhấn mạnh cách
nay Ãt năm, rằng giữa Châu à và Toà Thánh có má»™t khoảng cách lá»›n không
chỉ vá» váºt lý mà còn vá» mặt tinh thần. Khoảng cách nầy có thể vượt qua
được chăng? Tôi cho rằng Ãt có khả năng cảm nháºn vá» khoảng cách nầy có
thể giảm đi một cách vỠcăn bản trong tương lai gần, bởi vì cả hai bên
Ä‘á»u đại diện cho những ná»n văn minh rất cổ xÆ°a và không thấy Ä‘á»™ng cÆ¡
thay đổi chúng má»™t cách cấp thiết. NhÆ° váºy vấn Ä‘á» là cần xem có chÃnh
đáng với dân à Châu để là m cho các quan hệ ngoại giao của hỠvới Vatican
được thêm Æ°u tiên hÆ¡n chăng, biá»t rằng cảm giác xa cách vá» tôn giáo
giữa hai bên xem ra khó lòng lấp đầy chỉ trong má»™t thá»i gian ngắn.
Câu trả lá»i của tôi là : “Có. Và chÃnh đángâ€. Tôi sẽ xin nói tại sao.
VÃŒ SAO TÔI Äà ÄẾN VATICAN
TrÆ°á»›c
khi và o vấn Ä‘á», tôi xin nói má»™t chút vá» tôi. Và o thá»i kỳ 10 hoặc 15 năm
gần đây nhất, tôi đã viết khá nhiá»u bà i báo và luáºn văn đăng các nháºt
báo và tạp chÃ, thÆ°á»ng là để so sánh các ná»n văn hoá và văn minh, và tôi
đã tham gia các há»™i nghị và há»™i thà o ở Nháºt và ở nÆ°á»›c ngoà i. Cách chung
các bà i thuyết trình của tôi đặt ná»n tảng trên triết lý Pháºt giáo vÃ
Thần giáo của tôi.
Tôi nghiên cứu các ná»n văn hoá bởi vì tôi nghÄ©
rằng, nếu chúng ta không biết các dị biệt vỠvăn hoá và nhất là các tôn
giáo vốn có một ảnh hưởng thực chất trên các quan hệ quốc tế, thì chúng
ta, các nhà ngoại giao, sẽ không có khả năng hiểu những đất nÆ°á»›c mÃ
chúng ta đang là m việc trong đó.
Cách nay ba năm, tôi đã phát
hà nh má»™t cuốn sách nghiên cứu so sánh vá» những “ná»n văn minh Ä‘a thần†vÃ
“những ná»n văn minh Ä‘á»™c thần’, trong đó tôi giữ ý kiến cách chung, rằng
cái nhìn tôn giáo có má»™t ảnh hưởng không thể lÆ¡ là được trên chÃnh trị
và ngoại giao.
Bằng một triển khai tự nhiên cuốn sách của tôi,
tôi đã mong thảo luáºn vá» các Ä‘á» tà i vá» văn minh vá»›i hà ng giáo sÄ© Giáo
Há»™i Công giáo, tốt nhất là ở Vatican. Vì váºy mà tại sao, cách đây ba
năm, tôi đã xin chÃnh phủ Nháºt gá»i tôi đến Roma. “Ông chắc chứ?â€, vị thứ
trưởng mà tôi yêu cầu, đã ngạc nhiên há»i lại tôi. Tôi đã trả lá»i: “Hoà n
toà n chắc chắnâ€. Má»™t tháng sau đó, tôi được bổ nhiệm.
Khi đã
nháºn nhiệm sở, cứ má»—i lần gặp má»™t ngÆ°á»i phụ trách ở Vatican, tôi nói vá»›i
vị ấy vỠước ao của tôi được đối thoại vỠcác vấn đỠvăn minh với những
ngÆ°á»i của Giáo Há»™i. Má»™t ngà y ná», má»™t vị hồng y đã nói vá»›i tôi: †Ngà i
đại sứ thân mến, ngà i ở đúng nÆ¡i rồi, vì chÃnh chúng tôi là những ngÆ°á»i
đã tạo nên văn minh phÆ°Æ¡ng Tâyâ€. Trong bốn mÆ°Æ¡i năm là m ngoại giao, đây
là lần đầu tiên tôi gặp má»™t ngÆ°á»i nói ra vá»›i sá»± thẳng thắn nhÆ° thế.
