Theo nhận định ngày 3 tháng 7 của Église d’Asie, tổng giáo phận Huế đang là tâm điểm thời sự Việt Nam, sau khi một nhóm gồm 150 người tấn công Đan Viện Thiên An của Dòng Biển Đức ngày 28 tháng Sáu vừa qua. Đức Cha Giuse Nguyễn Chí Linh, 67 tuổi, là Tổng Giám Mục của Huế từ ngày 29 tháng 10 năm ngoái và là chủ tịch Hội Đồng Giám Mục Việt Nam từ ngày 5 tháng 10 cùng năm. Nhân dịp tới Paris, ngài đã chấp nhận trả lời các câu hỏi của ban biên tập Église d’Asie.

Eglises d’Asie : Thứ TÆ°, 28 tháng Sáu vừa rồi, má»™t nhóm 150 người đã xâm nhập tài sản của Ä‘an viện Biển Đức Thiên An, tọa lạc cách Huế mấy kilômét, và đã phá hủy má»™t tượng Chúa Kitô trên Thập Giá. Đây không phải là lần đầu tiên những bạo lá»±c nhÆ° thế đã diá»…n ra, các bạo lá»±c này đã có trong khuôn khổ cuá»™c tranh chấp ruá»™ng đất ngày xÆ°a. Đức Cha có thể giải thích cho chúng con biết tình hình được không?

Đức Cha Giuse Nguyá»…n Chí Linh : TrÆ°á»›c đây, Đan Viện có má»™t khu đất diện tích khoảng 107 mẫu tây. NhÆ°ng Bá»™ Dân Luật Việt Nam không thừa nhận quyền tÆ° hữu. Thành thá»­, các nhà cầm quyền không thừa nhận quyền sở hữu của Ä‘an viện đối vá»›i khu đất này.

Vụ tranh cãi này đã bắt đầu từ má»™t thập niên qua; nó đã trở thành má»™t cuá»™c tranh cãi thá»±c sá»±. Các nhà cầm quyền đã ăn cắp tài sản của các Ä‘an sÄ©, tức khu đất này, để bán cho các doanh nghiệp ngoại quốc, các doanh nghiệp du lịch [Chú thích của ban biên tập: các nhà cầm quyền chiếm 50 mẫu tây, để làm má»™t công viên giải trí]. Và rồi, đây là cách họ làm thế: nhà cầm quyền muốn tạo thế dá»… dàng cho việc đầu tÆ° của các doanh nghiệp, cả địa phÆ°Æ¡ng lẫn ngoại quốc, nên đã bán các tài sản này Ä‘i. Họ chế giá»…u quyền lợi của các tổ chức tôn giáo, và, trong trường hợp này, các quyền lợi của Đan Viện. 

Người Công Giáo của tổng giáo phận Huế là thiểu số và vẫn còn bị thương tích bởi các vụ tàn sát diễn ra trong cuộc Tấn Công Tết [Chú thích của ban biên tập: cuộc tấn công bất ngờ của các cán binh Bắc Việt nhân dịp Tết năm 1968; trong thành phố này, các trận chiến đặc biệt lâu dài, chúng kéo dài 28 ngày, và sát hại nhiều người], nên không ai dám lên tiếng. Người ta để các đan sĩ phải tự xoay xở lấy. Và nhà cầm quyền dân sự mặc tình muốn làm gì thì làm. Tôi đã viếng Đan Viện [ngày 16 tháng Sáu vừa qua], và các đan sĩ cho rằng tòa tổng giám mục nên nâng đỡ việc đòi lại đất đai của họ. Tôi đoán rằng các đan sĩ đã dựng lại cây thập giá [ngày 26 tháng Sáu, 2017], điều này đã gây ra một phản ứng, có tính bạo lực, về phía nhà cầm quyền [ngày 28 tháng Sáu]. Các ông biết đấy, ở xứ này, 77% các vụ tranh chấp liên quan tới đất đai.

