Nháºn định vá» Giáo Há»™i Việt Nam trÆ°á»›c thách đố má»›i
21.05.2010
Vá»›i sá»± bùng nổ thông tin và phÆ°Æ¡ng tiện truyá»n thông, Giáo Há»™i Việt Nam Ä‘ang đối diện vá»›i má»™t hoà n cảnh má»›i, trong đó có nhiá»u thách đố mà có thể nói là chÆ°a từng xảy ra trong quá khứ. Giáo Há»™i Việt Nam không thể chá»n tÆ° thế tá»± vệ, hay co cụm mình lại, nhÆ°ng phải khôn ngoan, tỉnh táo để Ä‘á»c ra “những dấu chỉ thá»i đại†(x. Gaudium et Spes, s. 4), biết phân tÃch và tìm ra những phÆ°Æ¡ng thế má»›i, những hÆ°á»›ng Ä‘i má»›i giúp Giáo Há»™i thá»±c thi sứ mạng của mình cách hiệu quả hÆ¡n.
Váºy đâu là thách đố mà Giáo Há»™i Việt Nam Ä‘ang phải
đối diện trong thá»i gian gần đây? Bà i viết nà y xin Ä‘á» cáºp tá»›i má»™t số khuynh
hÆ°á»›ng nổi báºt nhÆ° “dấu chỉ thá»i đại†mÃ
Giáo Hội Việt Nam đang phải đối diện.
Khuynh hÆ°á»›ng “chÃnh trị hóa†Giáo Há»™i
Chỉ cần và o các trang web điện tỠViệt Nam, chúng
ta dá»… dà ng nháºn thấy nổi báºt khuynh hÆ°á»›ng chÃnh trị hóa Giáo Há»™i và các vấn Ä‘á»
Giáo Há»™i qua các bà i viết. Khuynh hÆ°á»›ng nà y khởi Ä‘i từ chÃnh kiến của má»—i ngÆ°á»i
vá» Giáo Há»™i. Giáo Há»™i chỉ được nhìn bởi lăng kÃnh chÃnh trị. Nên Giáo Há»™i được
coi nhÆ° là má»™t tổ chức chÃnh trị nhÆ° bao nhiêu tổ chức chÃnh trị khác và có vai
trò chÃnh trị.
Khách quan mà nói: Giáo Hội là một tổ chức hữu
hình, hiện diện trong một thế giới, một xã hội cụ thể. Giáo Hội không thể ở bên
ngoà i thế giá»›i, tách rá»i khá»i xã há»™i. Giáo Há»™i không thể có thái Ä‘á»™ khoanh tay
vô cảm, bà ng quan trÆ°á»›c những vấn Ä‘á» chÃnh trị, xã há»™i và con ngÆ°á»i, nhất lÃ
những vấn Ä‘á» vá» công lý, nhân quyá»n và tá»± do tôn giáo vv. Giáo Há»™i có sứ mạng
đấu tranh, cổ võ cho những giá trị nà y theo tinh thần của Phúc Âm. Khi là m như
thế Giáo Hội đang thi hà nh sứ mạng ngôn sứ mình.
NhÆ°ng nếu chúng ta chỉ nhìn Giáo Há»™i theo khÃa
cạnh chÃnh trị, thì đó là cái nhìn rất giảm thiểu và má»™t chiá»u vá» Giáo Há»™i. Chúng
ta sẽ dá»… rÆ¡i và o nguy cÆ¡ là muốn lôi kéo Giáo Há»™i vá» vá»›i “chÃnh kiến†của mình,
vỠ“phe taâ€; chúng ta muốn Giáo Há»™i phải phục vụ mục Ä‘Ãch chÃnh trị của “phe
nhóm mìnhâ€; Giáo Há»™i phải đứng lên, nổi dáºy, phải là m cách mạng giải phóng dân
tá»™c, v.v.. Nếu Giáo Há»™i không đáp ứng được nhu cầu đó, thì Giáo Há»™i bị coi lÃ
“quốc doanhâ€, là bị “cá»™ng sản hóaâ€, v.v..
