Vấn đỠđà o tạo giáo dân của Giáo hội ngà y nay
08.06.2008
Vấn đỠđà o tạo giáo dân của Giáo hội ngà y nay. (Giêrônimô Nguyễn Văn Nội)
I.
GIÃO HUẤN CỦA CÔNG Äá»’NG VATICAN II VỀ VIỆC ÄÀO
TẠO GIÃO DÂN
Công đồng
Vatican II (1962-1965) không chỉ Ä‘á» cao vai trò, sứ mạng, Æ¡n gá»i của giáo dân,
mà còn đưa ra một chỉ dẫn mà Giáo hội phải theo, một định mức mà Giáo hội cần
đạt tá»›i. Äó là :
“Giáo hội chưa
được thiết láºp thá»±c sá»±, chÆ°a sống đầy đủ, cÅ©ng chÆ°a là dấu chỉ tuyệt hảo của
Chúa Ki-tô giữa loà i ngÆ°á»i nếu nhÆ° chÆ°a có hà ng giáo dân Ä‘Ãch thá»±c và nếu hà ng
giáo dân nà y chưa cùng là m việc với
Hà ng Giáo Phẩm. Tháºt váºy, Phúc âm không thể Ä‘i sâu và o tinh thần,
Ä‘á»i sống và sinh hoạt của má»™t dân tá»™c nếu không có sá»± hiện diện linh hoạt của
giáo dân.
“Do đó, ngay khi
thiết láºp, Giáo há»™i phải hết sức chú tâm đến việc Ä‘Ã o tạo má»™t hà ng ngÅ© giáo dân
Ki-tô giáo trưởng thà nh†(Sắc lệnh
Truyá»n Giáo, số 21).
(Ghi chú: CÙNG là m việc VỚI hà ng Giáo phẩm).
Khi Ä‘á» cáºp đến
nhu cầu đà o tạo giáo dân, linh mục Jess S. Brena SJ, đã viết những dòng sau
đây:
“Tháºt dá»… nháºn ra
rằng đại Ä‘a số các Ki-tô hữu chúng ta đã không được huấn luyện để đảm nháºn tÃch
cá»±c pháºn vụ của mình trong Giáo há»™i hoặc trong công tác tông đồ. Ai cÅ©ng thấy
nhu cầu phải được huấn luyện thÃch đáng là điá»u quá rõ rà ng và cần thiết.
“Giáo dân có
quyá»n được huấn luyện nhÆ° thế để có năng lá»±c nhiá»u hÆ¡n mà đóng vai trò Thiên
Chúa đã ủy thác cho mình.
“Vá» Ä‘iểm nà y, Vatican II và Bá»™ Giáo luáºt má»›i đã tuyên bố rất rõ: “Do
váºy, ngay cả khi phải báºn rá»™n vá»›i những lo toan trần thế, ngÆ°á»i giáo dân cÅ©ng
có thể và phải thể hiện những nỗ lực xứng đáng để đưa Tin Mừng và o trần gian.
Äặc biệt, má»™t số ngÆ°á»i trong há» sẽ váºn dụng hết khả năng mình để đảm nháºn các
pháºn vụ thiêng liêng trong trÆ°á»ng hợp thiếu linh mục hoặc linh mục bị cấm cách.
Nhiá»u giáo dân sẽ dấn thân hoà n toà n cho công tác tông đồ. NhÆ°ng công tác để mở
rá»™ng và phát triển sức mạnh của NÆ°á»›c Chúa Ki-tô trên trần gian là bổn pháºn của
hết thảy má»i ngÆ°á»i. Vì váºy, ngÆ°á»i giáo dân phải rèn luyện để nắm vững hÆ¡n vá»
chân lý mạc khải và phải nhiệt thà nh cầu xin Chúa ban cho mình Æ¡n khôn ngoan†(Hiến chế tÃn lý
vỠGiáo Hội, số 35).
“Phải coi sự
huấn luyện nà y là ná»n tảng và là điá»u kiện cần thiết cho má»i hoạt Ä‘á»™ng tông đồ
hữu hiệu.
“Bởi vì sự huấn
luyện trong lãnh vực tông đồ không chỉ bao gồm những chỉ dẫn thuần lý thuyết,
nên ngay từ đầu cuá»™c huấn luyện phải dần dần và khéo léo giúp cho ngÆ°á»i giáo
dân biết xem xét và là m má»i sá»± trong ánh sáng đức tin – cÅ©ng nhÆ° biết hà nh Ä‘á»™ng
để phát triển và hoà n thiện bản thân mình và ngÆ°á»i khác; nhỠđó há» hòa
nháºp và o công cuá»™c phục vụ đầy năng Ä‘á»™ng của Giáo há»™i†(Sắc lệnh Tông đồ Giáo dân, số 29).