Hỏi: CÅ©ng trong tuần này, má»™t “blogger” Công Giáo Việt Pháp, Ông Phạm Minh Hoàng, đã bị tÆ°á»›c mất quốc tịch và bị Ä‘uổi khỏi xứ sở. Ngày 29 tháng Sáu, má»™t “blogger” Công Giáo, Bà Nguyá»…n Ngọc NhÆ° Quỳnh, thường được biết nhiều hÆ¡n dÆ°á»›i tên “Mẹ Nấm”, đã bị kết án 10 năm tù vì đã “tuyên truyền chống chính phủ Cá»™ng Sản”. Cha Gioan Nguyá»…n Ngọc Nam Phong, cha xứ Giáo Xứ Thái Hà, ở Hà Ná»™i, má»™t linh mục dấn thân, nhất là trong các vấn đề đất Ä‘ai, đã bị cấm rời lãnh thổ, trong khi ngài có việc phải qua Úc. Tất cả những Ä‘iều này gợi ý gì vá»›i Đức Cha?

Trả lời: Chế độ Cộng Sản luôn là một chế độ độc tài, nên các nhà cầm quyền có khuynh hướng đàn áp các tiếng nói đối lập. Các “bloggers” bị coi như những người khiêu khích, chuyên xúi giục các vụ nổi loạn.

Cha Gioan Nguyá»…n Ngọc Nam Phong đã bị trừng phạt vì tác phong chống cá»™ng sản của ngài. Trong các bài nói của ngài, trong các bài giảng của ngài, ngài thường hay kết án các nhà cầm quyền. Điều này từ lâu khiến ngài ở trong sổ bị theo dõi của Công An. Thành thá»­ đây không phải là lần đầu tiên. Nhiều người đối lập đã bị trừng phạt nhÆ° thế để họ không nói xấu chế Ä‘á»™ vá»›i người ngoại quốc. 

Hỏi: Các linh mục tá»± Ä‘á»™ng viên mình ủng há»™ các người Việt Nam chịu ảnh hưởng của thảm họa môi trường do doanh nghiệp Formosa khiêu khích tạo ra đã bị biến thành đối tượng để Ä‘e dọa. Các cuá»™c biểu tình đã bị dẹp tan má»™t cách dã man. Má»›i đây, ban biên tập của Église d’Asie đã gặp Đức Cha Phaolô Nguyá»…n Thá Hợp, người hÆ°á»›ng dẫn má»™t phái Ä‘oàn qua Âu Châu để mẫn cảm hóa dÆ° luận quốc tế lấy thảm hoạ môi trường này làm chủ đề. Há»™i Đồng Giám Mục cÅ©ng đã lên tiếng công bố.Tình trạng môi trường có diá»…n biến ở Việt Nam không? 

Đáp: Không có gì đã thay đổi. Vì chính phủ luôn luôn sợ phải thừa nhận sá»± thật liên quan tá»›i vụ tai tiếng Formosa. NhÆ°ng từ trÆ°á»›c đến nay, họ nhìn nhận rằng đây là má»™t thảm họa và nhận định rằng Việt Nam chÆ°a có đủ trải nghiệm để xá»­ lý các vụ việc nhÆ° thế. Xứ sở chÆ°a có đủ chuyên viên, và đây là cái giá rất cao mà xứ sở phải trả. 

Liên quan đến việc bồi thường, người ta luôn Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i cùng má»™t vấn đề tham nhÅ©ng. Số tiền không cao lắm, vì các thiên kiến sẵn có, và bị các nhà cầm quyền dân sá»± bác bỏ. Vả lại, theo tin đồn, chính người Trung Quốc đầu tÆ°; người Đài Loan chỉ là những người cho muợn tên mà thôi. 

Còn về Đức Cha Hợp, ngài đã làm phật lòng các nhà hữu trách của Phòng Tôn Giáo Sự Vụ rất mạnh. Những người này đã đề nghị “miễn chấp” (excuser) cho Đức Cha Hợp. Nghĩa là họ mong Tòa Thánh triệu Đức Cha Hợp về Rôma, hoặc gửi ngài đi nghỉ dưỡng.

