DIỄN ÄÀN GIÃO PHẬN VINH :: Xem chủ đề - à nghÄ©a Kitô giáo trong Tế Nam Giao của ngÆ°á»i Việt
Người đăng
Thông điệp
Thà nh viên mới
Ngày tham gia: 13/12/2010 Bài gửi: 18 Số lần cám ơn: 0 Được cám ơn 0 lần trong 0 bài viết
gửi: 13.12.2010 Tiêu đề: à nghÄ©a Kitô giáo trong Tế Nam Giao của ngÆ°á»i Viá
à NGHĨA KITÔ GIÃO
TRONG TẾ NAM GIAO CỦA NGƯỜI VIỆT
Hiá»n Lâm
DẪN NHẬP
Äất nÆ°á»›c Việt Nam có má»™t bá» dà y lịch sá» vá»›i bao thăng trầm trong việc dá»±ng nÆ°á»›c và giữ nÆ°á»›c, bắt đầu từ những tá»™c ngÆ°á»i thiểu số đến việc phát triển thà nh má»™t đất nÆ°á»›c Ä‘á»™c láºp…Song song vá»›i việc phát triển lãnh thổ và váºt chất, Ä‘á»i sống tinh thần và tâm linh cÅ©ng phát triển theo; niá»m tin tôn giáo từ sá»± bá»™c phát má»™c mạc thá»i sÆ¡ khai, đến việc ảnh hưởng của tôn giáo du nháºp và trải qua bao thăng trầm tôi luyện, ngÆ°á»i Việt đã có được má»™t niá»m xác tÃn và o sá»± hiện diện của ông Trá»i vừa siêu việt vừa gần gÅ©i vá»›i cuá»™c sống của há». Thế nhÆ°ng, niá»m tin của ngÆ°á»i Việt lại mang tÃnh đại đồng, vừa sẵn sà ng tiếp thu má»i ảnh hưởng của các tôn giáo lại vừa giữ cho mình những nét rất riêng, vì thế, tá»± nó tạo nên má»™t ná»n thần há»c rất phong phú. ChÃnh Ä‘iá»u nà y tháºt không dá»… dà ng khi nghiên cứu má»™t ná»n thần há»c Việt Nam, cách riêng vá» ngôi vị Ä‘á»™c nhất của Trá»i… trong giá»›i hạn bà i nà y, chỉ xin táºp chú và o tìm hiểu những nét thần há»c chÃnh yếu qua Tế Nam Giao mà thôi.
I. SÆ LƯỢC VỀ LỊCH SỬ TẾ ÄÀN NAM GIAO
Con ngÆ°á»i là má»™t hữu thể tôn giáo nghÄ©a là đá»i sống tinh thần của há» luôn gắn liá»n vá»›i ý niệm niá»m tin và lá»i cầu nguyện. Niá»m tin tiá»m ẩn trong tâm thức má»—i ngÆ°á»i và thÆ°á»ng được biểu lá»™ ra bằng lá»i cầu nguyện. Lá»i cầu nguyện nà y có thể là âm thầm và mang tÃnh cá nhân, nhÆ°ng cÅ©ng có những lúc lá»i cầu nguyện mang tÃnh táºp thể có nghi thức và tổ chức long trá»ng nhÆ° nghi lá»… cầu mùa, lá»… cầu an… Má»™t trong những hình thức cầu nguyện mang tÃnh táºp thể có quy mô lá»›n và long trá»ng, trong niá»m tin của ngÆ°á»i Äông PhÆ°Æ¡ng, đó là lá»… tế Nam Giao.
Váºy lá»… tế Nam Giao là gì ? Nó có nguồn gốc từ đâu? Cách thức lá»… tế nhÆ° thế nà o?...
1. Từ ý: Nam Giao được kết từ hai chữ “Nam†và “Giaoâ€.
Nam: NghÄ©a là phÃa Nam, theo quan niệm địa lý của phÆ°Æ¡ng Äông, phÃa nam là hÆ°á»›ng ánh sáng, nÆ¡i có ông Trá»i ngá»±, ngược vá»›i hÆ°á»›ng Bắc là tối tăm . Riêng đối vá»›i ngÆ°á»i Việt, Nam còn được hiểu là NÆ°á»›c Nam (phần lá»›n các triá»u đại trong lịch sá» nÆ°á»›c ta chá»n quốc hiệu có chữ Nam nhÆ° (NÆ°á»›c Nam, Äại Nam, Nam Việt, An Nam, Việt Nam).
Giao: nghĩa là giao hòa, gặp gỡ.
NhÆ° váºy, Nam Giao là nÆ¡i vua chúa và thần dân hÆ°á»›ng vá» phÃa nam (nÆ¡i có Trá»i ngá»±), để gặp gỡ giao hòa vá»›i Trá»i qua việc dâng lá»… váºt để tá» lòng hiếu kÃnh, dâng sá»› để trình tấu việc đất nÆ°á»›c và cầu Trá»i ban phÆ°á»›c là nh.
2. Nguồn gốc
Tế Nam Giao là má»™t nghi lá»… có từ rất xa xÆ°a từ Trung Quốc du nháºp và o Việt Nam:
Trung Quốc: các nhà nghiên cứu lịch sá» và văn hóa cho rằng: Tục tế Trá»i Äất có từ thá»i vua Phục Hy (2852-2737 tcn). TÆ°Æ¡ng truyá»n rằng vua Phục Hy thấy bức Hà Äồ do má»™t con rùa từ dÆ°á»›i sông Hoà ng Hà đội lên, vua nhìn đó và vạch ra Aâm DÆ°Æ¡ng- Bát Quái, trong đó có quẻ Thiên (Trá»i), ứng vá»›i phÃa Nam, vá»›i ánh sáng…Trong thá»i nà y, có tế Ä‘Ã n Nam Giao nói lên má»™t nÆ°á»›c Ä‘á»™c láºp và có cÆ¡ cấu tổ chức. Việc tế Nam Giao chỉ có mục Ä‘Ãch cầu an.