(NGÀI GỌI CON,
CON ÄÂY, Thủ bản huấn luyện Tông Äồ Giáo Dân, trang 145-148, Nhà xuất bản:
Trung Tâm Äà o Tạo và Thăng Tiến Äà i Bắc- Äà i Loan, 1984).
II.
MỤC ÄÃCH CỦA VIỆC ÄÀO TẠO GIÃO DÂN
Tông huấn NgÆ°á»i
Ki-tô hữu giáo dân (Christifideles Laici) của Äức Thánh Cha Gio-an Phao-lô II,
nói rất rõ vá» ba mục Ä‘Ãch của việc huấn luyện giáo dân là :
(a) Giúp giáo
dân trưởng thà nh và nên giống Chúa Ki-tô hơn:
“Các Nghị phụ…
diễn tả việc huấn luyện giáo dân như một tiến trình trưởng thà nh liên tục của
cá nhân trong đức tin và là má»™t tiến trình nên giống Äức Ki-tô, theo ý muốn của
Chúa Cha, dưới sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần†(số 57).
(b) Giúp giáo
dân khám phá và sống Æ¡n gá»i riêng của mình:
“Việc huấn luyện
giáo dân có nục tiêu ná»n tảng là giúp hô khám phá ra má»—i ngà y má»™t rõ rà ng hÆ¡n
Æ¡n gá»i cá nhân và luôn hết sức sẵn sà ng chu toà n sứ vụ riêng của mình†(số 58).
(c) Giúp giáo
dân có má»™t Ä‘á»i sống thống nhất:
“Trong cuộc
sống không thể có hai Ä‘á»i sống song song nhau: má»™t bên là đá»i sống gá»i lÃ
‘thiêng liêng’, vá»›i những giá trị và những đòi há»i riêng, và bên kia là đá»i
sống ‘trần thế’, nghÄ©a là đá»i sống gia đình, nghá» nghiệp, những tÆ°Æ¡ng quan xã
há»™i, sá»± tham gia chÃnh trị, các hoạt Ä‘á»™ng văn hóa. Cà nh nho nà o được nối vá»›i
cây nho là Äức Ki-tô sẽ trổ sinh hoa trái trong tất cả má»i lãnh vá»±c hoạt Ä‘á»™ng
và trong má»—i giai Ä‘oạn của cuá»™c sống. Tháºt váºy, tất cả má»i lãnh vá»±c của Ä‘á»i
sống giáo dân Ä‘á»u nằm trong ý định của Thiên Chúa, Äấng đã muốn những lãnh vá»±c
đó là “môi trÆ°á»ng lịch sá»â€ để mặc khải và thá»±c thi Äức Ai của Äức Giê-su Ki-tô,
nhằm vinh quang Chúa Cha để phục vụ anh em. Tất cả má»i hoạt Ä‘á»™ng, má»i hoà n
cảnh, má»i sá»± dấn thân cụ thể –chẵng hạn nhÆ° khả năng chuyên môn và sá»± liên Ä‘á»›i
trong công việc, tình yêu và sự dâng hiến trong gia đình cũng như trong việc
giáo dục con cái, công việc xã há»™i và chÃnh trị, việc trình bà y chân lý trong
lãnh vá»±c văn hóa - tất cả những Ä‘iá»u đó là cÆ¡ há»™i được Thiên Chúa quan phòng để
‘không ngừng thá»±c thi đức Tin, đức Cáºy và đức Mến†(NgÆ°á»i Ki-tô hữu giáo
dân, số 59; Hiến chế mục vụ vỠGiáo hội trong thế giới ngà y nay, số 43; Sắc
lệnh Truyá»n giáo, số 21; Tông huấn Loan báo Tin Mừng, số 20).
III.
HAI LÃNH Vá»°C & CHÆ¯Æ NG TRÃŒNH ÄÀO TẠO GIÃO DÂN
Cũng theo Tông
huấn NgÆ°á»i Ki-tô hữu giáo dân thì ngÆ°á»i giáo dân cần được Ä‘Ã o tạo trong hai
lãnh vực khác nhau: lãnh vực tổng quát và lãnh vực chuyên biệt. Vì có hai lãnh
vực nên cũng cần phải có hai chương trình đà o tạo khác nhau.