Há»™i Đồng Giám Mục gần đây đã gá»­i “các nhận xét thành thá»±c và thẳng thắn” của mình liên quan đến Đạo Luật về các tín ngưỡng và tôn giáo, ngày 1 tháng Sáu vừa qua, lên các nhà cầm quyền. 

Nói một cách tổng quát, với đạo luật này, người ta thấy nhiều thụt lùi, chứ không phải tiến bộ; chúng tôi không luôn được hưởng sự tự do đích thực. Thí dụ, có nhiều lãnh vực trong đó Giáo Hội không có quyền dấn thân vào, như sức khỏe, giáo dục, v.v… Người ta vẫn chưa ra khỏi não trạng của hệ thống gọi là “xin cho” [Ghi chú của ban biên tập: kiểu nói này mô tả sự kiện: Giáo Hội tự thấy mình có nghĩa vụ phải xin phép đối với tất cả mọi việc mình làm, chế độ ở địa phương có ban phép ấy hay không là tùy ở họ].

Đấy là mối thất vọng, được các tôn giáo khác chia sẻ, mặc dù không công khai nói ra. Dù sao, các tôn giáo này cÅ©ng há»— trợ Há»™i Đồng Giám Mục. 

Hỏi: Còn về việc cá»­ nhiệm các giám mục, từ trÆ°á»›c đến nay, qúy Đức Cha có được tá»± do không?

Đáp: Không, không hề có. Nhà NÆ°á»›c không có quyền đề cá»­ má»™t giám mục, nhÆ°ng họ có quyền từ chối má»™t vụ bổ nhiệm. Khi má»™t ứng viên được đề cá»­ làm giám mục, họ cần sá»± chấp thuận của Nhà NÆ°á»›c. Trên thá»±c tế, không có quá nhiều vấn đề liên quan đến việc bổ nhiệm tại các giáo phận ở tỉnh. NhÆ°ng có vấn đề vá»›i việc bổ nhiệm giám mục ở ba tổng giáo phận Hà Ná»™i, Huế và Sài Gòn. 

Hỏi: Ngày 29 tháng Sáu, Đức Cha đã ở Rôma. 

Đáp: Má»›i đây, tôi được bổ nhiệm làm Tổng Giám Mục Huế [ngày 29 tháng 10 năm ngoái]. Trong truyền thống của Giáo Há»™i Công Giáo, các tân Tổng Giám Mục tá»›i Rôma để lãnh dây palium từ tay Đức Giáo Hoàng. Nghi lá»… này diá»…n ra ngày 29 tháng Sáu, dịp Lá»… Hai Thánh Phêrô và Phaolô. Ba mÆ°Æ¡i sáu Tổng Giám Mục đã nhận dây pallium năm nay. 

Đối vá»›i tôi, đó là má»™t niềm vui lá»›n. Má»™t cách hết sức hữu hình, người ta cảm thức được sá»± hiệp thông của Giáo Há»™i hoàn vÅ©. Điều này gây ấn tượng hết sức. Và có nhiều khách mời: đại diện của các tôn giáo khác, hồi giáo, chính thống giáo, các nghi lá»… đặc biệt, cả các nhà ngoại giao nữa, đủ các cấp, và cả các thủ tÆ°á»›ng nữa. Bầu khí rất “hoàn cầu”. Tất cả đã được Đức Giáo Hoàng Phanxicô hoàn cầu hóa. 

Hỏi: Hôm trÆ°á»›c đó, tức ngày 28 tháng Sáu, Đức Giáo Hoàng đã bổ nhiệm 5 vị Hồng Y, trong đó, có Đức Cha Louis-Marie Ling Mangkhanekhoun, giám mục Paksé, ở Lào. Má»™t vài tháng sau khi 17 vị tá»­ đạo của Lào được phong chân phúc. Má»™t nguồn hân hoan?

