Chẳng thể biết rõ để mà so sánh vá»›i các nÆ°á»›c khác trên thế giá»›i, chỉ biết rằng ở quê Việt thì có thể nói là mặc dù báºc lá»… không trá»ng bằng lá»… Các Thánh Nam nữ ngà y 01-11, nhÆ°ng bầu khà thánh thiêng của ngà y lá»… 02-11 xem ra thâm trầm và sâu Ä‘áºm hÆ¡n. Có nhiá»u ngÆ°á»i lý giải rằng dân Việt chúng ta vốn gắn bó vá»›i đạo hiếu nhÆ° xÆ°Æ¡ng vá»›i tủy. ChÃnh vì thế khi được dịp hÆ°á»›ng vá» những ngÆ°á»i đã qua Ä‘á»i, nhất là trong đó có tổ tiên ông bà cha mẹ thì ngÆ°á»i ta không tiếc xót của hay công. NghÄ©a tá», nghÄ©a táºn. Việc phải là m, việc đáng là m cho ngÆ°á»i đã khuất là việc phải là m, đáng là m cho đến cùng. Dù đã được giải thÃch vỠân xá, thế mà vẫn còn đó nhiá»u ngÆ°á»i Ä‘i vô, Ä‘i ra, viếng nhà thá», viếng nghÄ©a trang trên cả chục lần để táºn thu ân xá cho các đẳng linh hồn. Có ngÆ°á»i so sánh ngà y 02-11 trong Công giáo nhÆ° là ngà y lá»… Vu Lan trong Pháºt giáo. Hẳn nhiên có nét tÆ°Æ¡ng đồng nà o đó vá» việc sống thảo hiếu vá»›i ngÆ°á»i đã qua Ä‘á»i nhất là vá»›i mẹ cha, ông
bà và vá»›i cả các “vong hồnâ€. Tuy nhiên ná»™i hà m của Lá»… cầu cho các tÃn hữu đã qua Ä‘á»i hay còn gá»i là Lá»… Các Äẳng vốn có nét khác biệt căn bản so vá»›i Lá»… Vu Lan và Lá»… Xá tá»™i vong nhân. Không dám mạo muá»™i là m má»™t tiểu “ tiểu luáºn†so sánh tôn giáo vá» Ä‘á» tà i nà y, chỉ mong góp má»™t cái nhìn vá» mầu nhiệm luyện hình.
Xin lược trÃch và i nét vá» Lá»… Vu Lan và Lá»… ngà y xá tá»™i vong nhân qua các bà i viết đã đăng trên các trang Web vá»›i cùng má»™t ná»™i dung:
Xuất xứ lễ Vu Lan
Xuất phát từ sá»± tÃch vá» Tôn giả Mục Kiá»n Liên đại hiếu đã cứu mẹ của mình ra khá»i kiếp ngạ quá»·. Vu Lan là ngà y lá»… hằng năm để tưởng nhá»› công Æ¡n cha mẹ ( và tổ tiên nói chung ) - cha mẹ của kiếp nà y và của các kiếp trÆ°á»›c.
Theo kinh Vu Lan thì ngà y xÆ°a, Mục Kiá»n Liên đã tu luyện thà nh công nhiá»u phép thần thông. Mẫu thân ông là bà Thanh ÄỠđã qua Ä‘á»i, ông tưởng nhá»› và muốn biết bây giá» mẹ nhÆ° thế nà o nên dùng mắt phép nhìn khắp trá»i đất để tìm. Thấy mẹ mình, vì gây nhiá»u nghiệp ác nên phải sanh là m ngạ quá»·, bị đói khát hà nh hạ khổ sở, ông đã Ä‘em cÆ¡m xuống táºn cõi quá»· để dâng mẹ. Tuy nhiên do đói ăn lâu ngà y và có thể vì Ãch ká»·, nên mẹ của ông khi ăn đã dùng má»™t tay che bát cÆ¡m của mình Ä‘i, tránh không cho các cô hồn khác đến tranh cÆ°á»›p, vì váºy khi thức ăn Ä‘Æ°a lên miệng thức ăn đã hóa thà nh lá»a Ä‘á».