3.1 Lãnh vực & chương
trình tổng quát:
Má»i ngÆ°á»i giáo
dân phải được đà o tạo trong lãnh vực và theo chương trình tổng quát nà y. Ở đây
ngÆ°á»i giáo dân được Ä‘Ã o tạo vá» những ná»n tảng cÆ¡ bản của Ä‘á»i sống Äức Tin, gồm
nhiá»u mặt: nhân bản, tâm linh, kiến thức, ý thức thái Ä‘á»™ và kỹ năng.
3.2 Lãnh vực & chương
trình chuyên biệt:
Äối vá»›i má»™t số
giáo dân có Æ n gá»i và Sứ mạng riêng nhÆ° các Giáo lý viên, Linh hoạt viên các
cộng đoà n, Hội viên Hội đoà n Công giáo Tiến hà nh, Thà nh viên Hội đồng Mục vụ
Giáo xứ, các Tông đồ Giáo dân, những ngÆ°á»i là m việc từ thiện, những ngÆ°á»i dấn
thân trong lãnh vá»±c nghá» nghiệp, chÃnh trị….. thì ngoà i chÆ°Æ¡ng trình huấn luyện
chung cho má»i giáo dân, há» cần có má»™t chÆ°Æ¡ng trình Ä‘Ã o tạo riêng. Gá»i chÆ°Æ¡ng
trình ấy gá»i là chÆ°Æ¡ng trình huấn luyện chuyên biệt, vì nhằm đáp
ứng các nhu cầu, Æ¡n gá»i và sứ vụ riêng biệt của từng hạng ngÆ°á»i: Và dụ các Giáo
lý viên thì phải có sự hiểu biết và kỹ năng vỠSư phạm Giáo lý; Hội đồng Mục vụ
Giáo xứ thì phải có hiểu biết và kỹ năng vá» lãnh đạo táºp thể; Tông đồ Giáo dân
thì phải có hiểu biết vỠgiá trị các tôn giáo không Ki-tô giáo và phải có nghệ
thuáºt tâm lý trong giao tiếp v.v…
Ngà y nay Giáo
há»™i hiểu rằng việc Ä‘Ã o tạo ngÆ°á»i giáo dân Ä‘Ãch thá»±c và trưởng thà nh mà các Nghị
Phụ Công đồng mong muốn, bao hà m cả 5 mặt sau đây: (1) Nhân bản (2) Äá»i sống
thiêng liêng hay tâm linh (3) à thức và Thái độ (4) Kỹ năng (5) và Kiến thức.
(1) VỠmặt nhân
bản, giáo dân được đà o tạo để:
a) Trở thà nh một
con ngÆ°á»i hoà n thiện vá» mặt nhân bản, vá»›i những đức tÃnh hÆ°á»›ng thiện, công
bằng, yêu thÆ°Æ¡ng, nhân ái, vị tha, thanh liêm chÃnh trá»±c, trá»ng chữ tÃn, trá»ng
của công, có tinh thần trách nhiệm,
b) Nhạy bén vá»›i các vấn Ä‘á»
xã há»™i, có tình liên Ä‘á»›i vá»›i những ngÆ°á»i chung quanh.
(2) VỠmặt
thiêng liêng hay tâm linh, giáo dân được đà o tạo để:
a) Trở thà nh một
Ki-tô hữu xác tÃn và dấn thân.
b) Phát triển
Ä‘á»i sống cầu nguyện và tình thân vá»›i Thiên Chúa.
c) Tinh luyện
động cơ phục vụ và lãnh đạo.
d) Biết qui
chiếu Ä‘á»i sống Äức Tin và o Äức Ki-tô và xây dá»±ng Ä‘á»i sống ấy trên ná»n tảng Lá»i
Chúa.
e) Biết há»™i nháºp
văn hóa và Äức Tin má»™t cách hà i hòa.
(3) VỠmặt ý
thức và thái độ, giáo dân được đà o tạo để có:
a) à thức trách
nhiệm xã hội.
b) à thức các
mối tương quan cộng đoà n và dà nh ưu tiên cho việc xây dựng cộng đoà n, cho cách
là m việc chung, là m việc êkÃp, nhóm.
c) Thái độ khiêm
tốn phục vụ, chia sẻ, giúp đỡ ngÆ°á»i khác.
(4) VỠmặt kỹ
năng, giáo dân được đà o tạo để:
a) Biết linh
hoạt một Nhóm nhỠhay một cộng đoà n lớn.
b) Biết má»i gá»i, thuyết phục và ảnh hưởng trên
ngÆ°á»i khác.
c) Tinh luyện
động cơ phục vụ và lãnh đạo.
d) Biết hướng dẫn các buổi cỠhà nh, nghi thức,
cầu nguyện.
