Chương trình Sinh vật lớp 12 có học về thuyết tiến hóa của Darwin, nhưng không biết có bao nhiêu thầy cô quan tâm đến Darwin và giả thuyết của ông. Đa số họ dạy theo chương trình, nhằm chứng minh một việc rất kỳ lạ: các loài sinh vật tiến hóa, do đó không có Thiên Chúa tạo thành (?!). Cái lối chứng minh này cũng giống kiểu lý luận rằng đường phố Sàigòn bây giờ lộn xộn, vậy ở Mỹ người ta không thể ăn hamburgers! Nghĩa là câu đề và câu kết chả ăn nhập gì với nhau. Do đó mà nhiều học sinh thấy bài học này chẳng bổ béo gì.

Má»™t người bạn cÅ© của tôi bây giờ là linh mục  ở VÄ©nh Long kể lại năm học lá»›p 12 tại má»™t trường trung học ở Bến Tre, có má»™t chuyện vô cùng hài hÆ°á»›c. Trong lá»›p, khi cô giáo giảng “con người bởi khỉ mà ra” thì má»™t anh chàng cuối lá»›p bật cười “ha ha ha”. Cô giáo nghiêm mặt: “Em vô lá»…, tôi giảng bài sao em cười?” Anh chàng học trò đáp: “Dạ em đâu có cười cô. Em cười con khỉ”. Cô giáo nóng nảy: “Em muốn cười Ä‘i ra ngoài mà cười”. Anh chàng đứng dậy Ä‘i ra ngòai và thò đầu vô cá»­a sổ cười “ha ha ha”! Có lẽ nhiều thầy cô trách cậu học trò hÆ¡i thiếu lá»… phép, nhÆ°ng rõ ràng khi học trò nhận ra cái kỳ cục và hài hÆ°á»›c trong lối giảng bài thì kể cÅ©ng khó ép họ học được. Có học nhÆ° vẹt thì rồi cÅ©ng “nhÆ° cánh vẹt bay” thôi.

Thật ra thuyết Tiến Hóa Ä‘ã Ä‘ược cá»™ng đồng khoa học chấp nhận. Những người tổ chức há»™i nghị  về thuyết Tiến Hóa tại  Đại học Giáo hoàng Piô V tại Rome sắp tá»›i đây cÅ©ng đồng ý nhÆ° thế. Ngay từ khi tác phẩm “On the Origin of Species (Nguồn gốc các loài)" của Darwin ra đời năm 1859, nó đã được đón nhận nhÆ° má»™t khám phá quan trọng của khoa sinh vật học. NhÆ°ng, có hai chữ nhÆ°ng quan trọng, thứ nhất là khi du nhập vào Việt nam xã há»™i chủ nghÄ©a, thuyết Tiến hóa được dạy nhÆ° là má»™t minh chứng rằng mọi vật tá»± mình có chứ không có Thiên Chúa tạo thành. Điều chứng minh này hoàn toàn không nằm trong ý định của cha đẻ thuyết Tiến hóa, và cÅ©ng phi lý xét về mặt khoa học. Cái nhÆ°ng thứ hai là cho dù đã được đón nhận qua hÆ¡n má»™t thế ká»·, dần dà giả thuyết ấy lá»™ rõ những bất cập của nó. Và nhiều học giả đã đồng ý rằng lý thuyết này là má»™t Ä‘iều không thể xảy ra theo khoa học. Chính vì lý do này mà sẽ có há»™i nghị tại Đại Học Giáo Hoàng Piô V Bài viết này không Ä‘i sâu vào chi tiết của việc phản đối giả thuyết Tiến hóa, mà chỉ xin lạm bàn đôi chút về “cái học ngày nay đã…”,  nhÆ° Tú XÆ°Æ¡ng than thở.