Mục Kiá»n Liên quay vá» tìm Pháºt để há»i cách cứu mẹ, Pháºt dạy rằng: "dù ông thần thông quảng đại đến đâu cÅ©ng không đủ sức cứu mẹ ông đâu. Chỉ có má»™t cách nhá» hợp lá»±c của chÆ° tăng khắp mÆ°á»i phÆ°Æ¡ng má»›i mong giải cứu được. Ngà y rằm tháng bảy là ngà y thÃch hợp để váºn Ä‘á»™ng chÆ° tăng, hãy sắm sá»a lá»… cúng và o ngà y đó".
Là m theo lá»i Pháºt, mẹ của Mục Kiá»n Liên đã được giải thoát. Pháºt cÅ©ng dạy rằng chúng sanh ai muốn báo hiếu cho cha mẹ cÅ©ng theo cách nà y (Vu Lan Bồn Pháp). Từ đó ngà y lá»… Vu Lan ra Ä‘á»i.
Sá»± tÃch ngà y xá tá»™i vong nhân
Sá»± tÃch lá»… cúng cô hồn nhÆ° sau: Cứ theo "Pháºt Thuyết Cứu Bạt Diệm Khẩu Ngạ Quá»· Ãà La Ni Kinh" mà suy thì việc cúng cô hồn có liên quan đến câu chuyện giữa ông A Nan Ãà , thÆ°á»ng gá»i tắt là A Nan, vá»›i má»™t con quá»· miệng lá»a ( diệm khẩu ) cÅ©ng gá»i là quá»· mặt cháy ( diệm nhiên ). Có má»™t buổi tối, A Nan Ä‘ang ngồi trong tịnh thất thì thấy má»™t con ngạ quá»· thân thể khô gầy, cổ nhá» mà dà i, miệng nhả ra lá»a bÆ°á»›c và o. Quá»· cho biết rằng ba ngà y sau A Nan sẽ chết và sẽ luân hồi và o cõi ngạ quá»· miệng lá»a mặt cháy nhÆ° nó. A Nan sợ quá, bèn nhá» quá»· bà y cho phÆ°Æ¡ng cách tránh khá»i khổ đồ. Quá»· đói nói: "Ngà y mai ông phải thà cho bá»n ngạ quá»· chúng tôi má»—i đứa má»™t há»™c thức ăn, lại vì tôi mà cúng dÆ°á»ng Tam Bảo thì ông sẽ được tăng thá» mà tôi đây cÅ©ng sẽ được sanh vá» cõi trên".
A Nan Ä‘em chuyện bạch vá»›i Ãức Pháºt. Pháºt bèn đặt cho bà i chú gá»i là "Cứu Bạt Diệm Khẩu Ngạ Quá»· Ãà La Ni", Ä‘em tụng trong lá»… cúng để được thêm phÆ°á»›c. Pháºt tá» Trung Hoa gá»i lá»… cúng nà y là Phóng diệm khẩu, tức là cúng để bố thà và cầu nguyện cho loà i quá»· đói miệng lá»a, nhÆ°ng dân gian thì hiểu rá»™ng ra và trại Ä‘i thà nh cúng cô hồn, tức là cúng thà cho những vong hồn váºt vá» không nÆ¡i nÆ°Æ¡ng tá»±a, vì không có ai là thân nhân trên trần gian cúng bái. Vì tục cúng cô hồn bắt nguồn từ sá»± tÃch nà y, cho nên ngà y nay ngÆ°á»i ta vẫn còn gá»i cúng cô hồn là Phóng diệm khẩu. Có khi còn nói tắt thà nh Diệm khẩu nữa. Diệm khẩu, từ cái nghÄ©a gốc là ( quá»· ) miệng lá»a, nay lại có nghÄ©a là cúng cô hồn. Ãiá»u nà y góp phần xác nháºn nguồn gốc của lá»… cúng cô hồn được trình bà y ở trên. Phóng diệm khẩu mà nghÄ©a gốc là "thả quá»· miệng lá»a", vá» sau lại được hiểu rá»™ng thêm má»™t lần nữa thà nh "tha tá»™i cho tất cả những ngÆ°á»i chết". Vì váºy, ngà y nay má»›i có câu: "Tháng bảy ngà y rằm xá tá»™i vong nhân".