Phải chăng là m như thế chúng ta chẳng khác gì
những ngÆ°á»i Do Thái ngà y xÆ°a: muốn Ä‘Æ°a Chúa lên là m vua, theo kiểu trần thế. Thế
nhÆ°ng, Chúa Giêsu đã thẳng thắn từ chối Ä‘i và o con Ä‘Æ°á»ng đó khi NgÆ°á»i “đã lánh
mặt, Ä‘i lên núi má»™t mình, vì biết dân chúng sắp đến bắt Ä‘em Ä‘i để tôn NgÆ°á»i là m
vua†(x. Ga 6:15) đó
sao?
Là ngÆ°á»i Công Giáo ai cÅ©ng biết đến câu nói nổi
tiếng của Chúa Giêsu trÆ°á»›c Philatô: “NÆ°á»›c Tôi không thuá»™c vá» thế gian nà y†(Ga 18:36). Sau bao nhiêu thăng trầm lịch sá», Giáo
Hội Công Giáo đã xác định vị trà và sứ mạng của mình đối với xã hội và thế
giá»›i. Quan Ä‘iểm đó được đúc kết trong giáo huấn của Công Äồng Vaticano II: Giáo
Há»™i không thuá»™c vá» má»™t đảng phái chÃnh trị nà o. Giáo Há»™i hiện diện trong thế
gian như là men, là muối, là ánh sáng cho thế gian nhưng không thuộc vỠthế
gian (x. Hiến Chế Lumen gentium và Gaudium et Spes). Giáo lý của Giáo Há»™i đã nói rõ Ä‘iá»u nà y nhÆ° sau: “Do
ủy nhiệm và chức năng, Giáo Hội không bị lẫn lộn bất cứ cách nà o với một cộng
đồng chÃnh trị. Cho nên, Giáo Há»™i là dấu chỉ và là sá»± bảo vệ cho tÃnh cách siêu
việt của nhân vị con ngÆ°á»i. Giáo Há»™i tôn trá»ng và thăng tiến sá»± tá»± do chÃnh trị
và trách nhiệm của ngÆ°á»i công dân†(x. Giáo Lý Công Giáo, số 2245).
Ngá» lá»i lá»i các giám mục Việt Nam trong dịp Ad Limina và o tháng 06 năm 2009, Äức
Giáo Hoà ng Bênêđictô XVI đã nhắc lại láºp trÆ°á»ng của Giáo Há»™i: “Giáo Há»™i không đòi há»i phải thay
thế các nhà trách nhiệm của ChÃnh phủ, nhÆ°ng chỉ mong rằng Giáo Há»™i có thể, trong
tinh thần đối thoại và hợp tác tôn trá»ng nhau, góp phần xứng đáng và o sinh hoạt
quốc gia, và o việc phục vụ tất cả ngÆ°á»i dân†(ÄGH Benedetto XVI, Discorso ai Vescovi Vietnamita ad limina
26/06/2009).
Nếu giảm thiểu Giáo Hội và hoạt động của Giáo Hội
dÆ°á»›i theo lăng kÃnh chÃnh trị, thì chúng ta sẽ đánh mất chiá»u kÃch hiệp thông
(communio) của Giáo Hội và lúc đó có nguy cơ chúng ta tự chia rẽ và cắn xé lẫn
nhau.
Khuynh hướng “trần thế hóa†Giáo Hội
Song song vá»›i khuynh hÆ°á»›ng chÃnh trị hóa Giáo Há»™i,
chúng ta nháºn thấy khuynh hÆ°á»›ng “trần thế hóa†(secularization) Giáo Há»™i. Phong
trà o trần thế hóa đã có từ lâu Ä‘á»i rồi ở Châu Âu, và đã phát triển mạnh nhất ở
Nước Pháp trong những thế kỷ qua. Khuynh hướng nà y nhìn Giáo Hội dựa theo
phương diện và tiêu chuẩn trần thế. Hay nói đúng hơn khuynh hướng nà y muốn
“giải thiêng†Giáo Hội.
Vá»›i lăng kÃnh duy trần thế hóa, ngÆ°á»i ta nhìn Giáo
Há»™i theo những gì bên ngoà i, hữu hình và khÃa cạnh trần thế của Giáo Há»™i, vÃ
đánh giá chúng dựa theo những tiêu chuẩn trần thế. Cái nhìn nà y có nguy cơ đánh
mất chiá»u kÃch “mầu nhiệm†và “thần linh†của Giáo Há»™i.