Hai
năm rưỡi tiếp theo, tôi đã có những cuá»™c thảo luáºn vá» các Ä‘á» tà i văn
minh vá»›i các nhân váºt của Giáo Há»™i, ở Roma. Tôi đã trả lá»i các cuá»™c
phá»ng vấn, viết những khảo luáºn, dạy những khoá vá» tôn giáo và văn hoá.
Tôi hà i lòng vỠnhững việc nầy. Nhưng có một vấn nạn, tôi không có đủ
giỠđể viết và nghiên cứu, tại sao?
NGẠC NHIÊN: VATICAN KHIẾN NGƯỜI TA BẬN TÂM HÆ N CHÚNG TA NGHĨ
Lý
do là Vatican đưa ra và thực hiện hà ng loạt hoạt động mà Tokyo cần được
thông tin, đến ná»—i tôi báºn rá»™n ngoà i những gì tôi lÆ°á»ng trÆ°á»›c. Tôi
không nói vỠcác hoạt động tôn giáo, mà là các hoạt động ngoà i tôn giáo.
Hơn nữa với tư cách là đại sứ một quốc gia không phải Kitô giáo, tôi
không thấy cần thiết phải theo dõi các vấn đỠtôn giáo, mà chỉ là các
vấn Ä‘á» ngoà i tôn giáo mà thôi. Dù váºy, tôi luôn phải báºn rá»™n vì Äức Giáo
hoà ng thÆ°á»ng xuyên tiếp kiến các nguyên thủ quốc gia và lãnh đạo chÃnh
phủ, những ngÆ°á»i cầm đầu các cÆ¡ quan quốc tế. Rất nhiá»u trong số hỠđến
từ các nÆ°á»›c không phải là Kitô giáo. Do váºy tôi phải là m bản tÆ°á»ng
trình. Trong ba năm gấn đây nhất, chẳng hạn, tất cả các nguyên thủ quốc
gia và chÃnh phủ các nÆ°á»›c G8 đã được Äức giáo hoà ng triá»u yết, ngoại trừ
thủ tÆ°á»›ng Nháºt. Những cuá»™c gặp gỡ của há» vá»›i Äức giáo hoà ng là đối
tượng khai thác tối Ä‘a của các phÆ°Æ¡ng tiện truyá»n thông quốc tế, chÆ°a kể
đến các phÆ°Æ¡ng tiện truyá»n thông quốc gia, quảng cáo vốn đến lượt nó cổ
vÅ© các nguyên thủ khác Ä‘i đến gặp Äức giáo hoà ng. Vá» quan Ä‘iểm nầy,
Vatican có má»™t hấp lá»±c mạnh mẽ, là trung tâm hà nh Ä‘á»™ng quốc tế và lÃ
trung tâm ngoại giao. Và i tháng sau khi nháºn nhiệm sở, tôi xác tÃn rằng
Vatican là má»™t nhân tố hà nh Ä‘á»™ng quan trá»ng trong cá»™ng đồng quốc tế,
ngay cả khi bá» sang má»™t bên những khÃa cạnh tôn giáo.
Bá»N Là DO ÄỀ MỘT QUá»C GIA CÓ NHá»®NG NHÀ NGOẠI GIAO Ở VATICAN
Theo
kinh nghiệm của tôi, có Ãt nhất 4 lý do để nghÄ© rằng vai trá» quốc tế
của Vatican được nâng cao và rất có ý nghÄ©a, Ä‘iá»u đó cho thấy vì sao các
quốc gia không Kitô giáo lại có các nhà ngoại giao có nhiệm sở ở đây,
tại Rôma. Tôi xin trình bà y thứ tự các lý do nầy.