Lá»… cúng cô hồn khác vá»›i lá»… Vu Lan dù được cá» hà nh trong cùng Ngà y Rằm. Má»™t đằng là để cầu siêu cho cha mẹ nhiá»u Ä‘á»i được siêu thoát, má»™t đằng là để bố thà thức ăn cho những vong hồn chÆ°a được siêu thoát, những vong hồn không nÆ¡i nÆ°Æ¡ng tá»±a, không ngÆ°á»i cúng kiếng.
Nguồn gốc của thánh Lá»… Cầu cho Các Äẳng Linh hồn (02-11) (Trần Văn TrÃ)
Lá»… có nguồn gốc từ Dòng BênêđÃctô là nÆ¡i các Tu SÄ© có lòng tưởng nhá»› và cầu nguyện cho các Tu SÄ© đã qua Ä‘á»i. Từ đó phát sinh thêm việc cầu nguyện cho các Äẳng Linh Hồn. Tại Tây Ban Nha, thá»i Thánh Isidore ( qua Ä‘á»i năm 636 ) láºp ngà y lá»… cầu hồn và o Chúa Nháºt trÆ°á»›c Lá»… Hiện Xuống. Tại Äức, và o cuối thế ká»· X, có lá»… cầu cho các tÃn hữu và o ngà y 1 tháng 10. Khoảng đầu thế ká»· XI, Linh Mục Odilon ( vá» sau được phong Thánh ), Bá» Trên thứ năm của Dòng Cluny ở Pháp, buá»™c các Tu Viện BênêđÃctô phải tưởng nhá»› đến các tÃn hữu đã qua Ä‘á»i bằng Thánh Lá»… trá»ng thể ngà y 2 tháng 11. Tại Milan, Ã, Giám Mục Otricus ( 1120 – 1125 ) láºp Lá»… Cầu Hồn ngà y 15 tháng 10. CÅ©ng ngà y đó, ở Tây Ban Nha, Bồ Äà o Nha, Châu Mỹ La-tinh, các Linh Mục dâng 3 Thánh Lá»… cầu nguyện cho các Äẳng Linh Hồn.
Năm 1922, Äức Giáo Hoà ng BênêđÃctô XV ( 1914 – 1922 ) mở rá»™ng lá»… trong Giáo Há»™i hoà n vÅ© và má»—i Linh Mục dâng 3 Thánh lá»… Lá»… Cầu Cho Các TÃn Hữu Äã Qua Äá»i. Äức Thánh Cha lÆ°u ý đến cả hằng chục triệu ngÆ°á»i đã hy sinh trong thá»i Äệ nhất Thế Chiến ( 1914 – 1918 ).
Ngoà i ra, cÅ©ng nhÆ° Thánh Odilon nhắc lại truyá»n thống đã có từ thế ká»· VI, trong các Nhà Dòng BênêđÃctô, có tục lệ tưởng nhá»› đến các huynh đệ Tu SÄ© đã qua Ä‘á»i bằng cách ghi tên các tu sÄ© đã qua Ä‘á»i và o sổ đặc biệt của Dòng. Má»—i ngà y trong tháng các Äẳng cầu nguyện cho má»™t Tu SÄ© quá cố. Vì thế trá»n tháng 11, ngà y nà o cÅ©ng tưởng nhá»› và cầu cho các Äẳng Linh Hồn. Há»™i Thánh theo tinh thần đạo đức tốt đẹp ấy nên đã dà nh trá»n tháng 11 là m Tháng Cầu Cho các Äẳng Linh Hồn.