Đáp: Tôi chia sẻ niềm vui của Giáo Há»™i Lào vì đây là các vị tá»­ đạo đầu tiên được phong chân phúc. Tôi đã ở Vạn Tượng để dá»± lá»… ấy vì, trong số các vị được phong chân phúc, có má»™t linh mục của giáo phận cÅ© của tôi là Thánh Hóa, Cha Thoa Tien. Ngài vốn là thành viên của linh mục Ä‘oàn Thanh Hóa. 

Ở Việt Nam, diễn trình phong chân phúc cho Đức Hồng Y Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận đang diễn tiến tốt đẹp.

Đức Hồng Y Thuận đã được nâng lên bậc đáng kính. Ngài là giám mục cÅ© của tôi ở Nha Trang, má»™t đại biểu chân chính của Giáo Há»™i lúc ấy. Tôi hãnh diện về ngài và tôi cÅ©ng hãnh diện về sá»± thăng tiến thiêng liêng của ngài. 

Hỏi: Năm 2018, Giáo Há»™i Việt Nam sẽ mừng 20 năm lá»… phong chân phúc cho các vị tá»­ đạo của mình. Qúy vị sẽ chuẩn bị việc này ra sao?

Đáp: Hiện nay, các cá»­ hành đã được tổ chức, liên kết vá»›i việc các giám mục viếng má»™ hai Thánh Phêrô và Phaolô (ad limina) ở Rôma hồi tháng Ba vừa rồi. Chắc chắn sẽ có những cuá»™c cá»­ hành và buổi cầu nguyện lá»›n lao; người ta sẽ cố gắng làm nổi bật đời sống và tiểu sá»­ các vị tá»­ đạo. Các nghi lá»… này sẽ luôn nhắm tá»›i người trẻ. 

Về người trẻ, Các Ngày Giá»›i Trẻ Á Châu sẽ diá»…n ra tại Nam DÆ°Æ¡ng vào mùa hè này. 

Đối vá»›i người trẻ Việt Nam, có vấn đề lá»›n về ngôn ngữ vì Ä‘a số không hiểu tiếng Anh hay tiếng Pháp. NhÆ°ng Đức Cha Phêrô Nguyá»…n Văn Viên, giám mục phụ tá của Vinh, người chịu trách nhiệm mục vụ giá»›i trẻ, Ä‘ang tổ chức má»™t nhóm người Việt tham dá»± Các Ngày Giá»›i Trẻ nói trên. 

Hỏi: Miến Điện và Tòa Thánh đã chính thức thiết lập các liên hệ ngoại giao nhân cuá»™c gặp gỡ ở Vatican giữa Tòa Thánh và Aung San Suu Kyi, Cố Vấn Nhà NÆ°á»›c Miến Điện, ngày 4 tháng 5 vừa qua. Liệu việc này có má»™t tác Ä‘á»™ng nào đối vá»›i sá»± hiện diện của vị đại diện không thường trá»±c của Tòa Thánh tại Việt Nam không?

Đáp: Cho tá»›i nay, người ta có thể nói chúng tôi khá thất vọng: chúng tôi vốn mong đợi nhiều ở giây phút trong đó Việt Nam sẽ tạo được các liên hệ ngoại giao vá»›i Tòa Thánh ở cấp sứ thần. NhÆ°ng vị đại diện của Tòa Thánh ở Việt Nam, Đức Cha Leopoldo Girelli, không luôn được quyền cÆ° ngụ thường trá»±c ở Việt Nam. Ngài luôn là “đại diện không thường trú của Tòa Thánh ở Việt Nam”; ngài ở Tân Gia Ba và chỉ có quyền ở Việt Nam má»™t tháng rồi phải rời xứ sở. 