Yves Congar, má»™t nhà thần há»c gia nổi tiếng vá»
giáo há»™i há»c của thế ká»· XX, đã nói rằng: “Giáo Há»™i má»™t cách chắc chắn là đối
tượng của đức tin. Chúng ta thấy tất cả
những gì Giáo Há»™i là m vá»›i chất liệu của thế giá»›i nà y. Äiá»u nà y cả những ngÆ°á»i
không tin, những nhà xã há»™i há»c và các chÃnh trị gia cÅ©ng thấy Ä‘iá»u đó. NhÆ°ng
chúng ta còn tin rằng Chúa hoạt động
trong Giáo Há»™i theo kế hoạch ân sủng của NgÆ°á»i. Và đây, Giáo Há»™i … vừa là thá»±c
tại trần thế, được giao phó cho lịch sá», vừa là công trình của Thiên Chúa, lÃ
“mầu nhiệm†mà chỉ có đức tin má»›i nháºn biếtâ€(1).
Nếu chỉ dừng lại ở những gì chúng ta “thấy†Giáo
Há»™i vá»›i những gì bên ngoà i, dá»±a trên những khÃa cạnh trần thế, thì chÆ°a đủ, vì
rất phiến diện, cần phải “tin†và o Giáo Hội. Tin và o sự hiện diện của Chúa Kitô,
tin và o sá»± hoạt Ä‘á»™ng và hÆ°á»›ng dẫn của Chúa Thánh Thần trong Giáo Há»™i, qua Äức
Giáo Hoà ng, các Giám mục, các linh mục và má»i thà nh phần dân Chúa. Äó là thái Ä‘á»™
của đức tin. NgÆ°á»i Công Giáo được má»i gá»i thể hiện niá»m tin đó qua thái Ä‘á»™ vÃ
phản ứng của mình trước những vấn đỠcủa Giáo Hội hiện nay. Giữa bao tiếng nói
ồn à o, chúng ta chá»n lắng nghe tiếng nói của Giáo Há»™i. Giữa bao sá»± nhiá»…u
nhÆ°Æ¡ng, chúng ta chá»n đứng vá» phÃa Giáo Há»™i. Giữa bao thái Ä‘á»™ tiêu cá»±c, chúng
ta chá»n yên mến và xây dá»±ng Giáo Há»™i.
Khuynh hướng hoà i nghi và chống Giáo Hội gia tăng
Hơn bao giỠhết, Giáo Hội Việt Nam đang đối diện
vá»›i “búa rìu dÆ° luáºn†của truyá»n thông. Truyá»n thông đã gieo và o lòng ngÆ°á»i
Công Giáo hôm nay sự hoà i nghi vỠGiáo Hội, vỠcác vị lãnh đạo và các giáo sỹ
một cách khủng khiếp!
Trong Giáo Há»™i, tÃnh phản biện và sá»± chống đối
không luôn là tiêu cực, nó cũng có giá trị của nó. Khuynh hướng nà y có thể giúp
cho Giáo Hội Việt Nam có cái nhìn vỠcác vấn đỠmột cách toà n diện và bao quát
hÆ¡n, nhất là trong bối cảnh của thế giá»›i Ä‘a nguyên. Nhiá»u khi những ý kiến khác
biệt, đối láºp lại bổ túc cho nhau trÆ°á»›c những vấn Ä‘á» lá»›n. Giáo Há»™i được má»i gá»i
biết lắng nghe những tiếng nói khác nhau của má»i thà nh phần Dân Chúa. NhỠđó Giáo
Há»™i có những giải pháp tốt hÆ¡n, hoà n hảo hÆ¡n cho từng vấn Ä‘á». NhÆ°ng đồng thá»i
Giáo Há»™i phải ý thức rằng không phải vì “sợ dÆ° luáºnâ€, để đẹp lòng má»i ngÆ°á»i,
hay chiá»u theo thị hiếu mà hy sinh chân lý, quên mất sứ mạng và bổn pháºn của
mình.