NHÂN TỠ1: QUYỂN LỰC TINH THẦN
Äầu
tháng giêng 2007, mấy tháng sau khi tôi đến đây, tất cả các nhà ngoại
giao, trong đó có tôi và vợ tôi, đã được Äức Giáo hoà ng má»i nghe diá»…n
văn đầu năm của NgÆ°á»i vá» tình hình quốc tế, trong đại sảnh dinh giáo
hoà ng, nÆ¡i mà ba đại diện trẻ ngÆ°á»i Nháºt đã gặp Äức giáo hoà ng Grêgôriô
năm 1595, chÆ°a đầy 10 năm trÆ°á»›c khi Nháºt Bản cấm Äạo Kitô. Trong Äại
Sảnh nầy, theo thông lệ hằng năm, Äức giáo hoà ng Ä‘á»c diá»…n từ bằng tiếng
Pháp vá»›i các nhà ngoại giao, kéo dà i khoảng 45 phút. Gần nhÆ° má»i vấn Ä‘á»
quan trá»ng Ä‘á»u được Ä‘á» cáºp đến, từ những Ä‘á» tà i toà n cầu nhÆ° nghèo đói,
giải trừ vÅ© khÃ, hà nh Ä‘á»™ng vì hoà bình, dà n xếp các xung Ä‘á»™t, quyá»n con
ngÆ°á»i, các dân tá»™c thiểu số, di cÆ°, thay đổi khà háºu, cho đến những vấn
Ä‘á» các vùng miá»n ở Châu Phi, Trung Äông, Nam Ã, vân vân. Äức giáo hoà ng
đã Ä‘á» cáºp đến khoảng 45 Ä‘á» tà i quan trá»ng. Ngà y hôm sau, thông Ä‘iệp của
NgÆ°á»i được truyá»n Ä‘i khắp thế giá»›i, vá»›i má»™t ảnh hưởng đối vá»›i xã há»™i
quốc tế, trong khi các ban ngà nh của tôi thảo một báo cáo chi tiết cho
Tokyo.
Qua thông Ä‘iệp của NgÆ°á»i, tôi đã nhìn thấy ý chà của NgÆ°á»i
muốn đóng má»™t vai trò “bảo vệ xã há»™i quốc tế". Nếu ngÆ°á»i ta nghe bà i
diá»…n văn của NgÆ°á»i mà không biết ngÆ°á»i Ä‘á»c, thì ngÆ°á»i ta có thể nghÄ©
rằng tác gỉa là tổng thÆ° ký LHQ. Äúng váºy, hai nhân váºt có má»™t vai trò
giống nhau, theo nghÄ©a Äức giáo hoà ng và tổng thÆ° ký LHQ Ä‘á»u giữ má»™t vai
trò quan trá»ng “bảo vệ tinh thần quốc tếâ€.
Dĩ nhiên, các diễn
văn của Äức giáo hoà ng là m cả thế giá»›i chú ý, bởi vì NgÆ°á»i đại diện cho
hÆ¡n 1.1 tá»· tÃn hữu Công giáo. NhÆ°ng căn bản hÆ¡n, ngÆ°á»i ta cho rằng quyá»n
lá»±c tinh thần của NgÆ°á»i và thẩm quyá»n đạo đức của NgÆ°á»i được tăng cÆ°á»ng
củng cố kể từ lúc, và o năm 1870, Vatican đã mất gần như toà n bộ đất đai
lãnh thổ. Cho tá»›i thá»i kỳ ấy, các phần đất Toà Thánh sở hữu trải rá»™ng
má»™t ná»a nÆ°á»›c à và cùng vá»›i Ä‘iá»u ấy, nó là má»™t quyá»n lá»±c trần thế nhÆ° Tây
Ban Nha và nÆ°á»›c Pháp. Vá»›i tÆ° cách ấy, Toà Thánh có những quan tâm vÃ
lợi Ãch tà i chÃnh mà nó phải bảo vệ. Toà Thánh [lúc ấy] có bổn pháºn bảo
vệ công dân và lãnh thổ. Nó có những quyá»n lợi quốc gia phải coi
sóc.NhÆ°ng việc mất đất Ä‘ai đã giải phóng Toà Thánh khá»i các lợi Ãch quốc
gia. Khi ngÆ°á»i ta nghe Tổng thống Hoa Ká»· hoặc tổng thống Ấn Äá»™ nói,
ngÆ°á»i ta hiểu diá»…n văn của há» Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên là có liên quan đến các lợi
Ãch quốc gia.NhÆ°ng khi Äức giáo hoà ng phát biểu vá» các vấn Ä‘á» quốc tế,
ngÆ°á»i ta không còn hiểu các diá»…n văn nầy nhÆ° là che dấu những lợi Ãch
quốc gia của Vatican nữa. Äiá»u đó cho phép Toà Thánh nói vá» các vấn Ä‘á»
quốc tế theo một quan điểm nhân bản, đạo đức, luân lý, tinh thần. Một
cách nghịch lý, khi bị mất quyá»n lá»±c trần tục, Vatican đã gia tăng quyá»n
lực tinh thần của mình
Nếu tÃnh đến sá»± việc bà i diá»…n văn của Äức
giáo hoà ng được các phÆ°Æ¡ng tiện truyá»n thông phổ biến ở quy mô thế
giá»›i, thì ngÆ°á»i ta cÅ©ng có thể nói Äức giáo hoà ng là má»™t trong những
“ngÆ°á»i hÆ°á»›ng dẫn dÆ° luáºn†quan trá»ng và hiệu qủa nhất.