Theo giáo huấn của Hội thánh, xin được góp một cái nhìn:
Há»™i Thánh qua Công Äồng Florence và Trentô dạy rằng những ngÆ°á»i chết mà còn mắc tá»™i nhẹ hay chÆ°a Ä‘á»n trả hết hình phạt các tá»™i đã được tha khi còn ở trần gian, thì cần phải được thanh luyện má»™t thá»i gian cho tÆ°Æ¡ng xứng vá»›i sá»± thánh thiện vô biên của Thiên Chúa. Äây là tình trạng các linh hồn trong chốn luyện hình. Giáo lý vá» luyện hình được xây dá»±ng trên má»™t số Ä‘oạn Kinh thánh Cá»±u Ước nhÆ° việc ông GiuÄ‘a Macabêô “xin dâng lá»… Ä‘á»n tá»™i cho những ngÆ°á»i đã chết, để hỠđược giải thoát khá»i tá»™i lá»—i†( 2 Mcb 12,46 ), hay nhÆ° việc các con của ông Gióp đã được thanh luyện nhá» việc hiến lá»… của cha ( x.G 1,5 ). Trong Tân Ước thì có má»™t và i Ä‘oạn thánh thÆ° có ám chỉ đến việc thanh luyện ( x. Cr 3,15; 1P 1,7 ) ( GlCG chung số 1030-1032 ).
Mầu nhiệm Há»™i Thánh Thông công dạy chúng ta rằng các tÃn hữu còn lữ thứ có thể chuyển thông công nghiệp của mình cho các linh hồn nÆ¡i luyện hình. Ngà y 02 tháng 11 và nguyên tháng 11 là thá»i gian đặc biệt, Ä‘oà n tÃn hữu được má»i gá»i sống hiệp thông vá»›i các đẳng linh hồn trong cùng má»™t sá»± sống và má»™t đức ái của Thân Thể mầu nhiệm Chúa Kitô.
Nếu nhìn vá»›i cái nhìn theo chiá»u ngang thì ná»™i hà m của Lá»… Vu Lan, Lá»… xã tá»™i vong nhân và Lá»… cầu cho các Äẳng linh hồn dÆ°á»ng nhÆ° không khác nhau. Tất cả Ä‘á»u phát xuất từ tấm lòng thảo hiếu của cháu con dà nh cho tổ tiên, ông bà cha mẹ đã qua Ä‘á»i và từ tấm lòng từ bi hỉ xả của của tÃn hữu dà nh cho các vong nhân hay các linh hồn không có hay Ãt có ngÆ°á»i nhá»› đến và thÆ°Æ¡ng giúp, Ä‘á»™ trì. Nét tÆ°Æ¡ng đồng nà y còn biểu hiện qua niá»m tin rằng những linh hồn đã qua Ä‘á»i có thể hưởng nhỠân phúc ngÆ°á»i tại thế bằng những hy sinh, những việc là nh, lá»i kinh nguyện cầu của cháu con nhất là của những ngÆ°á»i đức cao, đạo trá»ng.
Tuy nhiên có sá»± khác biệt căn bản giữa hai niá»m tin trên đó là nguồn gốc của việc sống hiệp thông vá»›i ngÆ°á»i đã qua Ä‘á»i. Trong khi giáo lý nhà Pháºt không giải thÃch vì sao và bởi đâu mà có sá»± hiệp thông ấy thì Kitô giáo, cách riêng Công giáo lại thá»±c hà nh mầu nhiệm hiệp thông ấy dá»±a trên các chân lý ná»n tảng sau:
Thiên Chúa, Äấng là căn nguyên và cùng Ä‘Ãch của má»i váºt má»i loà i chÃnh là Äấng Thánh, Äấng ngà n trùng chà thánh. Thiên Chúa là Äấng Thánh, NgÆ°á»i tá» mình là Thánh qua các kỳ công NgÆ°á»i thá»±c hiện. NgÆ°á»i là Chúa các đạo binh, trá»i đất đầy vinh quang của NgÆ°á»i. Thiên Chúa là Thánh không nguyên chỉ vì NgÆ°á»i đầy uy quyá»n mà còn vì NgÆ°á»i là Äấng đầy tình lân ái ( x.Ez 38,21tt; Tv 33,21; Am 2,7 ). Chúa Giêsu là Äấng Thánh ( x. Lc 1,35; Mt 1,18 ). NgÆ°á»i là Äấng Thánh của Thiên Chúa ( x. Mc 1,24 ). Thiên Chúa Ngôi Ba là Chúa Thánh Thần. Äể có thể hiệp thông trá»n vẹn vá»›i Äấng Chà Thánh thì con ngÆ°á»i phải thanh sạch hoà n toà n. Và sá»± thanh sạch tinh tuyá»n nà y đòi há»i có sá»± thanh luyện của linh hồn sau khi đã qua Ä‘á»i, nếu còn vấn vÆ°Æ¡ng tá»™i nhẹ hay chÆ°a Ä‘á»n trả xong các hình phạt của những tá»™i đã được tha.
