Chứng và phản chứng
27.10.2009
Từ lâu lắm rồi, nhÆ°ng nhất là gần đây khi Giáo Há»™i Việt Nam sắp mở Năm Thánh mừng ká»· niệm 350 năm thiết láºp hai địa pháºn tông toà đầu tiên Äà ng Ngoà i và Äà ng Trong (1659-2009) và 50 năm thiết láºp hà ng giáo phẩm Việt Nam (1960-2010), ngÆ°á»i công giáo chúng ta thÆ°á»ng xuyên được nhắc nhở vá» nhiệm vụ loan báo Tin Mừng và là m chứng cho Chúa Kitô. Chẳng hạn trong ThÆ° má»›i nhất của Há»™i Äồng Giám Mục gá»i cá»™ng đồng Dân Chúa ngà y 9-10-2009, có Ä‘oạn viết:
“Năm Thánh 2010 phải là động lực thúc đẩy chúng ta hăng say chia sẻ
niá»m vui đức tin vá»›i tất cả má»i ngÆ°á»i dân Việt. Äể thá»±c hiện được Ä‘iá»u
nà y, cần phải khÆ¡i dáºy hồng ân đức tin đã lãnh nháºn nhÆ°ng vì hoà n cảnh
khách quan hoặc những yếu tố chủ quan, hồng ân có thể đã bị phai má»,
lãnh quên hay mai một. Ngoà i ra, cần phải canh tân các phương thức
truyá»n giáo nhằm đáp ứng những biến chuyển nhanh chóng của thá»i đại; tuy
nhiên nên nhá»› rằng chứng tá Ä‘á»i sống vẫn luôn là cách thế cụ thể vÃ
thuyết phục nhất trong việc là m chứng cho Tin Mừng và giới thiệu Chúa
cho kẻ khác†(số 5 đoạn 2).
“Là m chứng cho Tin Mừngâ€
cÅ©ng đồng nghÄ©a vá»›i “là m chứng cho Chúa Kitô†bởi vì Tin Mừng là chÃnh
Chúa Kitô, Chúa Kitô chÃnh là Tin Mừng. Chúng ta đã quá quen vá»›i những
cách nói nà y. Nhưng là m chứng là gì?
Hình thức cao cả
nhất của việc là m chứng là tá» vì đạo, lấy chÃnh mạng sống mình minh
chứng cho tình yêu đối với Chúa hay cho chân lý của Tin Mừng.Trong huấn
từ cho các Giám Mục Việt Nam ngà y 27-6-2009 trong chuyến viếng thăm ad limina
mùa hè năm nay, ÄTC BênêđÃctô đã nhắc tá»›i loại là m chứng nà y trong lịch
sá» Giáo Há»™i Việt Nam: â€œÆ n huệ đức tin đã được tiếp nháºn cách quảng đại,
được sống và chứng nháºn [chứng thá»±c, là m chứng, témoigné] bởi đông đảo
các Vị Tá» Äạo, là những ngÆ°á»i muốn loan báo chân lý và tÃnh phổ quát
của niá»m tin và o Thiên Chúaâ€.
Nhưng đó chỉ là một hình
thức là m chứng, và là hình thức “tá»™t cùngâ€, nói chung Ãt khi xảy ra.
Hình thức phổ biến hÆ¡n cả, và cÅ©ng không dá»… dà ng, là sống chÃnh cuá»™c
sống bình thÆ°á»ng của mình nhÆ° má»™t lá»i tuyên xÆ°ng, má»™t lá»i minh chứng
“thầm lặngâ€, theo cách nói của ÄGH Phaolô VI trong Tông huấn Loan báo
Tin Mừng (Evangelii nuntiandi, 1974). Ngà i viết:
“ Cứ
xem một Kitô hữu hay một nhóm Kitô hữu đang sống giữa giữa cộng đồng
những con ngÆ°á»i mà (biết) tá» ra khả năng thông cảm vá»›i kẻ khác và đón
nháºn, thái Ä‘á»™ chia sẻ cuá»™c Ä‘á»i và váºn mệnh vá»›i kẻ khác, tình liên Ä‘á»›i
trong các nỗ lực chung nhằm tất cả những gì cao thượng và tốt là nh. Cứ
xem há» lại chiếu toả, má»™t cách tháºt Ä‘Æ¡n sÆ¡ và hồn nhiên, niá»m tin của
há» và o những giá trị vượt xa những giá trị thông thÆ°á»ng và lòng trông
cáºy và o những gì ngÆ°á»i ta không trông thấy, không dám mÆ¡ tưởng. Bằng
cách là m chứng không lá»i nhÆ° thế, những ngÆ°á»i Kitô hữu kia gợi lên
những câu há»i không tránh được trong tâm trà những ai nhìn thấy há»
sống: Tại sao hỠnhư thế? Tại sao hỠsống như thế? Cái gì –hay ai- đang
thôi thúc h� Tại sao hỠở giữa chúng ta? Là m chứng như thế đã là loan
báo Tin Mừng má»™t cách thầm lặng mà rất mạnh mẽ và hiệu quả. Äó là cá»
chỉ khai mà o cho việc Phúc Âm hoá†(số 21).