Má»™t Ä‘iá»u luôn gây Ä‘au khổ cho Giáo Há»™i, đó là việc
chống BỠTrên, chống đối các nhà lãnh đạo Giáo Hội lại xảy ra ngay trong lòng
Giáo Hội, do các thà nh viên của mình. Việc chống đối Giáo Hội có thể đến từ
nhiá»u nguyên nhân khác nhau, do sá»± bất công trong Giáo Há»™i, do sá»± những sai lầm
của ngÆ°á»i lãnh đạo, vv… nếu nhÆ° thế thì Bá» Trên cần khiêm tốn để sá»a đổi. NhÆ°ng
sá»± chống đối cÅ©ng có thể đến từ chÃnh lòng của má»—i ngÆ°á»i, do thái Ä‘á»™ đón nháºn
của chúng ta. Theo nghiên cứu tâm lý há»c chiá»u sâu, việc chống đối Bá» Trên có
thể ẩn chứa những dấu hiệu tâm lý tình cảm chưa trưởng thà nh của chủ thể. Những
ngÆ°á»i nà y có thể vì sá»± mặc cảm oedipus
vá» quyá»n lá»±c (theo Sigmul Freud), vá» chức vụ và đia vị, hoặc vì so sánh hÆ¡n kém
trong Giáo Hội, đã đưa đến những thái độ bất mãn, không cộng tác, và cuối cùng
là hay tấn công BỠTrên. Nếu ai rơi và o tình trạng nà y, thì cần phải xem lại
mình, dù linh mục hay là giáo dân.
Äối vá»›i ngÆ°á»i Công Giáo nói chung, việc chống Giáo
Hội, chống các nhà lãnh đạo Giáo Hội một cách thiếu bác ái, thiếu tinh thần xây
dá»±ng, thiếu tÃnh khách quan là thái Ä‘á»™ cần tránh, vì đó không phải là tinh thần
của Tin Mừng. Äối vá»›i các giáo sỹ hôm nay, cần tránh thái Ä‘á»™ “giáo sỹ trị†vÃ
thái độ “cha chú†khi phục vụ giáo dân của mình.
Thách đố vá» phÆ°Æ¡ng tiện truyá»n thông
Thế giới hôm nay là thế giới bùng nổ thông tin. Ai
nắm giữ phÆ°Æ¡ng tiện thông tin là nắm quyá»n lá»±c Ä‘iá»u khiển má»i ngÆ°á»i. Giáo Há»™i
Việt Nam Ä‘ang đối diện vá»›i thách đố vá» những phÆ°Æ¡ng tiện truyá»n thông.
Thách đó lá»›n nhất của truyá»n thông hôm nay là tÃnh
khách quan và toà n diện của các vấn Ä‘á» trong Giáo Há»™i. Nhà thần há»c Lonergen đã
đưa ra một nguyên tắc giúp chúng ta tránh rơi và o sự chủ quan: “Sự việc nó quan
trá»ng vì tá»± thân nó chứ không phải quan trá»ng vì tôi: the importance in itself
and importance for meâ€(2). Nên khi đánh giá má»™t con ngÆ°á»i, má»™t sá»± kiện, chúng
ta không chỉ dựa trên tình trạng tình cảm
của mình, mà phải cố gắng dá»±a trên tÃnh khách
quan của sá»± việc. Không nên giảm thiểu má»™t con ngÆ°á»i trong má»™t câu nói, hay
đánh giá má»™t sá»± kiện chỉ dá»±a trên má»™t khÃa cạnh tiêu cá»±c thôi. TrÆ°á»›c những vấn
Ä‘á» lá»›n và phức tạp cần tránh những kết luáºn phiếm diện, chủ quan má»™t chiá»u. Ở
bình diện lý luáºn, đó là sá»± ấu trỉ của tri thức và phán Ä‘oán. Chúng ta cần phải
thoát ra những não trạng nà y để lớn lên, để xây dựng Quê Hương và Giáo Hội Việt
Nam.
Vá»›i quyá»n tá»± do ngôn luáºn, ai cÅ©ng có thể viết
bà i, có quyá»n phát biểu ý kiến của mình. NhÆ°ng đồng thá»i cần phải ý thức trách nhiệm vá» những gì mình viết, mình nói.