Tôi vẫn còn nhá»› năm học lá»›p 12, tất cả các môn học hầu nhÆ° chỉ xoay quanh hai Ä‘iều: “không có Chúa Trời” và “đế quốc Mỹ là kẻ thù” (!). Cô giáo dạy Sá»­ của tôi người Nghệ An, tên Liên, người to lá»›n, ăn nói rổn rảng, hát dân ca khá hay. Cô tuyệt chiêu ở chá»— là cô gọi ai cÅ©ng bằng “thằng”, trừ những người theo “trường phái” của cô và “phái” của cô (phái cô là phái nữ thì dù có theo ai cÅ©ng không thể là thằng được). Lá»›p tôi lúc đó có đứa bạn tên Quang cời, cái gì không hài lòng là hắn nói. Có lần hắn hỏi cô: “ThÆ°a cô, sao ông T. già hÆ¡n cô mà cô gọi là thằng?”. Cô cười hỉ hả: “Này, nếu ông ná»™i tui theo ngụy tui cÅ©ng gọi là thằng”. Cả lá»›p im re “bái phục”(!)

Những chuyện vừa Ä‘ược kể trên đây, quí vị nào Ä‘i học ở miền Nam trÆ°á»›c năm 1975 hay học hành ở các xứ “tÆ° bản giãy chết” hẳn không thể nào tin nổi. NhÆ°ng các bạn đã từng học phổ thông chÆ°Æ¡ng trình “tiên tiến và khoa học của xã há»™i ta” thì hiểu nhÆ° má»™t kinh nghiệm xÆ°Æ¡ng máu.

Má»›i  đây, sau khi tôi nói chuyện về “giao tiếp”, có má»™t sinh viên năm thứ tÆ° đến hỏi: “Em học ở trường môn phán Ä‘oán và được dạy thế này thế này… sao ở đây em lại nghe nói “hãy quan sát mà không Ä‘oán xét ai”. Tôi cố gắng giải thích cho em ấy dù chẳng biết em ấy có hiểu hết không, nhÆ°ng quả thật tôi thì không hiểu “môn phán Ä‘oán” ấy dạy em cái gì, em hiểu ra sao mà lại không phân biệt được luận lý và việc Ä‘oán xét về luân lý nhÆ° tôi thuyết trình.

Người ta đã than phiền nhiều về giáo dục Việt Nam. NhÆ°ng tôi có cảm giác những cái phiền nhất thì Ã­t thấy ai than. Đa số chỉ nhắc đến chuyện học phí cao, chuyện học thêm nhiều quá, chuyện chọn trường chọn lá»›p phức tạp… Sâu xa hÆ¡n má»™t chút, người ta than thở chuyện sách giáo khoa sai, đề thi nhiều lá»—i, học trò gian dối. Những chuyện ấy quả là phi lý cho má»™t nền giáo dục. NhÆ°ng thật ra, cái đáng phàn nàn hÆ¡n chính là ở ná»™i dung các môn học, kiến thức học trò lÄ©nh há»™i và thái Ä‘á»™ của các em khi họ Ä‘i vào cuá»™c đời, má»™t cuá»™c đời không phải lúc nào cÅ©ng bắt các em khoanh tay ngồi nghe và học thuá»™c. Cái cuá»™c đời vốn dÄ© phức tạp nhÆ°ng rất Ä‘á»—i minh bạch ấy bắt con người suy nghÄ©, nhận định và chọn lá»±a. Và những cá»±u học sinh rất thân yêu và ngoan ngoãn của ta ấy chỉ biết “bó tay”. Đó là chÆ°a kể đến việc đạo đức sa sút nghiêm trọng, và học trò không biết theo chuẩn má»±c nào mà hành xá»­. Nhà chí sÄ© Phan châu Trinh định nghÄ©a đạo đức là sống theo luân lý. Nền giáo dục này Ä‘Æ°a ra nhiều thứ đạo đức, nhÆ°ng không hề nhắc đến luân lý. Và do đó, việc dạy đạo đức này đạo đức nọ cÅ©ng chỉ là má»™t lối nói…

