NHỮNG CON TRỪU PANURGE
Bá»u Äồng
Trên má»™t chuyến hải hà nh, Panurge gặp Dindenault, má»™t ngÆ°á»i buôn trừu, vá»›i cả Ä‘Ã n trừu trên tà u. Hai ngÆ°á»i có chuyện bất bình, tranh cãi nhau. Panurge ráºp tâm trả miếng và định cho Dindenault má»™t bà i há»c. Anh cố nà i nỉ mua má»™t con trừu và Dindenault thừa dịp yêu sách, kỳ kèo bán vá»›i giá tháºt đắt. Sau khi trả tiá»n, Panurge lá»±a má»™t con trừu lá»›n, đẹp, có tiếng kêu to dá»™i nhất, và có vẻ là con trừu đầu Ä‘Ã n. Anh ôm con trừu và o lòng, vá»— vá». Nó kêu lên. Thình lình anh liệng nó xuống biá»n. Khi nghe thấy con trừu bị quăng xuống biển và kêu lên, cả bầy trừu tức thì cÅ©ng nhảy nhà o theo xuống nÆ°á»›c. Dindenault không cách gì ngăn chặn được.
*
Câu chuyện trên do nhà văn Pháp Francois Rabelais kể trong tác phẩm Pantagruel viết và o thế ká»· 16, đã nói lên bản tÃnh ngây ngô cố hữu của loà i trừu. Loà i trừu có tÃnh kết Ä‘oà n, thÃch hà ng ngÅ©, khuôn phép, dá»… dạy, và nhất là mù quáng là m theo. Trong bầy, khi má»™t con, nhất là con đầu Ä‘Ã n, Ä‘i đứng thế nà o thì những con khác cÅ©ng bắt chÆ°á»›c. NgÆ°á»i chăn trừu chỉ cần khuất phục, hÆ°á»›ng dẫn con đầu Ä‘Ã n thì cả bầy sẽ “nhứt trÆhà nh Ä‘á»™ng. Từ đó, thà nh ngữ “les moutons de Panurge†trở nên rất thông dụng trong ngôn ngữ của ngÆ°á»i Pháp: Tu fais comme les moutons de Panurge (anh hà nh Ä‘á»™ng nhÆ° những con trừu của chà ng Panurge), sauter comme les moutons de Panurge (nhảy nhÆ° Ä‘Ã n trừu của anh Panurge)... Thà nh ngữ nà y dùng để chỉ những ngÆ°á»i chỉ thÃch là m theo, bắt chÆ°á»›c, tuân phục ngÆ°á»i khác mà không suy nghÄ© gì cả. Những ngÆ°á»i nà y không có cá tÃnh riêng, nhắm mắt hà nh Ä‘á»™ng theo phong trà o, đám đông, thá»i trang, theo luáºt Ä‘a số. Theo xác tÃn của há», Ä‘a số là phải đúng, Ä‘a số đã nghÄ© nhÆ° váºy rồi thì không thể nà o sai trái được, không cần phải suy nghÄ© lại. Hoặc ngÆ°á»i lãnh đạo có rất nhiá»u tà i năng, luôn luôn đúng vì nếu không giá»i, không đúng... sao được đặt để, cất nhắc, Ä‘á» cá», bổ nhiệm, chỉ định, chá»n bầu... ở vai trò lãnh đạo? Hoặc truyá»n thống đã có từ lâu, Ä‘á»i ná» qua Ä‘á»i kia, phải cố gắng gìn giữ, không bỠđược, cứ thế mà là m, bảo tồn để khá»i mất gốc!