Mọi di chuyển của ngài ở Việt Nam phải được chấp thuận, được bá»™ ngoại giao của Việt Nam cho phép. Sá»± trông chờ của chúng tôi có chừng má»±c, nhÆ°ng chính phủ không dám tiến tá»›i nếu không có sá»± bảo lãnh của các nhà cầm quyền Trung Hoa. Trong lúc tình thế bị trở ngại, người ta luôn kiếm cá»› để khÆ°á»›c từ sá»± hiện diện thường trá»±c của Đức Cha Girelli ở Việt Nam. 

Hỏi: Từ ngày 5 tháng 10 năm 2016, Đức Cha là chủ tịch Há»™i Đồng Giám Mục Việt Nam. Hôm trÆ°á»›c ngày Đức Cha được bầu, Nguyá»…n Thiện Nhân, chủ tịch Ủy Ban Trung Ương Mặt Trận Yêu NÆ°á»›c, và là thành viên của cấp chính trị cao nhất của Đảng, tức Bá»™ Chính Trị, đã tá»›i chào thăm Đức Cha. Đức Cha có những mối liên hệ nào vá»›i các nhà cầm quyền trung Æ°Æ¡ng?

Đáp: Cuộc viếng thăm của Nguyễn Thiện Nhân diễn ra dưới sự chủ tọa của Đức Cha Phaolô Bùi Văn Đọc, Tổng Giám Mục Sài Gòn. Tôi không biết có phải ngài mời ông ấy hay đó là sáng kiến của Nguyễn Thiện Nhân. Nhưng các cuộc viếng thăm này không được chào đón trong khuôn khổ hội đồng giám mục.

Tôi không dấu giếm điều gì, tôi phát biểu điều tôi suy nghĩ. Chúng tôi ít dè dặt hơn trước. Chúng tôi được tự do hơn. Và các thế hệ trẻ, thành viên của Đảng, thành viên của chính phủ, được thông tri nhiều hơn trước, cởi mở hơn. Họ ra khỏi xứ sở và có cơ hội quan sát cách xử lý các vụ việc tôn giáo ở các nước khác. Các não trạng, cách suy nghĩ đã diễn biến, thay đổi.

Hỏi: Giáo Há»™i ở Việt Nam xá»­ sá»± ra sao?

Đáp: Tôi lạc quan vì, sau một thời kỳ lâu dài chung sống, các thành phần xã hội đã tìm cách xích lại gần nhau. Người Cộng Sản và Người Công Giáo hiểu nhau tốt hơn trước khá nhiều.

Người Công Giáo ngày càng ít bị ngờ vực hơn. Trước đây, người ta quá bị điều khiển bởi điều tuyên truyền dạy. Từ nay, người ta có khả thể quan sát bằng chính mắt mình, và họ đã khám phá ra rằng người Công Giáo không xấu như trước đây người ta vốn nghĩ. Và rồi, việc làm chứng của người Công Giáo trở nên mỗi ngày một tích cực hơn. Thù ghét và oán hận đã giảm đi. Các liên hệ ngày càng thân ái hơn.

Phải can đảm lắm mới vượt qua được giai đoạn đó. Phải kiên nhẫn, người ta không thể thay đổi được xứ sở trong 5 phút.

Hỏi: Đức Cha có thể cho chúng con biết thêm về Học Viện Công Giáo Việt Nam không?

Đáp: Nó đã được khai giảng ngày 14 tháng 9 năm ngoái, các kỳ thi tuyển cho khóa học má»›i đã diá»…n ra trong các ngày 7 và 8 tháng Sáu vừa rồi. 

Đức Cha Đinh Đức Đạo, của giáo phận Xuân Lá»™c, là viện trưởng của học viện Công Giáo này. Chúng tôi có nhiều hy vọng nhÆ°ng, vào lúc này, chúng tôi chÆ°a thành công tạo được nÆ¡i chốn: chÆ°a có đất, nên phải thuê má»™t ngôi trường và bắt đầu vá»›i má»™t lá»›p duy nhất. Chúng tôi cÅ©ng chÆ°a có đủ các giáo sÆ° chuyên môn, và các sinh viên chÆ°a đạt trình Ä‘á»™ mong muốn. Cần chờ đợi thêm má»™t chút, vá»›i thời gian, mọi sá»± sẽ tốt hÆ¡n thôi. 