Äến cuối Ä‘á»i nhà Chu (1050-770 tcn) bắt đầu loạn lạc, các nÆ°á»›c thay nhau “ tranh bá xÆ°ng hùngâ€, NÆ°á»›c nà o là chủ má»›i được xây Äà n Nam Giao và vua nÆ°á»›c đó được gá»i là Thiên Tá» có quyá»n tế Trá»i, còn các vua chÆ° hầu chỉ được gá»i là VÆ°Æ¡ng Công. Từ đó Tế Nam Giao có thêm ý nghÄ©a mang mà u sắc chÃnh trị.
Tuy nhiên, theo quan niệm PhÆ°Æ¡ng Äông: “ Trá»i sinh ra muôn váºt, Ä‘iá»u khiển má»i sá»± và chủ trì váºn mệnh má»i ngÆ°á»i†. Vì thế, tế Trá»i phải cá» hà nh ở nÆ¡i trang trá»ng nhất để nói lên thái Ä‘á»™ kÃnh cẩn và tôn trá»ng của con ngÆ°á»i đối vá»›i Trá»i là vị chủ tế tác thà nh và điá»u khiển vÅ© trụ cà n khôn . Có lẽ từ quan niệm đó má»›i sinh ra việc chá»n hÆ°á»›ng, chá»n nÆ¡i trang trá»ng để tế lá»… Trá»i Äất. Lá»… Tế Nam Giao được hình thà nh và phát triển có quy mô lá»›n và o thá»i Nho Giáo (Trung Quốc) khoảng thế ká»· VI trÆ°á»›c công nguyên.
Việt Nam: Thế ká»· XI khi Lý Công Uẩn (Lý Thái Tổ) xây được má»™t ná»n Ä‘á»™c láºp chÃnh thức cho đất nÆ°á»›c, nhà Lý cho xây dá»±ng Nam Giao, nhÆ° má»™t cánh để tạ Æ¡n Trá»i, đồng thá»i khẳng định vá»›i phÆ°Æ¡ng Bắc vá» chủ quyá»n của nÆ°á»›c Nam. Tế Äà n Nam Giao được xây dá»±ng đầu tiên ở phÃa Nam Thăng Long và má»—i năm tế má»™t lần và o ngà y đầu năm, nhà vua thay dân tế Trá»i để tạ Æ¡n và cầu xin cho được quốc thái dân an.
Thá»i Trịnh Nguyá»…n phân tranh, vừa có vua vừa có chúa chẳng rõ ai là Thiên TỠđể tế Trá»i, và hình nhÆ° thá»i nà y không còn tế Nam Giao.
Khi Nguyá»…n Aùnh chiếm được Thăng Long, lên ngôi vua lấy hiệu là Gia Long. Năm 1802, vua đặt kinh đô ở Phú Xuân (Huế). Và o 1803 vua cho xây dá»±ng Ä‘Ã n Nam Giao tại là ng An Ninh (Huế), đến 1806 Ä‘Ã n Nam Giao được dá»i vá» phÃa Nam của kinh thà nh, đặt trên má»™t quả đồi lá»›n thuá»™c là ng TrÆ°á»ng An thà nh phố Huế.
3. Kiến trúc:
Khởi đầu tế Ä‘Ã n rất Ä‘Æ¡n giản, chỉ là má»™t gò đất cao ở phÃa nam, trên đó là má»™t bà n thá» lá»™ thiên là nÆ¡i để vua thay dân tế Trá»i và o đầu năm để cầu bình an cho dân nÆ°á»›c, xin cho được mÆ°a thuáºn gió hoà , mùa mà ng tÆ°Æ¡i tốt… NhÆ°ng dần dần trải qua các triá»u đại, xã há»™i phát triển Ä‘á»i sống kinh tế và văn hoá dân nÆ°á»›c được nâng cao thì tế Ä‘Ã n cÅ©ng được xây dá»±ng má»™t cách có quy mô, có ý nghÄ©a mang tÃnh tôn giáo và triết lý hÆ¡n.
Äến thá»i vua Gia Long, tế Ä‘Ã n Nam Giao được xây dá»±ng rất công phu và có quy mô lá»›n: Äà n gồm 3 tầng xây chồng lên nhau, tượng trÆ°ng cho “Tam Tà iâ€: Thiên- Äịa-Nhân. Xung quanh được bó gạch xếp chắc chắn. Ná»n Ä‘Ã n có kÃch thÆ°á»›c 340 x265m.
Tầng trên cùng : Hình tròn gá»i là viên Ä‘Ã n, tượng trÆ°ng cho Trá»i, xung quanh có lan can quét vôi mà u xanh, có Ä‘Æ°á»ng kÃnh 40,5m, cao 2,8m. trên ná»n viá»n Ä‘Ã n có lót những viên đá có thanh lá»›n được khoét lá»— tròn, đến kỳ tế lá»… những lá»— nà y được dùng để cắm cá»™t dá»±ng lá»u vải mà u xanh, có hình nón gá»i là thanh Oác.