Các thông
Ä‘iệp của Äức giáo hoà ng có gây sá»± chú ý của các cÆ°á»ng quốc và của những
nhân tố quốc tế giữ vai trò quan trá»ng khác chăng? Tiếng nói của NgÆ°á»i
có má»™t ảnh hưởng nà o vá»›i há» chăng? Câu trả lá»i của tôi là cả có vÃ
không. Là “không†ở ngắn hạn và “có†trong má»™t viá»…n cảnh dà i hÆ¡n. NgÆ°á»i
ta biết rằng Äức Gioan-Phaolô II đã quyết liệt bà y tá» phản đối tổng
thống Bush trước khi ông nầy quyết định tấn công Iraq và o năm 2003. Ngay
lúc ấy, lá»i kêu gá»i của Äức giáo hoà ng không được Hoa Kỳ lấy là m Ä‘iá»u
quan trá»ng, nhÆ°ng Ä‘iá»u đó không là m giảm giá trị của những lá»i nói vÃ
hà nh Ä‘á»™ng của Äức giáo hoà ng. Thá»±c tế, sá»± việc Äức giáo hoà ng đã Ä‘Æ°a ra
một ý kiến mà Hoa Kỳ lại không muốn nghe theo, cho thấy vai trò quan
trá»ng của Toà Thánh. Tôi xác tÃn rằng cá»™ng đồng quốc tế cần có má»™t ngÆ°á»i
bảo vệ tinh thần nhÆ° Äức Giáo Hoà ng hoặc nhÆ° tổng thÆ° ký LHQ. Không má»™t
ai khác có thể thay thế NgÆ°á»i trong vai trò nầy. Trong chiá»u hÆ°á»›ng nầy,
Äức giáo hoà ng phải được coi nhÆ° má»™t nguồn tà i nguyên, má»™t tà i sản
chung quốc tế, không phải vì NgÆ°á»i là thủ lãnh GÃao Há»™i Công giáo, mÃ
bởi vì NgÆ°á»i có khả năng loan Ä‘i khắp nÆ¡i những thông Ä‘iệp nhân đạo,
tinh thần.
Tháng 03.2009, chÃnh phủ Nháºt đã má»i ÄGM Mamberti,
thuộc bộ ngoại giao Vatican [đúng ra Ngà i phụ trách quan hệ các quốc
gia] tá»›i nÆ°á»›c Nháºt. Ngà i đã trao đổi hai giá» rưỡi vá»›i bá»™ trưởng ngoại
giao Nháºt, ngà i H. Nakasone, ngÆ°á»i đã Ä‘á» cáºp đến hầu hết tất cả các vấn
Ä‘á» quốc tế quan trá»ng. Sau cuá»™c trao đổi, Nakasone nói vá»›i tôi rằng ông
đã đánh giá rất cao và yêu thÃch đối thoại vá»›i Vatican, mà ông đã thấy
bộc trực thẳng thắn và hơi khác với những đối thoại với các quốc gia thế
tục. Äặc biệt, ông bị đánh Ä‘á»™ng vì nhãn quan của Vatican vá» khủng hoảng
kinh tế thế giới, theo đó cuộc khủng hoảng nầy bị gây nên và bị là m cho
thêm trầm trá»ng vì các môi trÆ°á»ng tà i chÃnh đã chỉ lo quyá»n lợi của
mình, mà bá» sang má»™t bên má»i quan tâm suy xét đạo đức. Cuá»™c thăm viếng
của ÄGM Mamberti cà ng thêm quan trá»ng vì đó là cuá»™c thăm viếng chÃnh
thức đầu tiên của má»™t ngÆ°á»i thuá»™c bá»™ trưởng ngoại giao Vatican đến nÆ°á»›c
Nháºt kể từ khi hai nÆ°á»›c thiết láºp bang giao cách nay 67 năm.