Một đoạn
văn tuyệt vá»i đầy cảm hứng và gợi hứng! Nên lÆ°u ý, ở đây Äức Thánh Cha
nhắc tá»›i hai loại giá trị mà ngÆ°á»i Kitô hữu phải theo Ä‘uổi. Má»™t Ä‘Ã ng lÃ
những giá trị “thông thÆ°á»ngâ€, tức nhân bản hay “tá»± nhiên†chung cho hết
thảy má»i ngÆ°á»i, dù tin hay không tin (Äức Thánh Cha nhắc tá»›i liên Ä‘á»›i,
thông cảm, cá»™ng tác và o việc chung, vv.); Ä‘Ã ng khác là những giá trị mÃ
đức tin mang tới cho ta, những giá trị Tin Mừng vượt xa những giá trị
thông thÆ°á»ng nhÆ°ng không ngược lại mà còn kiện toà n chúng. Nói cách
khác, muốn cho cuộc sống chúng ta mang một giá trị là m chứng, có sức
thuyết phục hay Ãt ra cÅ©ng gây được sá»± thắc mắc là nh mạnh nÆ¡i ngÆ°á»i
khác, Kitô hữu chúng ta phải ná»— lá»±c là m những con ngÆ°á»i tốt và những môn đệ chân chÃnh của Chúa Kitô.
Mấy
lá»i dạy trên của Äức Phaolô VI còn lÆ°u ý chúng ta vá» hai Ä‘iểm nữa. Má»™t
là để loan báo Tin Mừng cho ngÆ°á»i chÆ°a biết Chúa, ngÆ°á»i Kitô hữu không
được sống xa cách, khép kÃn, tá»± cô láºp mình thà nh má»™t ốc đảo trong xã
há»™i; nếu ta không cởi mở hoà mình vá»›i những ngÆ°á»i sống xung quanh, là m
sao tạo được mối liên lạc và thiện cảm “tá»± nhiênâ€, mà nếu thiếu nó thì
là m sao ngÆ°á»i ngoà i chịu lắng nghe chúng ta và nhìn nháºn tôn giáo chúng
ta là hay là tốt được? Nói đơn giản hơn theo Phúc Âm, là muốn là m men
là m muối cho Ä‘á»i thì phải nháºp và o Ä‘á»i, miá»…n là vẫn giữ được nguyên
chất chứ không để cho mình bị biến chất theo Ä‘á»i.
Äiểm lÆ°u ý thứ hai nằm trong câu:“Há» chiếu toả má»™t cách tháºt Ä‘Æ¡n sÆ¡ và hồn nhiên niá»m tin của há»â€. Äức
Thánh Cha muốn nói rằng ngÆ°á»i Kitô hữu là m chứng cho Chúa Kitô bằng
cuá»™c sống mình khi hỠđể cho các giá trị Tin Mừng thấm nháºp và o Ä‘á»i
sống của mình cách tá»± nhiên và sâu xa đến Ä‘á»™ há» chỉ sống bình thÆ°á»ng mÃ
vẫn có sức “chiếu tá»a†nhÆ° má»™t lá»i “loan báoâ€, nghÄ©a là há» không phải
gồng mình lên, không phải cố tình cố ý dạy bảo ai hay là m gương sáng
cho ai, lại cà ng không muốn tuyên truyá»n để lôi kéo ai vá» phÃa mình cả.
Nói theo tục ngữ Việt Nam: hữu xạ tự nhiên hương.
Má»™t khi ngÆ°á»i ta có cảm tưởng mình là đối tượng cho ai đó chinh phục,
há» sẽ có tâm lý tá»± vệ và cảnh giác trÆ°á»›c má»i “ý đồ†truyá»n đạo… Còn nếu
chúng ta sống tốt nhÆ° má»™t ngÆ°á»i tin theo Chúa Kitô phải sống má»™t cách
Ä‘Æ¡n sÆ¡ bình thÆ°á»ng thì tác dụng có thể âm thầm nhÆ°ng chắc chắn và sâu
Ä‘áºm.