Năm thế ká»· sau, nhân trÃ, sá»± hiểu biết của loà i ngÆ°á»i, đã tiến bá»™ vượt bá»±c bằng đôi hia vạn dặm. Thế nhÆ°ng, cái hiện tượng “những con trừu của Panurge†vẫn tiếp tục hiện diện trong má»i sinh hoạt của Ä‘á»i sống hằng ngà y. Nhiá»u ngÆ°á»i đã không còn gá»i hiện tượng đó là “những con trừu của Panurge†nữa mà gá»i là “những con ngÆ°á»i của Panurge†(“humains de Panurgeâ€, “human of Panurgeâ€) vì nếu là những con trừu thì đâu có gì để nói. Loà i trừu bản tÃnh nhÆ° váºy! Äây là những con ngÆ°á»i tháºt sá»± vá»›i “lý trÆđược Thượng Äế ban cho nhÆ°ng mang “mặc cảm Panurge†(complexe de Panurge).
Trong ná»n kinh tế tiêu thụ, ngÆ°á»i sản xuất hà ng hóa đã biết lợi dụng cái tâm lý “những con trừu Panurge†để quảng cáo sản phẩm của mình, vá»›i những hình ảnh tháºt hấp dẫn khiến cho ngÆ°á»i tiêu thụ khó khÆ°á»›c từ vì sợ mang tiếng là ... quê mùa: bạn phải mặc áo quần mode nà y, hiệu nà y, dùng thức ăn nà y, phải lái xe loại nà y, dùng kem phấn hiệu nà y, nghe nhạc Ä‘iệu nà y... để được bà ng nhân thiên hạ đánh giá cao, được xem là biết sống, thuá»™c thà nh phần high class (dù phải là m hai jobs và thÆ°á»ng xuyên ăn mì gói ở nhà !). Những con trừu Panurge!
Trong sinh hoạt chÃnh trị ở các nÆ°á»›c dân chủ, các cÆ¡ quan truyá»n thông nhÆ° truyá»n hình, truyá»n thanh, báo chÃ... đã suy nghÄ© giúp bạn, chá»n lá»±a giúp bạn trong các cuá»™c bầu cá». Không tin Æ°? Bạn nghÄ© rằng bạn có quyá»n tá»± do lá»±a chá»n ứng cá» viên xứng đáng để bầu, nhÆ°ng tháºt sá»± bạn đã bị “hÆ°á»›ng dẫn,†“lèo lái†bởi các quảng cáo thÆ°á»ng xuyên (có trả tiá»n) và những quảng cáo nà y đã Ä‘i và o tiá»m thức, chi phối quyết định của bạn. Trừ phi bạn nhắm mắt, bịt tai, không thấy, không nghe, không Ä‘á»c các quảng cáo trong mùa bầu cá», nhÆ°ng Ä‘iá»u đó tháºt khó xảy ra trong thế giá»›i tin há»c ngà y nay. Bởi đó, ở các nÆ°á»›c tÆ° bản hầu nhÆ° các ứng cá» viên đắc cá» Ä‘á»u là những ngÆ°á»i có tháºt nhiá»u tiá»n để mua giá» quảng cáo trên các hệ thống truyá»n hình, truyá»n thanh, và báo chÃ. Những con trừu Panurge!