NHÂN Tá» 2: QUYỀN Lá»°C CHO LƯU HÀNH CÃC THÔNG ÄIỆP
VÃ o
tháng 11.2006, tôi trình quốc thÆ° của hoà ng đến Nháºt lên Äức giáo
hoà ng. Trong khoảng một phần tư tiếng đông hồ tôi có cuộc trao đổi hết
sức dá»… chịu thoải mái vá»›i NgÆ°á»i trong thÆ° viện riêng của Äức giáo hoà ng.
Cuá»™c trao đổi của chúng tôi vá» việc phi nguyên tá» hoá bán đảo Triá»u
Tiên. Cũng ngà y hôm ấy và ngà y hôm sau, một phần lớn các phương tiện
truyá»n thông trên thế giá»›i, quốc gia và quốc tế, lá»›n hoặc nhá», Ä‘á»u nói
vá» cuá»™c trao đổi của chúng tôi, tất nhiên là coi trá»ng các Ä‘á» xuất của
Äức giáo hoà ng hÆ¡n. Ở Hà n quốc, đó là đỠtà i mở của các báo hình buổi
chiá»u, vá»›i vợ chồng tôi trong y phụ kimono. Các bản tin của truyá»n hình
Hà n quốc được truyá»n hình Nháºt phát lại.
Tin tức nầy đã được phổ
biến không chỉ bởi các phÆ°Æ¡ng tiện truyá»n thông lá»›n, mà còn bởi rất
nhiá»u phÆ°Æ¡ng tiện truyá»n thông Công giáo thuá»™c các nÆ°á»›c trên toà n thế
giá»›i, ở Châu Ã, ở Bắc và nam Mỹ, ở Châu Âu, v..v..
Tiếp sau đó,
tôi đã trả lá»i phá»ng vấn của tá» nháºt báo Toà Thánh, â€Osservatore Romanoâ€
và cho các nguồn nhÆ° Zenit, â€Bên Trong Vatican†(Inside The Vatican) vÃ
EWTN. Lần nữa, tôi nháºn xét rằng các cuá»™c phá»ng vấn tôi đồng ý thá»±c
hiện ở Roma được gợi lại và phổ biến ở rất nhiá»u nÆ¡i thuá»™c má»—i lục địa
do các phÆ°Æ¡ng tiện truyá»n thông Công Giáo má»—i nÆ°á»›c má»—i vùng. Chẳng hạn,
mạng lÆ°á»›i truyá»n hình EWTN được kết nối vá»›i hà ng trăm kênh ở Hoa Kỳ vÃ
Nam Mỹ. Vì váºy, má»™t tuyên bố trên EWTN sẽ bay tá»›i nhiá»u nÆ¡i ở các Bắc vÃ
Nam Mỹ.
Từ quan Ä‘iểm nầy, tôi đã khám phá ra rằng Vatican có những lý do tốt để các nhà ngoại giao Châu à “lÆ°u ýâ€.
NHÂN TỠ3: QUYỀN LỰC TRà THỨC
Má»™t
khÃa cạnh gây ngạc nhiên nữa là tần số lần tổ chức các cuá»™c há»™i nghị vÃ
hội thảo chuyên đỠdo các cơ quan và tổ chức khác nhau của Vatican, với
sự tham dự của các bộ não toà n thế giới.