Ngoà i ra, sống trong má»™t môi trÆ°á»ng văn hoá, xã há»™i,
chÃnh trị cụ thể, ngÆ°á»i là m chứng còn phải lÆ°u ý tá»›i và thá»±c hiện những
giá trị mà môi trÆ°á»ng nà y Ä‘á» cao hoặc Ä‘ang cần hÆ¡n cả. Là m nhÆ° thế lÃ
giống nhÆ° phát ra những “tÃn hiệu†mà ngÆ°á»i chung quanh dá»… dà ng thâu
nháºn. Vì lý do đó, chúng ta thấy mấy năm qua, các Giám Mục Việt Nam
thÆ°á»ng xuyên cổ vÅ© nÆ¡i các tÃn hữu những đức tÃnh liêm khiết, trung
thá»±c, công bằng, tôn trá»ng công Ãch, tôn trá»ng sá»± sống v.v. ,vì nói
chung, đó là những Ä‘iá»u còn thiếu trầm trá»ng trong xã há»™i ta hiện nay.
ChÃnh Äức Thánh Cha trong bà i huấn từ tôi đã trÃch dẫn trên đây cÅ©ng
nói với các Hội đồng Giám mục chúng ta:
“Trong lá ThÆ° Mục vụ năm qua, Anh Em đã biểu lá»™ mối quan tâm đặc biệt đối vá»›i các tÃn hữu giáo dân
khi là m cho rõ rà ng vai trò của Æ¡n gá»i của há» trong phạm vi gia đình.
Äiá»u đáng Æ°á»›c mong là má»—i gia đình Công giáo, bằng cách dạy cho con cái
biết sống đúng theo má»™t lÆ°Æ¡ng tâm ngay thẳng, trong sá»± trung thá»±c vÃ
trong chân lý, sẽ trở nên má»™t trung tâm các giá trị và đức tÃnh nhân
bản, má»™t trÆ°á»ng dạy đức tin và tình yêu đối vá»›i Thiên Chúa. Còn phần
há», các giáo dân Công giáo phải dùng má»™t cuá»™c sống dá»±a trên đức ái, sá»±
lÆ°Æ¡ng thiện và lòng mến má»™ công Ãch mà chứng tá» rằng má»™t ngÆ°á»i Công
giáo tốt cÅ©ng là má»™t công dân tốtâ€.
Váºy, tháºt là sai
lầm khi giới hạn việc sống Tin Mừng và loan báo Tin Mừng và o những việc
thuần tuý tôn giáo đạo đức hay những chÆ°Æ¡ng trình, những công việc Ãt
nhiá»u quan trá»ng phải thá»±c hiện vá»›i chủ Ä‘Ãch truyá»n giáo rõ rà ng, còn
trong cuá»™c sống diá»…n ra thông thÆ°á»ng, ngÆ°á»i ta không thấy có gì dÃnh
dáng tá»›i “sá»± đạo†cả, tháºm chà còn nhiá»u Ä‘iá»u “phản chứng†thay vì “là m
chứngâ€.
Má»™t ngÆ°á»i bạn tôi kể: Ngà y kia, giáo xứ của anh
tổ chức đi hà nh hương tại một trung tâm cầu nguyện ở khá xa, phải đi
rất sớm và vỠmuộn. Sau gần một ngà y cầu nguyện chung và riêng, khoảng
chÃn giá» tối Ä‘oà n hà nh hÆ°Æ¡ng ra vá», nhÆ°ng Ä‘i chÆ°a được bao lâu thì xe
bị hÆ°, lái xe sá»a chữa cả tiếng đồng hồ vẫn không được, nên đã gá»i Ä‘iện
thoại nhá» má»™t xe bạn đến chở giúp. Xe vừa tá»›i, chÆ°a kịp mở cá»a ngÆ°á»i ta
đã à o à o chạy tá»›i, chen chúc tranh già nh, bÃt kÃn cá»a xe, tiếng kêu la
inh á»i. Tà i xế và phụ xe quát tháo bảo má»i ngÆ°á»i giữ tráºt tá»± để há» xếp
chá»— cho. Không có kết quả, há» phải mạnh tay vá»›i mấy ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông vÃ
thanh niên Ä‘ang cố sức gạt cả những ngÆ°á»i già và phụ nữ ra để tìm Ä‘Æ°á»ng
lên xe trÆ°á»›c. Và i ngÆ°á»i không nghe lại còn cá»± ná»± đòi đánh. Cuối cùng,
trưởng đoà n hà nh hưởng phải can thiệp: “Bà con muốn vỠhay ở lại đây?
Hãy lui ra, giữ tráºt tá»± để tôi và phụ xe cho từng ngÆ°á»i lên và xếp chá»—
choâ€.