Tầng dÆ°á»›i cùng: Hình vuông có lan can quét vôi mà u Ä‘á», tượngtrÆ°ng cho con ngÆ°á»i, có kÃch thÆ°á»›c 165m x165m, ná»n cao 0,85m. cả 3 tầng Ä‘á»u trổ cá»a và báºc cấp ở 4 mặt Äông- Tây-Nam-Bắc. Ngoà i bà n thá» Trá»i-Äất, hai bên còn có hÆ°Æ¡ng án thá» Tiên Äế và bên cạnh còn có 8 hÆ°Æ¡ng án phụ thá» thần Mặt Trá»i- Mặt Trăng, các Tinh Tú, thần Mây, MÆ°a, Gió,Sấm; Thần Núi, Thần Sông, Thần Biển…
Xung quanh đó còn có các công trình phụ nhÆ°: Trai cung, là nÆ¡i dà nh cho vua nghỉ ngÆ¡i, trai tịnh và i ngà y trÆ°á»›c khi cá» hà nh lá»… tế. Thần trụ, tức là nhà bếp nÆ¡i chuẩn bị các con váºt chuẩn bị cúng tế. Thần khố, tức là nhà kho chứa đồ cúng tế.
4. Nghi lá»…:
Nghi lá»… là trá»ng tâm, là cao Ä‘iểm nên phải được chuẩn bị rất kỹ cà ng từ đồ trang trà đến lá»… váºt và cả những ngÆ°á»i sẽ trá»±c tiếp cá» hà nh nghi lá»….
Ba ngà y trÆ°á»›c hôm đại lá»…, vua ngá»± giá từ Äại Ná»™i đến ở trai cung, để trai giá»›i trong ba ngà y. Trong thá»i gian nà y các cÆ¡ quan trợ tế ở tạm tại các nhà tranh dá»±ng xung quanh sân. Có má»™t buổi táºp do má»™t vị đại thần đóng vai chủ tế thay vua.
ChÃnh lá»…: Bắt đầu đúng giá» Tý, vì vua là Thiên Tá» nên chỉ có vua má»i thay dân để chủ tế, cúng tế Trá»i, cầu bình an cho dân nÆ°á»›c, xin cho mÆ°a thuáºn gió hoà mùa mà ng tÆ°Æ¡i tốt. Vì váºy, nhà vua phải mặc áo bà o, Ä‘á»™i mÅ© và o để quỳ lạy, dân chúng thì tham dá»± má»™t cách nhiệt tình và sốt sắng. Khi việc tế lá»… đã hoà n tất nhà vua đã trở lại trai cung để báo vá» các nghi lá»… đã được thá»±c hiện đầy đủ trang nghiêm và kÃnh cẩn. Xong lá»… vua xa giá và o cung và o đầu giá» thìn (khoảng 8 giá» sáng). Dá»c Ä‘Æ°á»ng dân chúng đã đón chá» sẵn để chà o mừng.
Nghi lá»… nà y và o thá»i gian đầu được cá» hà nh má»—i năm má»™t lần và o đầu mùa xuân. NhÆ°ng đến thá»i vua Thà nh Thái (1907) thì đổi lại 3 năm má»™t lần.
II. à NGHĨA THẦN HỌC TRONG TẾ ÄÀN NAM GIAO
Tế Nam Giao là má»™t nghi lá»… tế tá»± mang tÃnh cá»™ng đồng (cấp quốc gia) lá»›n nhất của Việt Nam thá»i phong kiến, vì thế được chuẩn bị rất công phu từ việc thiết kế tế Ä‘Ã n, lá»… váºt đến cách cá» hà nh…Tất cả Ä‘á»u mang ý nghÄ©a rất đặc biệt có tÃnh tôn giáo. DÆ°á»›i đây xin được khai triển những nét thần há»c xuyên qua từng mục: Từ ý, kiến trúc tế Ä‘Ã n, niá»m tin và nghi lá»…:
1.à nghĩa của danh từ tế đà n Nam Giao
NhÆ° đã nói ở trên, Nam Giao nghÄ©a là nÆ¡i hÆ°á»›ng vá» phÃa Nam để gặp gỡ Trá»i. PhÃa Nam là phÃa ánh sáng, ta rút ra được ý nghÄ©a mang tÃnh thần há»c khi quan niệm Trá»i ngá»± trong ánh sáng, nÆ¡i phát xuất má»i chúc là nh là m cho má»i sá»± tốt tÆ°Æ¡i . Äiá»u nà y rất giống v?i ni?m tin KitÆ¡ giáo ???c th? hi?n trong th?n h?c Gioan: “Thiên Chúa hằng ngá»± trong ánh sáng…†(1Ga 1.5-7)
2. à nghĩa từ mô hình tế đà n Nam Giao
Qua kiến trúc tế Ä‘Ã n, chúng ta đặc biệt chú ý đến bà n thá» thiên, dù thô sÆ¡ hay cầu kỳ theo từng thá»i đại vua chúa, thì cÅ©ng Ä‘á»u được đặt trung tâm nhất, cao nhất và lá»™ thiên, không có tượng ảnh gì trên tế Ä‘Ã n và các bà n thá» khác chỉ đặt bao quanh phÃa dÆ°á»›i mà thôi. Äiá»u nà y cho thấy niá»m tin của ngÆ°á»i Việt rất tiến bá»™, nghÄ©a là :
- Dầu có mang dáng dấp Ä‘a thần, nhÆ°ng Trá»i vẫn là Chúa Tể Cà n Khôn, Äấng cao cả vượt trên hết chÆ° thần. Äây cÅ©ng là niá»m tin của Do Thái Giáo, nhÆ° trong Kinh Thánh: “ Thiên Chúa chúng ta vượt trên hết chÆ° thần†(Tv134,5)
- Bà n thá» lá»™ thiên và không có ngẫu tượng. Äây là cách bà y trà rất gần vá»›i cách mà các tổ phụ đã là m trong Kinh Thánh Cá»±u Ước, cÅ©ng nhÆ° cách cắt nghÄ©a của Phaolô. “Thiên Chúa, Äấng tạo thà nh vÅ© trụ, không ngá»± trong những Ä‘iá»u do tay ngÆ°á»i phà m là m nên†(Cv17, 14-15)
3. à nghĩa nghi lễ Nam Giao
Äây được xem là nghi thức có tÃnh Thiên Chúa Giáo nhất. Từ việc quan niệm vua là “Thiên Tá»â€ (con Trá»i) đến việc vua phải trai giá»›i để bÆ°á»›c và o tế Trá»i, và chỉ có mình “Thiên Tá»â€ má»›i được tế Trá»i mà thôi, cho thấy nhiá»u nét thần há»c cÆ¡ bản sau đây:
- Kinh Thánh Cá»±u Ước nói nhiá»u đến việc các vị đại diện cho dân đến gặp gỡ Thiên Chúa luôn luôn phải thanh tẩy mình (x. Xh 18, 10-15; Än l8, 21; 2Sm 13,20…). Vá» sau trong Kitô giáo việc nà y được thay thế bằng việc chuẩn bị tâm hồn khi bÆ°á»›c và o nghi lá»… phụng vụ.