Chẳng hạn, viện hà n lâm
giáo hoà ng vá» khoa há»c tổ chức há»™i nghị các nhà nghiên cứu của há» hai
năm má»™t lần. Và o tháng 11 vừa qua, Viện đã tổ chức má»™t khoá há»p khoáng
đại vỠ“tiến hoá vÅ© trụ và con ngÆ°á»iâ€, trong đó những nhà bác há»c lá»—i
lạc từ nhiá»u quốc gia đã thảo luáºn vá» Ä‘á» tà i nầy trong bốn ngà y theo
những quan Ä‘iểm khoa há»c khác nhau. Äược tham dá»± và o má»™t và i buổi há»p,
tôi tháºt sá»± bị ấn tượng. Sau lá»… khai mạc, Äức giáo hoà ng đã trao má»™t huy
chương cho khoảng 12 thà nh viên mới, trong đó có một nhà nghiên cứu
ngÆ°á»i Nháºt và ba hoặc bốn ngÆ°á»i đã Ä‘oạt giải Nobel.
Hai năm gần
đây nhất, những hội thảo đã là m tôi quan tâm liên quan đến Hồi giáo,
quyá»n con ngÆ°á»i, thuyết Darwin, chăm sóc trẻ em, thuyết Æ°u sinh, vv…
Tóm
lại, Vatican có được má»™t hệ thống giúp cho Äức giáo hoà ng tiếp cáºn vá»›i ý
kiến của những bá»™ não tà i năng và tốt nhất thế giá»›i, là những Ä‘iá»u là m
cho các thông Ä‘iệp của NgÆ°á»i thêm phong phú và tăng cÆ°á»ng các quyá»n lá»±c
tinh thần của NgÆ°á»i.
Trong ý hướng nầy, Vatican không chỉ là một
quốc gia. Äó còn là má»™t tổng thể “những nhóm chuyên gia cố vấnâ€, chÃnh
há» tạo thà nh mạng lÆ°á»›i vá»›i nhiá»u “nhóm chuyên gia cố vấn†lá»—i lạc khác
trên toà n thế giá»›i. Toà Thánh váºn hà nh nhÆ° má»™t ngã tÆ° gặp gỡ của các nhÃ
trà thức, cho những ngÆ°á»i nầy cÆ¡ há»™i thảo luáºn và trao đổi các quan
Ä‘iểm. Trong bối cảnh nầy nữa, Vatican tạo nên những công Ãch.
Ở
vấn đỠnầy, có một khó khăn phải được giải quyết, nhất là trong những gì
liên quan đến các nhà ngoại giao Châu Ã: nhiá»u cuá»™c há»™i thảo chỉ bằng
tiếng Ã, hiếm khi băng tiếng Anh. Äiá»u ấy là m nản lòng má»™t số nhà ngoại
giao Châu à khi tham dá»±. Nếu có thay đổi trong hệ thống nầy, thì nhiá»u
ngÆ°á»i trong số há» sẽ tá»›i dá»±.
NHÂN TỠ4. QUYỀN LỰC THÔNG TIN
Bởi
vì Giáo Há»™i Công giáo hiện diện gần nhÆ° khắp thế giá»›i vá»›i tÆ° cách lÃ
GÃao Há»™i hoà n vÅ© (Công giáo) và có linh mục, nữ tu gần nhÆ° khắp nÆ¡i,
Giáo Há»™i Công giáo nói chung và Vatican nhÆ° ‘cái trục trung tâm’ – nháºn
được thông tin vá» những gì xảy ra quan trá»ng trên thế giá»›i.
Nhiá»u
vị đại sứ nháºn nhiệm sở ở đây cho rằng đây là má»™t ‘trạm nghe’. Chẳng
hạn, Hoa Kỳ thiết láºp bang giao vá»›i Toà Thánh chÃnh thức năm 1984. NhÆ°ng
hiểu má»™t cách nà o đó thì không phải là 1984! Bất luáºn thế nà o, ngay
giữa thế ká»· 19 ngÆ°á»i ta tranh luáºn sôi nổi ở Washington để biết liệu có
nên có hoặc không những quan hệ chÃnh thức vá»›i Vatican. Những ngÆ°á»i ủng
há»™ khẳng định rằng ở Vatican, nếu ngÆ°á»i ta dá»± các bá»a ăn tối và tiếp tân
má»i buổi tối, thì ngÆ°á»i ta có thể có thông tin vá» tình hình Châu Âu. Äa
số ngÆ°á»i Tin Là nh phản đối. Phải mất thêm 130 năm trÆ°á»›c khi các quan hệ
chÃnh thức được thiết láºp.