Trước khi người Cộng Sản nắm quyền [năm 1975], chúng tôi vốn có hai đại học Công Giáo [ở Đà Lạt và ở Sài Gòn]. Tất cả đã bị người Cộng Sản cấm, đóng cửa; các chủng viện và các đại học bị trưng dụng. Nên đây không phải là một điều mới mẻ gì, chỉ là việc phục hồi điều chúng tôi đã mất trong mấy chục năm qua mà thôi.

Hỏi: Còn Æ¡n gọi, cả linh mục lẫn đời sống tu trì, thì sao? 

Đáp: Các Æ¡n gọi này hiện khá dÆ° dật tại Việt Nam. Bất kể trong các chủng viện hay trong các há»™i dòng. Người ta đã nhận được má»™t chút tá»± do nào đó trong việc tổ chức sinh hoạt của các trung tâm đào tạo. TrÆ°á»›c đây, người ta áp dụng má»™t thứ chính trị chỉ tiêu (quota): để gá»­i má»™t người trẻ vào chủng viện, cần phải có sá»± chuẩn y của Nhà NÆ°á»›c. Má»—i giáo phận có quyền gá»­i sáu hoặc tám ứng viên, má»—i hai năm. Thứ chính trị này vẫn còn trên lý thuyết nhÆ°ng không bị áp dụng nữa. 

TrÆ°á»›c đây, người ta cÅ©ng không có quyền gá»­i các linh mục hay các nữ tu ra nÆ°á»›c ngoài để được đào tạo thành các nhà đào tạo; nay, người ta có thể xuất ngoại khá dá»… dàng. Đó chính là niềm hy vọng của chúng tôi. Ước mong những người từ ngoại quốc trở về sẽ trở về để làm việc trong các trung tâm đào tạo của chúng tôi và dần dần, từng chút má»™t, cải thiện phẩm chất của việc đào tạo này. 

Hỏi: Còn về vị trí của giáo dân trong lòng cá»™ng đồng Công Giáo?

Đáp: Nói chung, việc tham gia của các giáo dân rất được các mục tử đánh giá cao. Đặc biệt khi họ dấn thân không điều kiện, nhất là tại các giáo xứ miền quê. Họ làm việc dễ dàng và không công, hoàn toàn tự nguyện. Thậm chí, đôi khi, còn có quá nhiều thiện nguyện viên. Mọi người đều khả dụng. Đó là cảm thức của Giáo Hội ở Việt Nam. Bản thân tôi, tôi đánh giá cao việc tham dự của các giáo dân.

Điều chúng tôi chưa có thể làm được là đào tạo các giáo dân; các điều kiện thuận lợi cho việc đào tạo họ vẫn chưa thu thập được. Đây là điều chúng tôi phải tiến tới chỗ làm được trong tương lai.

Hỏi: Ngày 20 tháng 12 tới, Đức Cha sẽ cử hành 25 năm thụ phong linh mục. Trong 25 năm này, nhiều điều đã thay đổi ở Việt Nam.

Đáp: Vâng, nhiều Ä‘iều đã thay đổi, trong má»™t chiều hÆ°á»›ng nhất định tích cá»±c, về mọi phÆ°Æ¡ng diện. Đối vá»›i tôi, Ä‘iều này rất có ý nghÄ©a, vì Chúa Quan Phòng đã dẫn dắt chúng tôi, đã giúp đỡ chúng tôi vượt qua mọi khó khăn của Lịch Sá»­, vượt thắng mọi Ä‘iều bất tiện mà thế hệ chúng tôi từng biết. 

Vũ Văn An (Vietcatholic)

(Nguồn: Eglises d'Asie, 3 tháng Bẩy năm 2017)