- Chỉ có má»™t mình “Thiên Tá»â€ má»›i được tế Trá»i, cÅ©ng giống nhÆ° trong Do Thái Giáo, nÆ¡i cá»±c thánh chỉ duy má»™t mình Thượng Tế má»›i được và o má»›i thay lá»… cho dân. ChÃnh quan niệm “ Thiên Tá»â€ của ngÆ°á»i Việt cho ta thấy nét thần há»c gần vá»›i Kitô há»c của Kitô Giáo:
a, Kitô há»c vá» Con Thiên Chúa
NhÆ° thá»i nhà Chu (Trung Quốc), hai chữ “ Thiên Tá»â€ được dà nh cho vua của má»™t nÆ°á»›c Ä‘á»™c láºp. CÅ©ng thế, má»—i khi có chủ quyá»n các vua Việt được coi là “Thiên Tá»â€ (nhÆ°ng chỉ là trong nghi thức tế tá»± Nam Giao má»›i được xÆ°ng danh rõ nà y). Thiên Tá» nghÄ©a là con của Trá»i, nhÆ° thế mặc nhiên gá»i Ông Trá»i là CHA. Dù từ “ Cha†ở đây không được hiểu theo tá» hệ (đản sinh) nhÆ°ng là Cha theo tÆ°Æ¡ng quan tạo thà nh, nghÄ©a là không theo tÆ°Æ¡ng quan Äức Kitô và Chúa Cha trong Kitô Giáo, nhÆ°ng Ãt ra khi gá»i ông Trá»i là Cha đã là má»™t bÆ°á»›c tiến lá»›n, tháºm chà hÆ¡n cả Do Thái Giáo và phần nà o gần vá»›i mặc khải Äức Kitô vá» Thiên Chúa là Cha.
b, Kitô há»c vá» Äấng Trung Gian
Hình ảnh thần dân tụ táºp ở tế dà n Nam Giao, và má»™t mình “ Thiên Tá»â€ bÆ°á»›c lên tế Trá»i và cầu phÆ°á»›c cho dân, cho thấy vua đóng vai trò nhÆ° vị Thượng Tế và o “NÆ¡i Cá»±c Thánh†để chuyển cầu cho dân trong “Do Thái Giáoâ€. Chỉ má»™t mình vua má»›i có đủ tÆ° cách là m “trung gian†chuyển cầu cho dân, đủ khả năng gặp gỡ Trá»i và thay Trá»i hà nh đạo. Hình ảnh nà y tháºt đẹp và gần vá»›i hình ảnh Äức Kitô-Äấng Trung Gian Duy Nhất- Äấng đại diện Chúa Cha để ban ban phúc cho nhân loại, đại diện nhân loại dâng lên Chúa Cha má»i của lá»… và má»i lá»i chuyển cầu của con ngÆ°á»i.
c, à nghÄ©a cứu Ä‘á»™ há»c
Láºt lại lịch sá» Nam Giao, ta thấy chỉ má»™t nÆ°á»›c có đủ chủ quyá»n tá»± do hoà n toà n thì vua má»›i được gá»i là “Thiên Tá»â€ và cÅ©ng Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên má»›i có quyá»n tế Trá»i. Chẳng hạn thá»i Khổng Tá» nhà Chu có rất đông các nÆ°á»›c chÆ° hầu, nhÆ°ng chỉ có má»™t vÆ°Æ¡ng quyá»n nhà Chu má»›i là Thiên Tá» còn tất cả các nÆ°á»›c chÆ° hầu vua chỉ được gá»i là VÆ°Æ¡ng Công và không có quyá»n tế Nam Giao. Äiá»u nà y cho thấy, má»™t khi vua nÆ°á»›c Nam xây dá»±ng tế Ä‘Ã n Nam Giao, thì cÅ©ng đồng nghÄ©a vá»›i việc khẳng định chủ quyá»n Ä‘á»™c láºp của mình. Thiên Tá» và độc láºp gắn liá»n vá»›i nhau. Vì mất chủ quyá»n Ä‘á»™c láºp thì “Thiên Tá»â€ cÅ©ng không còn và ngược lại.