Ở các nÆ°á»›c có truyá»n thống vâng phục quyá»n bÃnh hay các chế Ä‘á»™ chánh trị Ä‘á»™c tà i toà n trị, tình trạng má»›i tháºt thê thảm. Nhà nÆ°á»›c Ä‘á»™c quyá»n nắm giữ các phÆ°Æ¡ng tiện truyá»n thông. Cảnh sát công an canh gác các thùng phiếu để bảo vệ an ninh cho cá» tri. TrÆ°á»›c đó, các tổ dân phố có những buổi há»c táºp giúp ngÆ°á»i dân tìm hiểu các ứng cá» viên do đảng cầm quyá»n tổ chức, và ngÆ°á»i dân được “khuyên bảo†phải chá»n ai và loại bá» ngÆ°á»i nà o khi và o thùng phiếu. Cái tâm lý an pháºn, cầu an, ai đắc cá» thì cuá»™c sống của cá nhân mình vẫn không có gì thay đổi, cÅ©ng không khá hÆ¡n... đã giúp cho “những con trừu Panurge†tồn tại và bén rể. Cứ nhứt trà đi để được vá» sá»›m, nghỉ sá»›m, để ngà y mai tiếp tục cuá»™c sống trần ai tay là m hà m nhai, lấy lao Ä‘á»™ng là m vinh quang. NgÆ°á»i cầm quyá»n thấu hiểu Ä‘iá»u đó nên lúc nà o cÅ©ng tìm cách “bồi dưỡng†để những con trừu đầu Ä‘Ã n luôn được mạnh khá»e hầu là m mồi nhá», dụ dá»— những con trừu khác. Bởi đó, tá»± do thay vì là quyá»n tá»± nhiên, đã trở thà nh Æ¡n huệ ban phát, xin cho có Ä‘iá»u kiện. Vì là ơn huệ, tá»± do có thể bị thu hồi bất cứ lúc nà o, nếu ngÆ°á»i xin không “biết Ä‘iá»u†vá»›i ngÆ°á»i cho. Nhiá»u ngÆ°á»i tưởng mình khôn ngoan, biết má»m dẽo, dùng nhu thắng cÆ°Æ¡ng, đã trở thà nh nhu nhược lúc nà o không hay. Nhu nhược dẫn Ä‘Æ°a con ngÆ°á»i tá»›i tâm trạng sợ hãi, sợ mất những gì Ä‘ang hưởng, Ä‘ang có, Ä‘ang được ban phát, rồi cầu an, rồi nhắm mắt biến thà nh... những con trừu Panurge!
Trong lãnh vá»±c đức tin, tôn giáo, những con trừu Panurge mang lại những thảm trạng mà háºu quả tiêu cá»±c đối vá»›i xã há»™i tháºt khó lÆ°á»ng. Thảm trạng vì nó thể hiện sá»± cuồng tÃn không phù hợp vá»›i má»™t đức tin chân chÃnh, trưởng thà nh, vì nó nhÆ¡n danh Äấng Tối Cao để bịt miệng ngÆ°á»i khác, để không còn ai dám có ý kiến trái ngược, nói chi đến chống đối. NgÆ°á»i lãnh đạo tinh thần, tâm linh tá»± đồng hóa mình vá»›i Thượng Äế và do đó, trái ý há» là phản nghịch vá»›i Äấng Tối Cao. Còn ai dám? Trong cuá»™c khủng bố bằng phi cÆ¡ ở thà nh phố New York ngà y 11 tháng 9 năm 2001, những con trừu Panurge tuyệt đối nghÄ© mình đã hy sinh cho Äấng Tối Cao, và tin rằng sau khi chết sẽ được lên Trá»i vá»›i phần thưởng “72 cô gái đồng trinh xinh dẹp†đang chá» sẵn. Con ngÆ°á»i vốn là tạo váºt bất toà n, nếu được sinh ra, dạy dá»—, uốn nắn trong khuôn phép sợ hãi, sẽ mang mặc cảm phạm tá»™i từ thuở bé thÆ¡, rồi lá»›n lên trong xã há»™i trá»ng sợ quyá»n bÃnh, dá»… dà ng trở thà nh những con trừu Panurge. Bởi thế, có ngÆ°á»i quan niệm để hiệp thông vá»›i giáo há»™i trong sứ mệnh truyá»n giáo, ngÆ°á»i tÃn hữu giáo dân phải có đức tin trưởng thà nh, không những phải ý thức rõ mà còn hoan hỉ chấp hà nh mệnh lệnh, không nên thắc mắc, đặt vấn đỠđúng sai. Má»™t định nghÄ©a vỠ“trưởng thà nh†tháºt ngá»™ nghÄ©nh và rất... trưởng thà nh! Tuân phục, tuyệt đối tuân phục những “ngÆ°á»i tá»± nháºn là đại diện Äấng Tối Cao ở trần thế,†cÅ©ng là tạo váºt bất toà n nhÆ° mình, để có cuá»™c sống tốt đẹp Ä‘á»i sau. Những con trừu Panurge!