CÅ©ng tÆ°Æ¡ng tá»± ở Nháºt Bản. Vì Vatican
đã có một đại diện ở Tokyo phụ trách các vấn đỠtôn giáo và o năm 1919,
ngÆ°á»i ta đã bắt đầu thảo luáºn để biết có nên hoặc không nên thiết láºp
quan hệ ngoại giao vá»›i Tòa Thánh. Những ngÆ°á»i ủng há»™ Ä‘oan chắc là đúng
lúc và thuáºn lợi, vì Vatican được cho là má»™t nguồn tin tức dồi dà o.
NhÆ°ng các nhà lãnh đạo tôn giáo Pháºt giáo và Thần giáo chống lại. Phải
chá» thêm 23 năm để cuối cùng cÅ©ng đã thiết láºp bang giao.
NhÆ°ng
ngay cả nếu Vatican có những “đôi tai khổng lồâ€, Ä‘iá»u đó không bảo đảm
rằng má»i ngÆ°á»i có thể tiếp cáºn được các thông tin của nó. Các nhà ngoại
giao Vatican giống vá»›i mô tả mà nhiá»u vị đại sứ nói vá» há»: trầm tÄ©nh,
kÃn đáo, tháºn trá»ng, nhÆ°ng nhất là rất cảnh giác. Phải khéo léo lắm má»›i
có thể là m cho há» nói ra má»™t Ä‘iá»u gì đó quan trá»ng.
KẾT LUẬN
ThÆ°a các đồng nghiệp, má»™t vị đại sứ ngÆ°á»i phÆ°Æ¡ng Tây đã nói vá»›i tôi: â€Vá» kÃch cở thì Vatican nhá» bé nhÆ° tiểu quốc Monaco, nhÆ°ng ảnh hưởng của nó lại to lá»›n nhÆ° Trung Quốcâ€. Má»™t vị đại sứ khác đã mô tả Vatican nhÆ° “cÆ°á»ng quốc nhá» nhất trong các cÆ°á»ng quốcâ€.
Nếu tÃnh đến những Ä‘iá»u ấy, thì các nÆ°á»›c Châu à chÆ°a có quan hệ ngoại
giao vá»›i Toà Thánh hoặc những quốc gia không có đại sứ ở Roma được má»i
nghiên cứu những lợi thế cÆ° ngụ ở đây, bên ngoà i khoảng cách tôn giáo vÃ
văn hoá chia tách há».
NgÆ°á»i ta có thể phản đối tôi rằng bá» qua
các yếu tố tôn giáo của Vatican là quá giả tạo. Nhưng tôi tin chắc rằng
cách nhìn của tôi có thể cho thấy là có tÃnh thuyết phục, theo nghÄ©a nó
cho phép chứng minh rằng sẽ thuáºn lợi nếu Vatican có quan hệ vá»›i các
quốc gia Châu Ã, không phải vá»›i tÆ° cách là tổng hà nh dinh của Äạo Công
giáo, mà là vá»›i tÆ° cách ngÆ°á»i hoạt Ä‘á»™ng ngoại giao quan trá»ng.
Tóm
lại, tầm vóc quốc tế cao lá»›n của Vatican là má»™t “thá»±c tế của hiện tạiâ€.
Cho tá»›i nay, nhiá»u nÆ°á»›c Châu à dÆ°á»ng nhÆ° đã lÆ¡ là hoặc đánh giá thấp
nó. Há» nên để mắt đến thá»±c tại nầy má»™t cách mang tÃnh chiến lược hÆ¡n vÃ
có bÆ°á»›c tiến rõ rệt vế phÃa trÆ°á»›c.