Äá»c lại Kinh Thánh Cá»±u Ước, lúc dân Israel nô lệ cho Ai cáºp thì không còn được láºp bà n thá» kÃnh Yavê và đồng thá»i cÅ©ng không ngÆ°á»i dẫn dắt. Äến lúc lÆ°u lạc trong sa mạc nay đây mai đó há» cÅ©ng không có Ä‘á»n thá» cố định để kÃnh Chúa, cho tá»›i khi hoà n toà n Ä‘á»™c láºp, có vua thì bắt đầu xây dá»±ng Gierusalem là m nÆ¡i tế tá»± và là nÆ¡i gặp gỡ Thiên Chúa. Äiá»u nà y gợi cho chúng ta má»™t gì na ná giống nhau giữa Ä‘á»n thá» Giêrusalem và tế Ä‘Ã n Nam Giao váºy.
Vượt trên những thá»±c tại trần thế, xuyên qua tế Nam Giao, chúng ta có thể sánh và Tế Äà n Nam Giao nhÆ° là “hình ảnh’’ Äức Kitô, là đá»n thá», là nÆ¡i gặp gỡ là nÆ¡i giao hoà , giao Æ°á»›c vá»›i Trá»i và vá»›i nhau. Äồng thá»i, cÅ©ng nhÆ° qua tế Nam Giao, nÆ°á»›c Nam khẳng định quyá»n Ä‘á»™c láºp tá»± do, thì nÆ¡i Äức Kitô ngÆ°á»i kitô hữu cÅ©ng tá»± hà o vá» quyá»n tá»± do là m con Thiên Chúa trong vÆ°Æ¡ng quốc của “Thiên Tá»â€ váºy.
4. Niá»m tin và o ông Trá»i thể hiện qua tế Nam Giao
Tế tá»± chÃnh là cách biểu lá»™ niá»m tin, từ những lá»i cầu nguyện riêng tÆ° đến cách tế tá»± có tÃnh cách cá»™ng Ä‘á»™ng. Tế Nam Giao là má»™t cách thể hiện niá»m tin và o sá»± hiện hữu của Trá»i có tÃnh cách cá»™ng đồng quy mô nhất cấp quốc gia.
Niá»m tin và o Trá»i đã ăn sâu và o tâm thức ngÆ°á»i Việt có từ rất xa xÆ°a vá»›i nhiá»u quan niệm khác nhau, phần lá»›n quan niệm Trá»i phù hợp vá»›i cuá»™c sống và các hiện tượng. Riêng trong tế Nam Giao lại cho thấy bản tÃnh siêu việt và chức năng của Trá»i: là Äấng sáng tạo cà n khôn, quan phòng má»i sá»± và phân xá» công minh cầm cân nảy má»±c.
a, Ông Trá»i là Äấng sáng tạo cà n khôn
NhÆ° những ngÆ°á»i con má»—i dịp xuân vá» tụ há»p quanh bố mẹ để chúc tuổi, lắng nghe lá»i nhắn nhủ của đấng sinh thà nh, vua là thần dân nÆ°á»›c Nam má»—i dịp đầu năm má»›i cÅ©ng đến Nam Giao để thắp hÆ°Æ¡ng dâng của lá»… cho Trá»i là Äấng Tạo Thà nh và xin được bình an thịnh vượng.
Niá»m tin và o Trá»i tác tạo được diá»…n tả rất nhiá»u trong dân gian; ở Nam Giao được thể hiện rất cụ thể qua cách xây dá»±ng tế Ä‘Ã n và nghi lá»… tế tá»±:
+ Tế Ä‘Ã n được thiết kế há»™i tụ má»i biểu tượng vÅ© trụ vạn váºt, nhÆ°ng có Trá»i là chủ tể cà n khôn ngá»± trên tất cả, ý nói Trá»i là Äấng Tạo Dá»±ng vạn váºt.
+ Các lá»… váºt nói lên lòng hiếu kÃnh mà Thiên TỠđại diện dâng lên Äấng Sinh Thà nh.
b, Ông Trá»i là Äấng Quan Phòng
“Trá»i che chở, Trá»i sinh voi Trá»i sinh cá», lạy Trá»i mÆ°a xuống…†à niệm vá» Trá»i không chỉ là Äấng Tác Tạo mà còn quan phòng che chở biểu lá»™ khá rõ trong Tế Nam Giao qua việc Thiên Tá» và thần dân đến cầu xin mÆ°a thuáºn gió hoà , năm má»›i an khang thịnh vượng…
c, Ông Trá»i là Äấng xét xá» công minh
NhÆ° trong “bản tuyên ngôn†chÃnh thức đầu tiên mà Lý ThÆ°á»ng Kiệt tuyên bố vá»›i giặc Tà u:
“ Nam Quốc sơn hà Nam đế cư
Tiệt nhiên định pháºn tại thiên thư…
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm
NhÆ° õđẳng hà nh khan thủ bại hÆ°â€
Cho thấy rõ rà ng niá»m tin: má»i sá»± do Trá»i phân định, đã được ghi rõ trong “thiên thư†(sách Trá»i) và ai chống lại sá»± phân định ấy sẽ tá»± chuốc lấy thất bại. Trá»i ngá»± chốn cao xanh, nhìn thấy tất cả, thấu suốt cả tâm can… NÆ¡i xét xá» của ngÆ°á»i xÆ°a,ai cÅ©ng nại đến sá»± công minh của Trá»i và xin Trá»i chứng giám khi nói: “Äèn Trá»i soi xétâ€.