Con ngÆ°á»i là con váºt có lý trÃ, biết suy nghÄ©. Äiá»u đó quá hiển nhiên. Khi tạo dá»±ng con ngÆ°á»i, Thượng Äế đã ban cho con ngÆ°á»i khả năng trổi vượt hÆ¡n má»i loà i: suy nghÄ©! NhÆ°ng sá» dụng khả năng nà y nhÆ° thế nà o lại hoà n toà n tùy thuá»™c nÆ¡i má»—i ngÆ°á»i chúng ta. Trong cuá»™c sống, xÆ°a cÅ©ng nhÆ° nay, vẫn có nhiá»u ngÆ°á»i thÃch để cho ngÆ°á»i khác suy nghÄ© thế mình, rồi nhất trà 100%. rồi nháºn mệnh lệnh thi hà nh không thắc mắc. Thép đã tôi thế ấy! Bởi thế, đến thế ká»· 17, nhà toán há»c kiêm triết gia Pháp, René Descartes, đã phải lên tiếng xác định: Je pense donc je suis – Cogito Ergo Sum – Tôi suy nghÄ© váºy thì tôi hiện hữu, tôi có mặt ở Ä‘á»i nà y vá»›i tÆ° cách là má»™t con ngÆ°á»i. HÆ¡n thế nữa, tôi còn suy nghÄ© thì tôi còn là con ngÆ°á»i tá»± do. Äiá»u đó không là m hà i lòng các ngÆ°á»i lãnh đạo, Ä‘á»i cÅ©ng nhÆ° đạo, vì Ä‘a số há» luôn muốn ngÆ°á»i khác -- thần dân, nhân dân, giáo dân, ngÆ°á»i tiêu thụ -- nhắm mắt tuân phục, nghe theo. Ở bất cứ xã há»™i, tổ chức nà o, ở đâu và thá»i nà o, cÅ©ng có nhiá»u ngÆ°á»i vì quyá»n lợi riêng tÆ° cá nhân, gia đình hay phe nhóm, luôn muốn sá»± nhứt trà từ ngÆ°á»i khác, muốn hÆ°á»›ng dẫn, chăn dắt những con trừu Panurge thay vì lãnh đạo những con ngÆ°á»i tá»± do, trưởng thà nh, biết suy nghÄ©.
Cuá»™c sống tiện nghi của xã há»™i tiêu thụ đã cống hiến những loại “thá»±c phẩm ăn liá»n†(instant foods), cả vá» mặt váºt chất lẫn tinh thần và tâm linh, khiến cho nhiá»u ngÆ°á»i ngà y nay mất dần thói quen suy nghÄ© trÆ°á»›c khi hà nh Ä‘á»™ng. TÆ° bản và các chủ nghÄ©a Ä‘á»™c tà i toà n trị tuy khác nhau vá» phÆ°Æ¡ng cách uốn nắn -- má»™t Ä‘Ã ng nhẹ nhà ng, êm ái, dá»… chịu, thoải mái, má»™t Ä‘Ã ng dùng bạo lá»±c, Ä‘e dá»a, Ä‘Ã n áp, khủng bố -- cÅ©ng Ä‘á»u nhằm tạo nên những con ngÆ°á»i cà ng Ãt chịu suy nghÄ© cà ng tốt, nói khác, những con ngÆ°á»i Panurge vong thân, tha hóa...
Con ngÆ°á»i chỉ là má»™t cây sáºy. Cây sáºy yếu nhất trong vÅ© trụ trá»i đất, nhÆ°ng là má»™t cây sáºy biết suy nghÄ© (Pascal). Và qua hà nh Ä‘á»™ng suy nghÄ©, con ngÆ°á»i hiện hữu nhÆ° má»™t “linh Æ° vạn váºt.†Ước gì má»i ngÆ°á»i trong cuá»™c sống luôn luôn suy nghÄ© trÆ°á»›c khi hà nh Ä‘á»™ng, đừng mù quáng là m theo nhÆ° những con trừu Panurge.
Sưu tầm