Thiên Chúa là Äấng công bình vô cùng. Dù tá»™i lá»—i con ngÆ°á»i đã được tha khi há» có lòng ăn năn sám hối, thú tá»™i, nhÆ°ng vẫn há» phải Ä‘á»n trả theo sá»± đòi há»i của đức công bình. ChÆ°a kể đến những thiệt hại váºt chất cụ thể, khi chúng ta là m thiệt hại thanh danh má»™t ai đó, nếu chúng ta thà nh tháºt xin lá»—i và đã được há» bá» qua, tha thứ, thì chúng ta còn phải có bổn pháºn Ä‘á»n trả là phục hồi danh dá»± của ngÆ°á»i ấy cách tÆ°Æ¡ng xứng theo khả năng. TÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° thế, đức tin dạy ta rằng má»i tá»™i lối Ä‘á»u xúc phạm đến Thánh Danh Thiên Chúa thì dù đã được thứ tha thì chúng ta cÅ©ng còn phải Ä‘á»n trả. Việc thanh luyện còn minh chứng sá»± công bình của Thiên Chúa, Äấng sẽ trả cho từng ngÆ°á»i theo những gì hỠđã sống, đã là m ở trần gian. Sá»± thanh luyện của các linh hồn ở đây không phải là má»™t sá»± báo thù của Thiên Chúa nhÆ°ng là má»™t hệ lụy của tình yêu. Tình yêu đòi há»i có sá»± đáp Ä‘á»n tÆ°Æ¡ng xứng má»™t cách nà o đó. NhÆ° thế sá»± thanh luyện xuất phát bởi bản chất của tá»™i, nghÄ©a là dù đã được tha thứ nhÆ°ng vẫn cần phải được thanh tẩy những háºu quả xấu xa mà nó di hại ( x. GLCG chung số 1472 ).
Thiên Chúa là Tình yêu, là Äấng từ bi nhân háºu vô biên. Thiên Chúa không xá» vá»›i chúng ta nhÆ° chúng ta đáng tá»™i và không trả cho chúng ta theo lá»—i tá»™i của ta. NgÆ°á»i là Cha già u lòng thÆ°Æ¡ng xót, nên NgÆ°á»i không thể bá» chúng ta, ngoại trừ chúng ta tá»± ý, cố tình chối bá» NgÆ°á»i. NgÆ°á»i tạo má»i dịp thuáºn lợi, bằng má»i cách thế để chúng ta được cứu thoát. Ngay cả chÃnh Con Má»™t NgÆ°á»i mà NgÆ°á»i cÅ©ng phó ná»™p vì chúng ta thì con gì mà NgÆ°á»i lại không ban cho chúng ta. Không có gì tách chúng ta ra khá»i tình yêu của NgÆ°á»i trong Äức Giêsu Kitô ( x.Rm 8,31-38 ). ChÃnh Äấng là m nguá»i đã từng khẳng định: Thiên Chúa đã yêu thÆ°Æ¡ng thế gian đến ná»—i đã ban Con Má»™t NgÆ°á»i xuống thế gian, không phải để luáºn phạt thế gian, nhÆ°ng để thế gian và o và o Con của NgÆ°á»i mà được cứu Ä‘á»™ ( x. Ga 3,16-17 ).