NhÆ° váºy: phải chăng ngÆ°á»i Việt đã được mặc khải vá» bản tÃnh sáng tạo, quan phòng và thẩm phán công minh của Chúa Trá»i? Tháºt ra, niá»m tin nà y là do những cảm nghiệm và trá»±c quan má»™t cách mãnh liệt đến ná»—i ngÆ°á»i Việt xác tÃn rằng “Không có Trá»i ai ở được vá»›i ai?â€. Sá»± hiện hữu của Trá»i đã ăn sâu trong tâm thức má»i ngÆ°á»i, nên không má»™t há»c thuyết nà o có thể phủ nháºn được.
Niá»m tin và o Ông Trá»i là Äấng Sáng Tạo, Quan Phòng và Công Minh xét xá» rất gần vá»›i thần há»c Thiên Chúa Giáo. Nhiá»u chá»— trong Kinh Thánh, chÃnh Thiên Chúa đã tá»± mặc khải Ngà i là Äấng Sáng Tạo, Quan Phòng và Công Minh. ChÃnh NgÆ°á»i cÅ©ng thá»±c hiện chức năng đó trong lịch sá» nhân loại và lịch sá» cứu Ä‘á»™ và đó cÅ©ng là niá»m tin căn bản của má»i tôn giáo lá»›n trên thế giá»›i.
III. ẢNH HƯỞNG CỦA LẾ TẾ NAM GIAO TRONG ÄỜI Sá»NG TÂM LINH NGƯỜI VIỆT NAM
Khi đặt niá»m tin và o má»™t Ä‘iá»u gì hay má»™t ai đó, thì chÃnh Ä‘iá»u mình tin sẽ chi phối trên má»i suy nghÄ© và sinh hoạt của mình, đặc biệt là tin và o những gì có tÃnh tâm linh tôn giáo. Khi ngÆ°á»i Việt đặt niá»m tin và o Trá»i vá»›i quan niệm vá» phẩm tÃnh của Ngà i là siêu việt, sáng tạo, quan phòng và xét xá», thì chÃnh niá»m tin đó ảnh hưởng trên tâm thức và má»i hoạt Ä‘á»™ng của há». NgÆ°á»i Việt tin Trá»i ngá»± ở Nam Giao để hỠđến gặp gỡ, hiện diện khắp nÆ¡i và thấy hết má»i tÆ° tưởng và hà nh Ä‘á»™ng của má»i ngÆ°á»i. Tin Trá»i quan phòng ban phát má»i Æ¡n là nh nên láºp bà n thá» Thiên trÆ°á»›c nhà mình để cầu khẩn và tạ Æ¡n Trá»i…
1. à thức sá»± hiện diện của Trá»i
Từ việc hằng năm phải tế Nam Giao, cho thấy từ vua tá»›i dân Ä‘á»u ý thức sá»± hiện hữu và sá»± quan phòng của Trá»i đến ná»—i không thể không tế Trá»i để tá» lòng hiếu kÃnh. Äặc biệt chá»n tế và o giá» Tý (giỠđầu tiên) của năm má»›i, nhÆ° mong muốn chÃnh Trá»i là vị đầu tiên “xông nhà †đất Việt, để cả năm nÆ°á»›c Việt được an hoà .
à thức vá» sá»± hiện diện và quan phòng của Trá»i, nên ngÆ°á»i Việt luôn tin tưởng, phó thác, cáºy trông và o Trá»i. “Äi đâu cho thoát lÆ°á»›i Trá»i, ở đâu cho hạp mệnh Trá»i má»›i êm; Ai bảo Trá»i không có mắt?...†NhÆ°ng ông Trá»i đó không phải là má»™t nguyên lý hay má»™t ý tưởng mông lung mÆ¡ hồ, huyá»n hoặc mà là má»™t Äấng Siêu Phà m, vượt trên muôn loà i, muôn sá»±; Äấng ấy là m Chủ vÅ© trụ cà n khôn. Nên ngÆ°á»i Việt Nam thuá»™c má»i tầng lá»›p xã há»™i, tri thức hay bình dân Ä‘á»u gắn bó máºt thiết vá»›i Trá»i.
Do đó, để việc “há»™i nháºp văn hoá†cÅ©ng nhÆ° để đẩy mạnh việc truyá»n giáo, thiết tưởng không thể bá» qua việc tìm hiểu niá»m tin và o ông Trá»i của ngÆ°á»i Việt Nam, vốn đã ăn sâu trong tâm khảm của ngÆ°á»i Việt Nam ngay từ khi còn sống nhÆ° má»™t bá»™ lạc và cho đến ngà y nay
Linh mục Cadière má»™t trong những ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i khi đến truyá»n giáo tại Việt Nam đã nháºn ra Ä‘iá»u thiết yếu đó, ngà i đã ghi lại những lá»i sau đây có thể nói là “chìa khoá†để mở cánh cá»a tâm linh của ngÆ°á»i Việt Nam.