Vì sá»± ảnh hưởng của nó tháºt lá»›n lao và mang tÃnh toà n cầu. Má»™t Ä‘iá»u dá»… xảy ra
trong thế giới thông tin hiện nay: đó là một và i ý kiến cá nhân lại có sức mạnh
khuynh đảo và thay đổi dÆ° luáºn cả thế giá»›i và chi phối tình hình, “má»™t con sâu
có thể là m rầu cả nồi canh†hơn lúc nà o hết.
Sự lương thiện trong tri thức buộc chúng ta phải
cố gắng trình bà y chân lý, sự việc một cách khách quan, như nó là , và tránh
thái Ä‘á»™ bẻ cong sá»± tháºt, uốn nắn sá»± việc theo ý của mình, để phục vụ cho lợi
Ãch cá nhân, hoặc phe nhóm mình. Khi nói Ä‘iá»u đó chúng ta không quên giá»›i răn
yêu thương Chúa dạy, trong đó bao gồm cả việc
bác ái trong lá»i nói và ngay thẳng
trong phán Ä‘oán. Việc “xét Ä‘oán xấuâ€, rêu rao lá»—i lầm và “chụp mũ†ngÆ°á»i
khác một cách bất công ở trên mạng internet không phải là phản Tin Mừng, là tội
“nói hà nh†đó sao?
Ngà y hôm nay phÆ°Æ¡ng tiện truyá»n thông đã trở thà nh
má»™t phÆ°Æ¡ng tiện truyá»n giáo rất hữu hiệu. Äã đến lúc các Giám Mục Việt Nam phải
nghÄ© đến việc “mục vụ truyá»n thôngâ€, truyá»n giáo phÆ°Æ¡ng tiện truyá»n thông và sá»
dụng truyá»n thông để mang sứ Ä‘iệp Tin Mừng đến cho má»i ngÆ°á»i. Giáo Há»™i Việt Nam
cần phải chuẩn bị nhân sự, đà o tạo những chuyên viên vỠlãnh vực nà y như các
Giáo Hội khác đã là m để thi hà nh sứ vụ mình cách hiệu quả hơn.
Kết luáºn
Giáo Há»™i thá»i nà o cÅ©ng Ä‘á»u có những khó khăn,
thách đố và thuáºn lợi của thá»i đó. Những thách đố có thể trở thà nh cÆ¡ há»™i cho
Giáo Há»™i trong việc loan báo Tin Mừng nếu Giáo Há»™i biết nháºn ra và nắm bắt.
Hy vá»ng lá»i phát biểu của Äức Cha Giuse Nguyá»…n ChÃ
Linh trong ngà y lá»… nháºn chức của Äức Cha Phêrô Nguyá»…n Văn NhÆ¡n tại Hà Ná»™i mở ra
viễn tượng đó cho Giáo Hội Việt Nam: “Kỷ
niệm 50 năm thà nh láºp, Hà ng Giáo phẩm Việt Nam bÆ°á»›c và o má»™t giai Ä‘oạn má»›i qua
đó, các báºc chủ chăn được lắng nghe tiếng nói cá»™ng đồng Dân Chúa cách phong phú
và cụ thể hÆ¡n, đồng thá»i cÅ©ng há»c được bà i há»c biện phân cách bình tÄ©nh hÆ¡n đối
vá»›i những thông tin má»—i lúc má»™t Ä‘a dạng, Ä‘a chiá»u và phức tạp hÆ¡n...
HÆ¡n
bất kỳ đâu, tại thủ đô Hà Nội nà y, tất cả những ai có thiện chà đối với quê
hÆ°Æ¡ng dân tá»™c Việt Nam, trong cÅ©ng nhÆ° ngoà i Giáo Há»™i, Ä‘á»u phải xây dá»±ng và vun
vén tình Ä‘oà n kết anh em má»™t nhà và đại đồng xã há»™iâ€.
--------------------------------
*1. Cf. Yves Congar, Credo nello Spirito Santo, Querinina, Brescia 1998-1999, 204.
*2. Cf. B. Lenorgen, Method of
theology, University
of Toronto Press 1992, 30-40.
Lm. Phêrô Nguyễn Văn Hương
|