Thoặt xem ra khó dung hòa giữa sá»± công bình và tình lân ái của Thiên Chúa. Pháºn ngÆ°á»i chúng ta, loà i thá» tạo, quả là khó luáºn suy rạch ròi những phạm trù thuá»™c Äấng Tạo Thà nh. Niá»m tin của chúng ta chủ yếu dá»±a và o lá»i mạc khải và truyá»n thống của Há»™i Thánh. Tuy nhiên niá»m tin ấy dù vượt lên trên tầm luáºn lý của trà khôn nhÆ°ng không há» phi lý hay vô lý. Bằng phÆ°Æ¡ng pháp loại suy, chúng ta có thể đón nháºn chân lý má»™t cách vững tâm và an bình. Thánh nữ Têrêxa Hà i Äồng đã cho chúng ta má»™t hình ảnh để loại suy vá» sá»± tÆ°Æ¡ng hợp giữa sá»± công bình vô cùng của Thiên Chúa và tình yêu vô biên của NgÆ°á»i. Má»—i ngÆ°á»i chúng ta là má»™t cái chai, giống nhau vá» Ä‘á»™ lá»›n bên ngoà i. Nếu được hưởng kiến thánh nhan Thiên Chúa cách trá»n hảo thì cái chai nà o cÅ©ng đầy trà n nÆ°á»›c mÆ°a từ trá»i, nhÆ°ng lượng nÆ°á»›c mÆ°a trong má»—i chai thì vẫn có lượng Ãt nhiá»u khác nhau tùy cái Ä‘á»™ rá»—ng của từng cái chai.
Vì là hình ảnh và là há»a ảnh của Thiên Chúa, loà i ngÆ°á»i được dá»±ng nên không phải là những ngôi vị Ä‘Æ¡n Ä‘á»™c, biệt láºp, nhÆ°ng có tÃnh cá»™ng Ä‘oà n, tÃnh xã há»™i, nghÄ©a là có tÃnh hiệp thông liên vị. NhỠân ban nà y mà những ngÆ°á»i còn sống có thể chuyển thông công nghiệp cho những linh hồn đã qua Ä‘á»i trong cảnh luyện hình và ngược lại các linh hồn cÅ©ng có thể cầu bà u cho ngÆ°á»i Ä‘ang còn lữ thứ. Sá»± khả thể nà y là ân ban của Thiên Chúa Tình Yêu.
Tháng 11 lại vá», má»™t tháng đặc biệt trong năm để chúng ta không chỉ sống đạo thảo hiếu vá»›i mẹ cha, tổ tiên ông bà đã qua Ä‘á»i, sống tình bác ái đối vá»›i các linh hồn Ãt ai nhá»› tá»›i vốn quen được gá»i là các “linh hồn mồ côi†hay “các đẳngâ€, mà còn là tháng chúng ta thể hiện tình liên Ä‘á»›i hiệp thông cách thiết thá»±c và sâu Ä‘áºm. Cùng chung má»™t sá»± sống thì khi má»™t chi thể cằn cá»—i, bệnh táºt, thì sẽ ảnh hưởng xấu đến các chi thể khác và ngược lại nếu má»™t chi thể là nh mạnh, đầy sức sống, thì các chi thể khác cÅ©ng sẽ được hưởng nhá» phúc ân. Äá»™ng lá»±c và sức mạnh để chúng ta sống tình hiệp thông liên Ä‘á»›i vá»›i các đẳng linh hồn không dừng lại ở các nguyên nhân là tình cảm huyết nhục của tình đạo hiếu hay là lòng xót thÆ°Æ¡ng nhân bản tá»± nhiên mà đặc biệt xuất phát bởi niá»m tin và o Äấng mà chúng ta tôn thá» là Äấng ngà n trùng chà thánh, Äấng công bình vô cùng và đầy tình yêu thÆ°Æ¡ng bao la.
Má»™t sá»± hiệp thông liên Ä‘á»›i được hÆ°á»›ng dẫn bởi niá»m tin chân chÃnh thì sẽ sâu xa và vững bá»n đồng thá»i cÅ©ng tránh được những biến tÆ°á»›ng sai lạc do vụ lợi hay mê tÃn.
Lm. Giuse Nguyễn văn Nghĩa
Nguồn: VietCatholic