“Hình nhÆ° những ý nghÄ©a chÃnh chúng ta thấy gán cho chữ Trá»i thuá»™c vá» cái rốn triết há»c riêng của dân tá»™c Việt Nam, vì ý niệm Trá»i đã ăn sâu và o trông tâm hồn ngÆ°á»i Việt Nam. Trá»i coi nhÆ° các nguyên lý các hiện tượng thá»i tiết và nhân cách hoá, Trá»i coi nhÆ° má»™t Äấng Toà n Năng có ảnh hưởng và o váºn mệnh của loà i ngÆ°á»i. NgÆ°á»i ta có thể thừa nháºn nhÆ° tôi tưởng, là cái ý nghÄ©a má»™t Äấng Toà n Năng đã được trau dồi phát triển vá»›i ảnh hưởng các tÆ° tưởng Trung Hoa, nhÆ°ng ngay từ khởi thuá»· trong ý thức Việt Nam đã sẵn có mầm sống của ý niệm ấy rồi. Bằng chứng nhÆ° tôi đã nói, là cái ý niệm ấy đã thấm nhuần quá sâu và o tâm hồn ngÆ°á»i Việt Nam, và đã biểu hiện quá phổ thông trong ngôn ngữ bình dân dá»… cho ngÆ°á»i ta nhìn thấy ở đây chỉ là má»™t cống hiến ngoại lai. Những ý tưởng Pháºt giáo, những ý tưởng Nho giáo, theo quan Ä‘iểm lịch sá» chắc chắn từ Trung Hoa du nháºp, đã không thấm nhuần và o Ä‘á»i sống tâm hồn, và o ngôn ngữ bình dân tá»›i mức Ä‘á»™ ấy được.â€
Nháºn định của linh mục Cadière trên đây rất đúng và rất sâu sắc, vì Ä‘iá»u đó biểu lá»™ rất tá»± nhiên trong tâm thức của ngÆ°á»i Việt Nam. Cụ thể là ngÆ°á»i Việt Nam không chỉ thỠÔng Trá»i mà còn tôn trá»ng cả ngÆ°á»i được coi là Trá»i ở trần gian.
2. KÃnh trá»ng Thiên Tá»
Trong việc ứng nhân xá» thế hằng ngà y của ngÆ°á»i Việt Nam có câu: “KÃnh trên nhÆ°á»ng dÆ°á»›iâ€. Äối vá»›i ngÆ°á»i trên thì phải kÃnh trá»ng, đối vá»›i ngÆ°á»i dÆ°á»›i thì phải nhÆ°á»ng nhịn, yêu thÆ°Æ¡ng. Do đó, chúng ta không ngạc nhiên khi ngÆ°á»i Việt Nam kÃnh trá»ng vị vua cai trị nÆ°á»›c; hÆ¡n nữa, há» tin rằng vị vua chÃnh là thiên tá» (con Trá»i), là ngÆ°á»i đại diện cho Trá»i để Ä‘iá»u khiển dân theo lệnh của Trá»i. Qua tế Nam Giao cho thấy vai trò của Thiên Tá» là sẽ truyá»n đạt cho dân ý muốn của Trá»i, để dân biết mệnh Trá»i mà là m theo, đồng thá»i vị thiên tá» cÅ©ng chÃnh là ngÆ°á»i đại diện cho dân để dâng lá»… tế Trá»i, và tâu trình những công việc cùng những Æ°á»›c nguyện của dân lên vá»›i Trá»i.
Bởi đó váºn mệnh của đất nÆ°á»›c được hÆ°ng thịnh hay suy vong là do Ä‘á»i sống đức Ä‘á»™ và sá»± khôn ngoan của vị thiên tá». Äức Ä‘á»™ để nghe được mệnh Trá»i, khôn ngoan để thá»±c hiện mệnh Trá»i, bên cạnh đó để hÆ°á»›ng dẫn dân chúng là m đúng mệnh Trá»i. Äây là điá»u thiết yếu mà dân chúng luôn tá» lòng tôn kÃnh vị thiên tá» cÅ©ng nhÆ° những ngÆ°á»i có trách nhiệm coi sóc mình.
3. Tin và o mệnh Trá»i
Chữ “mệnh†hiểu theo nghÄ©a truyá»n thống Nho Giáo, tức Thiên Mệnh, Thiên Ã, nghÄ©a là ý Trá»i đã sắp đặt, Ä‘iá»u khiển an bà i má»i sá»± xảy ra trong vÅ© trụ. Do đó, trong cuá»™c sống ngÆ°á»i Việt luôn tin và o mệnh Trá»i, tức số mệnh hay hoà n cảnh, thá»i thế cảnh ngộ… bao gồm cả những hiện tượng thiên nhiên.
Sá»± sống sá»± chết Ä‘á»u ở trong quyá»n phép của Trá»i. Mệnh Trá»i đã sắp đặt và luôn há»™ phù cho má»i công việc của con ngÆ°á»i, có khi là thuáºn lợi, có khi là nghịch cảnh, tai Æ°Æ¡ng vượt quá khả năng Æ°á»›c Ä‘oán, ý muốn của con ngÆ°á»i.
Äứng trÆ°á»›c mệnh Trá»i, ngÆ°á»i bi quan yếm thế, thiếu ý chÃ, nghị lá»±c để chiến đấu vá»›i những khó khăn thì đâm ra thất vá»ng, buông xuôi than trách Trá»i: “Trá»i Æ¡i, Trá»i ở chẳng cân, kẻ ăn không hết ngÆ°á»i lần không raâ€, “Trá»i ghen ghét đầy Ä‘á»a con ngÆ°á»i…†Trái lại, ngÆ°á»i có ý chà tá»± do mạnh mẽ thà nh tâm thiện chà thì cố gắng hết sức để thá»±c hiện mệnh Trá»i; những nghịch cảnh chẳng qua là những cÆ¡ há»™i, những thá» thách Oâng Trá»i muốn dùng để tôi luyện ý chà và lòngdÅ©ng cảm của những tấm lòng kiên trung.