Ä‘) Biết Ä‘iá»u hà nh các buổi há»™i há»p thảo luáºn hay
chia sẻ.
e) Biết cách
giải quyết các xung đột, bất đồng.
g) Biết cách
truyá»n thông cho ngÆ°á»i khác.
h) Biết lên kế
hoạch mục vụ, thực hiện và đánh giá việc thực hiện (evaluation) kế hoạch ấy.
(5) VỠmặt kiến
thức, giáo dân được đà o tạo để:
a) Có một hiểu
biết thông thạo vá» giáo lý, thánh kinh, thần há»c.
b) Có một kiến
thức tổng quát vá» các vấn Ä‘á» kinh tế, xã há»™i, chÃnh trị, văn hóa, tôn giáo, môi
sinh và các phương tiện thông tin đại chúng.
IV.
PHÆ¯Æ NG PHÃP ÄÀO TẠO GIÃO DÂN
Giáo hội luôn
quan tâm tá»›i những khám phá và tiến bá»™ của con ngÆ°á»i trong má»i lãnh vá»±c, nhất
là lãnh vá»±c giáo dục, nên Giáo há»™i hết sức chú trá»ng đến việc Ä‘em các tiến bá»™
tốt đẹp ấy ứng dụng và o trong công việc giáo dục của mình. Vì thế mà trong công
cuá»™c Ä‘Ã o tạo giáo dân, Giáo há»™i xá» dụng nhiá»u phÆ°Æ¡ng pháp thÃch hợp và có giá
trị, như:
1- Trau đồi kiến
thức phải đi đôi với thực hà nh,
2- Giúp giáo dân
tự đà o tạo mình,
3- Äà o tạo giáo
dân qua cá» hà nh Phụng vụ, Bà tÃch,
4- Äà o tạo giáo
dân bằng các Lá»›p, các Khóa há»c há»i ngắn và dà i ngà y,
5- Äà o tạo giáo
dân qua các Hội đoà n Công giáo Tiến hà nh,
6- Äà o tạo giáo
dân qua các PhÆ°Æ¡ng tiện thông tin đại chúng: báo chÃ, sách sở, phim ảnh,
website…
7- Äà o tạo giáo
dân qua các Hội nghị, các đợt Tĩnh Tâm.
V.
THỜI GIAN VÀ MÔI TRƯỜNG ÄÀO TẠO GIÃO DÂN
Hẳn nhiên lÃ
công cuộc đà o tạo giáo dân như thế thì không thể có điểm dừng, nghĩa là không
bao giá» có thể nói là đã hoà n thà nh. Từ bé tá»›i lá»›n, từ trẻ tá»›i già luôn luôn lÃ
thá»i gian Ä‘Ã o tạo.
Còn môi trÆ°á»ng
Ä‘Ã o tạo thì chÃnh là trong Giáo há»™i từ gia đình cho đến giáo xứ, giáo pháºn, cho
đến Giáo há»™i toà n cầu. Trong các môi trÆ°á»ng ấy phải kể đến các trÆ°á»ng công giáo
(từ tiểu đến trung và đại há»c) và các môi trÆ°á»ng há»™i Ä‘oà n (xem NgÆ°á»i Ki-tô hữu
giáo dân, số 61-62).
VI.
NHá»®NG NGƯỜI CÓ TRÃCH NHIỆM ÄÀO TẠO GIÃO DÂN
Nói cho cùng,
thì chÃnh Thiên Chúa là Äấng Ä‘Ã o tạo các Ki-tô hữu giáo dân cÅ©ng nhÆ° giáo sÄ©.
Và chỉ má»™t mình Äức Giê-su Ki-tô là Thầy, là SÆ°
Phụ dáºy dá»— và rèn luyện má»i ngÆ°á»i nên con cái Thiên Chúa, nên giống
Ngà i, để “Thầy nà o trò nấyâ€. (NgÆ°á»i Ki-tô hữu giáo dân, số 61). NhÆ°ng Thiên
Chúa và Äức Ki-tô cÅ©ng đã giao trách nhiệm Ä‘Ã o tạo ấy cho các Tông đồ và đặc
biệt là Tông đồ trưởng Phê-rô. Vì thế Äức Giáo hoà ng và các Äức Giám mục lÃ
những ngÆ°á»i được Thiên Chúa giao phó công việc giáo dục Ä‘Ã o tạo má»i thà nh phần
Dân Chúa trong phạm vi quyá»n hạn và trách nhiệm của mình: Äức Giáo hoà ng thì
trong phạm vi Giáo hội toà n cầu, các Giám mục thì trong phạm vi Giáo hội địa
phÆ°Æ¡ng là giáo pháºn. Tông huấn NgÆ°á»i Kitô hữu giáo dân khẳng định:
“Công cuộc giáo
dục trÆ°á»›c hết là công việc của Giáo há»™i toà n cầu. Äức Giáo hoà ng giữ vai trò
ngÆ°á»i giáo dục đầu tiên của giáo dân. Là ngÆ°á»i kế vị thánh Phê-rô, ngà i cÅ©ng có
sứ mệnh “củng cố anh em mình trong đức Tin†bằng cách dạy dá»— tất cả má»i tÃn hữu
những yếu tố thiết yếu trong Æ¡n gá»i cÅ©ng nhÆ° sứ vụ của Ki-tô giáo và Giáo há»™i.