Trên Ä‘Æ°á»ng vá», theo lá»i kể của má»™t ngÆ°á»i ngồi hà ng
ghế trên hết, ngÆ°á»i ấy đã nghe tà i xế lắc đầu nói má»™t mình: “Lá»™n xá»™n
chÆ°a từng thấy, váºy mà há» má»›i cầu nguyện cả ngà y vá»›i nhau!â€
HÃ nh
Ä‘á»™ng của Ä‘oà n ngÆ°á»i hà nh hÆ°Æ¡ng là má»™t phản chứng, dù không lá»›n nhÆ°ng
má»™t cách nà o đó, vẫn góp phần vô hiệu hoá lá»i rao giảng của các vị chủ
chăn cÅ©ng nhÆ° gÆ°Æ¡ng là nh gÆ°Æ¡ng tốt của nhiá»u anh chị em đồng đạo nhiệt
tình; nó cÅ©ng có thể góp phần đẩy nhiá»u ngÆ°á»i ngoà i ra xa Há»™i Thánh,
là m giảm lòng thiện cảm của những kẻ thiện chà muốn tìm hiểu Äạo Chúa.
Có
má»™t và dụ nổi tiếng là trÆ°á»ng hợp của Mahatma Gandhi, vị anh hùng dân
tá»™c Ấn Äá»™ đã tranh đấu bất bạo Ä‘á»™ng Ä‘á» dà nh Ä‘á»™c láºp cho đất nÆ°á»›c từ tay
ngÆ°á»i Anh. Trong thá»i gian sống và hoạt Ä‘á»™ng tại Nam Phi (1893-1914),
ông đã thấy táºn mắt những cách cÆ° xá» bất công do chÃnh sách Phân biệt
Chủng tá»™c (Apartheit) của chÃnh quyá»n ngÆ°á»i da trắng Nam Phi đối vá»›i
ngÆ°á»i da Ä‘en và da mà u nói chung, chÃnh ông và đồng bà o ông tại đó cÅ©ng
chung má»™t số pháºn bị khinh dể và hạ nhục. Chẳng hạn, lần kia ông ngồi
trên toa xe lá»a hạng nhất, có vé hẳn hòi, nhÆ°ng vẫn bị ngÆ°á»i soát vé
yêu cầu phải xuống ngồi hạng ba. Lần khác, chủ một chiếc xe ngựa bắt
ông phải xuống ngồi chá»— đặt chân để nhÆ°á»ng chá»— trên cho má»™t hà nh khách
ngÆ°á»i Châu Âu. Là má»™t luáºt sÆ°, Gandhi Ä‘ang tranh đấu cho quyá»n xã há»™i
của má»i ngÆ°á»i. Vì thế ông luôn luôn từ chối chấp hà nh những đối xá» kỳ
thị và bất công như thế, kể cả có khi là một mệnh lệnh không hợp lý của
nhà cầm quyá»n, và dÄ© nhiên là ông thÆ°á»ng bị hà nh hung hoặc giam cầm.
Ngay từ thá»i đó, ông đã rất có thiện cảm vá»›i Kitô giáo, ông thÃch Ä‘á»c
Kinh Thánh và thán phục giáo lý cùng cuá»™c Ä‘á»i của Chúa Giêsu Kitô đến
ná»—i đã nghÄ© tá»›i việc trở thà nh Kitô hữu. Ông đặc biệt thÃch Bà i Giảng
Trên Núi và tự nhủ mình sẽ có thể tìm thấy ở đó một giải pháp cho hệ
thống đẳng cấp (castes) trong nÆ°á»›c mình. NhÆ°ng ngà y ná», ông bÆ°á»›c và o
má»™t nhà thá» của ngÆ°á»i da trắng. Má»™t ngÆ°á»i tiến đến gần và nói vá»›i ông:
“NÆ¡i nà y không dà nh cho ngÆ°á»i da mà uâ€. Thế là hết. Ước muốn nháºp đạo
của ông tan biến khi ông ra khá»i ngôi thánh Ä‘Æ°á»ng nà y.
Trong
Năm Thánh sắp tá»›i, có lẽ má»—i cá»™ng Ä‘oà n Kitô hữu từ giáo pháºn xuống giáo
xứ, tu viện và gia đình, và má»—i tÃn hữu giáo dân, tu sÄ© và giáo sÄ© nên
thÆ°á»ng xuyên kiểm Ä‘iểm Ä‘á»i sống mình vá» mặt phẩm chất Tin Mừng và sức
chiếu toả truyá»n giáo, và hết sức loại trừ, nếu có, những bất nhất,
những mâu thuẫn và do đó những phản chứng trong cuộc sống cá nhân cũng
nhÆ° táºp thể.
21.10.2009
Lm Nguyễn Hồng Giáo, OFM
(Nguồn: nguoitinhuu.com) |