NgÆ°á»i ta hoà n toà n có thể nói
nhÆ° váºy vá» Vatican. Vai trò quốc tế ngà y cà ng tăng của nhiá»u quốc gia
Châu à cÅ©ng là má»™t “thá»±c tế của hiện tạiâ€, rằng Vatican dÆ°á»ng nhÆ° vẫn
còn hơi lơ là cho tới nay. Có thể là vì Vatican hơi quá lấy Châu Âu là m
trung tâm, mặc dù vẫn nói mình là hoà n vÅ©. Sá»± hiện diện yếu á»›t và tÃnh
chất đại diện mỠnhạt của các nhà ngoại giao Châu à có nhiệm sở ở đây có
má»™t phần nguyên do ở sá»± chú ý hạn chế (tôi muốn nói là sá»± chú tâm vá»
ngoại giao) mà Vatican dà nh cho lục địa nầy tới nay. Một và dụ tượng
trÆ°ng là sá»± kiện ở khoá há»c dà nh cho các nhà ngoại giao Châu à nầy,
không có mặt đại sứ của New Delhi hoặc của Bắc Kinh. Trong nhiá»u diá»…n
Ä‘Ã n quốc tế khác, những ngÆ°á»i Châu à hiện diện đông hÆ¡n.
VỠviệc
nầy, mong rằng Vatican sẽ Ä‘Æ°a ra những sáng kiến để má»i các nhà ngoại
giao Châu à nối tình thân hữu với nhau. Sẽ tốt đẹp nếu Vatican hà nh động
nhiá»u hÆ¡n để là m tăng và kÃch thÃch sá»± quan tâm của ngÆ°á»i Châu à vá»
Vatican trong những năm tới đây. Nhưng là m thế nà o?
Có hai lãnh
vá»±c trong đó, theo ý tôi, Vatican có thể mạnh dạn tăng cÆ°á»ng bÆ°á»›c tiếp
cáºn và nhỠđó, là m tăng sá»± quan tâm mà nó gây cảm hứng cho ngÆ°á»i à Châu
Yếu
tố chìa khoá đầu tiên, ấy là phải hiểu ngà y cà ng sâu sắc hơn các não
trạng ngÆ°á»i Châu Ã, bằng việc nghiên cứu ngôn ngữ và văn hoá của há», nhÆ°
A.Valignano, má»™t tu sÄ© thừa sai Dòng Tên ngÆ°á»i à gốc ở Chieti, đã là m ở
Nháºt Bản cách nay hÆ¡n bốn thế ká»·.
Yếu tố thứ hai là má»™t Ä‘iá»u
kiện tối thiểu, Ãt là nên Ä‘Æ°a và o trong môi trÆ°á»ng ngoại giao: chuyển từ
tiếng à sang tiếng Anh như là ngôn ngữ lảm việc ưu tiên nơi đây, ở
Roma. SỠdụng tiếng à mà thôi có thể là m nản lòng các nhà ngoại giao
Châu à khi tìm kiếm tiếp xúc với Vatican, trong khi sỠdụng tiếng Anh sẽ
thuáºn lợi hÆ¡n nhiá»u.
Tóm lại, nếu Toà Thánh không có những mối
tÆ°Æ¡ng quan mạnh mẽ hÆ¡n vá»›i Châu Ã, thì không thể thá»±c sá»± là ‘công giáoâ€
(hoà n vũ = ‘universal’)
Sau khi nói ra Ä‘iá»u nầy, tôi không cho
rằng ná»— lá»±c để tăng cÆ°á»ng và củng cố các quan hệ chỉ nói má»™t chiá»u vá»
Vatican mà thôi. Những sáng kiến hà nh động của Châu à cũng không thể
thiếu được. Phải có một sự đối xứng các sáng kiến. Rút cuộc, các quan hệ
chỉ có thể thêm sâu sắc, thêm rộng lớn và thầm gần gũi khi cả hau bên,
Dân Châu à và Vatican, – chứ không phải chỉ có má»™t bên – cố gắng nhiá»u
hÆ¡n để tăng cÆ°á»ng và cải thiện các quan hệ của há».
Một lưu ý cuối
cùng trước khi kết thúc. Nếu tôi đã không tham chiếu những cuộc đối
thoại liên tôn do Vatican và các cơ quan Công giáo khác thực hiện –
những cuộc đối thoại tự chúng đã là hết sức giá trị – đó là vì, để phác
thảo một kiểu mẫu đơn giản và dễ hiểu nằm ngoà i Vatican, tôi đã cho rằng
sẽ hợp lý hÆ¡n nếu loại bá» Ä‘i những nhân tố tôn giáo và táºp trung duy
nhất và o những khÃa cạnh ngoà i tôn giáo.
(Chiesa.org 22.05.2009, bà i viết của Sandro Magister được BTGH chuyển ngữ)
BTGH
|