Không chỉ những lá»i do chÃnh ngà i đã loan báo, nhÆ°ng cả những gì được trình bà y
trong các văn kiện của các cÆ¡ quan khác nhau của Toà thánh Ä‘á»u cần được
ngÆ°á»i giáo dân lắng nghe vá»›i lòng tuân phục kÃnh yêu†(NgÆ°á»i Ki-tô hữu giáo dân, số 61).
“Tại mỗi Giáo
hội địa phương vị Giám mục có một trách nhiệm cá nhân đối với giáo dân. Ngà i
phải huấn luyện há» bằng cách loan báo Lá»i Chúa, cá» hà nh Phụng vụ Thánh Thể vÃ
các Bà tÃch, là m sinh Ä‘á»™ng và hÆ°á»›ng dẫn Ä‘á»i sống Ki-tô hữu†(NgÆ°á»i Ki-tô
hữu giáo dân, số 61).
Trên thực tế các
Giám mục thá»±c hiện công việc quan trá»ng ấy bằng nhiá»u cách: thăm viếng, khuyên
nhủ, giảng dáºy trá»±c tiếp hay gián tiếp tức qua các phÆ°Æ¡ng tiện truyá»n thông xã
há»™i nhÆ° thÆ° từ, báo chÃ, sách vở, tà i liệu và qua các cá»™ng tác viên sống Ä‘á»™ng
là các linh mục. Cho nên sau Giám mục thì các linh mục, nhất là các linh mục
chánh xứ, là ngÆ°á»i có trách nhiệm chÃnh trong việc Ä‘Ã o tạo huấn luyện giáo dân,
vì nhÆ° Tông huấn NgÆ°á»i Ki-tô hữu giáo dân xác định:
“Giáo xứ giữ một
vai trò thiết yếu trong việc huấn luyện cách trực tiếp hơn với từng giáo dân.
Thá»±c váºy giáo xứ có Ä‘iá»u kiện dá»… dà ng để đến vá»›i riêng từng ngÆ°á»i, từng nhóm
nên giáo xứ được kêu gá»i Ä‘Ã o tạo các phần tá» của mình biết lắng nghe Lá»i Chúa,
biết đối thoại với Chúa trong cỠhà nh phụng vụ cũng như cầu nguyện riêng, biết
sống bác ái huynh đệ, và đồng thá»i giáo xứ còn phải cho há» thấy được má»™t cách
trực tiếp và cụ thể, ý nghĩa của sự hiệp thông trong Giáo hội và của trách vụ
Truyá»n Giáo†(NgÆ°á»i Ki-tô hữu
giáo dân, số 61).
Các Tu sĩ cũng
có trách nhiệm tham gia một cách nà o đó và o công việc đà o tạo nà y, vì Tu sĩ
cũng là thà nh phần Dân Chúa, mà đã là thà nh phần Dân Chúa thì không ai không có
trách nhiệm xây dá»±ng Thân Thể huyá»n nhiệm của Chúa Ki-tô là Giáo há»™i. Sau cùng việc Ä‘Ã o tạo hà ng giáo dân trưởng thà nh còn là trách nhiệm của chÃnh ngÆ°á»i giáo dân, nhất là của những ngÆ°á»i là m cha là m mẹ, là m huynh trưởng các phong trà o giáo dân, các báºc Ä‘Ã n anh Ä‘Ã n chị trong các há»™i Ä‘oà n, tổ chức Công giáo tiến hà nh. Trong má»™t số trÆ°á»ng hợp thiếu linh mục hoặc các linh mục quá báºn vá»›i công việc mục vụ hoặc các linh mục lÆ¡ là vá»›i việc Ä‘Ã o tạo giáo dân, thì trách nhiệm Ä‘Ã o tạo giáo dân của hà ng giáo dân cà ng nặng ná» và cấp bách hÆ¡n.
Giêrônimô Nguyễn Văn Nội
|