Có  những môn học tá»± nó là chân lý, dù dạy thế nào thì học sinh cÅ©ng dần dà khám phá  ra chân lý, nhÆ° môn toán chẳng hạn. NhÆ°ng có những môn học cá»±c kỳ chủ quan, và người soạn chÆ°Æ¡ng trình muốn thế nào thì người ta học thế  ấy. Cái khó là á»Ÿ Việt nam bây giờ không có má»™t chuẩn má»±c chung cho các vấn Ä‘ề, hoặc nếu có chuẩn má»±c thì chuẩn má»±c áº¥y cÅ©ng dá»±a trên Ã½ chí của má»™t nhóm người. Do vậy mà đòi hỏi giải quyết các vấn đề giáo dục chẳng qua cÅ©ng chỉ là chuyện nói để đó mà thôi. Khi người ta dạy về thuyết Tiến Hóa của Darwin, dường nhÆ° không ai đứng ở vị trí khách quan mà nhìn và lượng định cho ná»™i dung môn học. Và cho đến bây giờ, mấy ai, kể cả các giáo viên Ä‘ang say sÆ°a ca ngợi thuyết Tiến Hóa, biết rằng giả thuyết ấy đã bị lật ngược để chiếu những luồng sáng ở phía khác vào đó rồi.

Nếu  có những môn học mà người dạy không biết rõ về môn mình dạy, học trò không biết học để làm gì, thì lập tức má»™t vấn đề luân lý lại nảy ra từ vấn đề môn học, đó là sá»± trung thá»±c của học trò. Ở đây chúng tôi không bàn đến góc Ä‘á»™ này, tuy nhiên có Ä‘iều không thể chối cãi là ná»™i dung môn học góp phần định hình thái Ä‘á»™ và nhân cách.

Má»™t chuyện bi hài khác cÅ©ng liên quan đến môn học. Lâu nay, từ sau sá»± kiện Thái Hà và Äá»©c Tổng Giám Mục Giuse Hà ná»™i, tôi không còn thói quen đọc báo nữa. NhÆ°ng vài hôm trÆ°á»›c vá»› Ä‘ược tờ báo Giáo dục có cái tá»±a Ä‘ề bắt mắt về việc dạy giáo lý trong các trường ở Nga, tôi tò mò đọc thá»­. Hóa ra người ta phê phán giáo dục của Nga vì Ä‘ang đề cập đến việc dạy giáo lý! Chợt ngậm ngùi: ôi đâu rồi cái thời người ta ca ngợi nền giáo dục Nga vá»›i tính “tiên tiến” của nó! Và cÅ©ng tá»± nhắc mình nhá»› lại cái chuyện má»™t giảng viên khoa Nga Đại Học SÆ° Phạm quá gắn bó vá»›i má»™t Nga Sô cÅ©, đã tuyệt thá»±c mấy ngày để phản đối ông trưởng khoa cho học giáo trình của nÆ°á»›c Nga má»›i có bài nói về Thiên Chúa. Những chuyện này quả thật khó bình luận. Chỉ có Ä‘iều ai cÅ©ng thấy là dường nhÆ° các thứ tá»± Ä‘ang bị xá»›i tung lên. Nguyên nhân cÅ©ng chỉ vì tất cả ná»— lá»±c giáo dục cứ mãi dồn vào để lọai Đấng làm chủ lịch sá»­ và làm chủ trật tá»± ra khỏi kiến thức con người.

Viết  đến đây, tôi chợt thấy thèm những câu châm ngôn của các Ä‘ại học danh tiếng trên thế giá»›i, nhÆ°  Harvard, Oxford và nhiều trường khác, luôn nhắc tá»›i Thiên Chúa là nguồn tri thức. Câu của đại học Oxford “Dominus illuminatio mea”, (Chúa là nguồn ánh sáng của tôi), nhắc cho con người nhá»› về nguồn cá»™i và nguồn tri thức của mình. Câu này có trên bìa các Tá»± Ä‘iển tiếng Anh của Oxford, chẳng biết mấy người chú ý. Khi người ta quay về nguồn cá»™i, người ta có đủ sức lá»±c bay cao, bay xa. Còn khi người ta cố tình lợi dụng thuyết Tiến Hóa để xa lánh nguồn cá»™i thì… hóa ra người ta chÆ°a tiến!

Lạy Chúa là nguồn Ã¡nh sáng, xin chiếu giãi vào dân tá»™c chúng con trên con đường vẫn còn  Ä‘ang thiếu Ã¡nh sáng của chân lý, công lý  và yêu thÆ°Æ¡ng.

Gioan Lê Quang Vinh