NgÆ°á»i Việt luôn tin và o mệnh Trá»i sắp đặt tất cả, và má»i sá»± do Trá»i mà có: “Trá»i sinh, Trá»i dưỡng; Trá»i sinh voi, Trá»i sinh cá»; Trá»i cho ai nấy được; Trá»i gá»i ai nấy dạ…â€. Ngay bản tÃnh con ngÆ°á»i cÅ©ng do Trá»i định: “Cha mẹ sinh con, Trá»i sinh tÃnhâ€. Việc duyên tình cÅ©ng do Trá»i xe định: “Anh Ä‘i lục tỉnh giáp vòng, tá»›i đây Trá»i định cho lòng thÆ°Æ¡ng emâ€.
Số mệnh má»—i ngÆ°á»i đã được Trá»i sắp đặt và ban Æ¡n. Tuy nhiên, má»—i ngÆ°á»i cÅ©ng phải cố gắng hết khả năng để thá»±c hiện mệnh Trá»i, chứ không thể thụ Ä‘á»™ng nhÆ° cánh lục bình nổi trôi giữa dòng nÆ°á»›c. Muốn thá»±c hiện trÆ°á»›c mệnh Trá»i má»—i ngÆ°á»i cần phải khiêm tốn sống đúng hà ng ngÅ© của mình: “Ngẫm thay muôn sá»± tại Trá»i, Trá»i kia đã bắt là m ngÆ°á»i có thân, bắt phong trần phải phong trần phải phong trần, cho thanh cao má»›i được phần thanh caoâ€.
NgÆ°á»i Việt tin tưởng và o mệnh Trá»i, và cÅ©ng luôn tá» lòng biết Æ¡n đối vá»›i Trá»i, nên hầu hết các gia đình Việt Nam Ä‘á»u có bà n thỠđể “tế Trá»i†ở trÆ°á»›c nhà .
4. Bà n thỠÔng Thiên
Lòng tôn kÃnh Trá»i là Chủ vÅ© trụ bao la của ngÆ°á»i Việt không chỉ biểu lá»™ và o má»—i dịp đầu năm, khi vị thiên tỠđại diện cho toà n dân tế lá»… cho Trá»i, mà hầu hết các gia đình Ä‘á»u có má»™t bà n thỠÔng Thiên ở trÆ°á»›c nhà . Bà n thá» rất Ä‘Æ¡n giản: chỉ có má»™t tấm ván đặt trên má»™t cá»™t gá»—, hay má»™t tấm Ä‘an đặt trên má»™t cá»™t đúc. Lá»… váºt cÅ©ng rất Ä‘Æ¡n sÆ¡, nhà nghèo mấy cÅ©ng có thể sắm được. Chỉ cần má»™t bình bông, má»™t bát nhang, má»™t chén nÆ°á»›c lã. Bình bông xinh tÆ°Æ¡i nhÆ°ng cÅ©ng rất má»ng manh nhÆ° nói lên thân pháºn má»ng dòn yếu Ä‘uối của kiếp ngÆ°á»i cần sá»± che chở của Trá»i; nhang tá»a hÆ°Æ¡ng thÆ¡m ngát nhÆ° những lá»i nguyện xin của con ngÆ°á»i dâng lên Äấng Chủ Tế cà n khôn; nÆ°á»›c lã nhÆ° tấm lòng thanh khiết của con dâng trao cho Äấng là m chủ váºn mạng Ä‘á»i mình.
Thông thÆ°á»ng ngÆ°á»i gia trưởng đại diện gia đình đứng trÆ°á»›c bà n thỠÔng Thiên thắp nhang, rồi vái tứ phÆ°Æ¡ng, miệng thầm thÄ© những lá»i khấn xin cho gia đình, cho tổ quốc, cho thế giá»›i…
Má»™t nghi thức tháºt giản Ä‘Æ¡n, nhÆ°ng rất nhịp nhà ng Ä‘á»u đặn theo thá»i gian, nghi thức nà y đã khắc sâu trong tâm hồn ngÆ°á»i Việt Nam. NÆ¡i bà n thá» Oâng Thiên con ngÆ°á»i nối kết vá»›i ông Trá»i và liên kết vá»›i má»i ngÆ°á»i.
Qua đây, chúng ta thấy nghi thức nà y cÅ©ng rất gần vá»›i niá»m tin Kitô giáo. Má»—i ngà y chúng ta cÅ©ng Ä‘á»c kinh Ãt là khi ban mai thức dáºy để nguyện xin Chúa thánh hóa ngà y má»›i, và khi bóng chiá»u đã ngả để dâng lá»i tạ Æ¡n má»™t ngà y đã trôi qua, đồng thá»i xin Chúa thứ tha những thiếu sót và gìn giữ cho giấc ngủ an là nh trong sá»± quan phòng của Chúa.
Khi hiểu được Ä‘iá»u nà y, chúng ta sẽ tÃch cá»±c hÆ¡n trong tiến trình “đối thoại liên tôn, há»™i nháºp văn hóa†mà không sợ đụng chạm đến niá»m tin sẵn có của ngÆ°á»i Việt, đồng thá»i không đánh mất căn tÃnh Kitô giáo của mình.
KẾT LUẬN
Má»i sá»± Ä‘á»u sẽ qua Ä‘i theo thá»i gian. NhÆ°ng Ä‘iá»u gì là chân lý Ä‘á»u tồn tại mãi mãi. Äất nÆ°á»›c Việt Nam Ä‘á»u trải qua bao thăng trầm, và rồi các triá»u đại, các chế Ä‘á»™, các hệ tÆ° tưởng, các chủ nghÄ©a cứ lần lượt qua Ä‘i, nhÆ°ng niá»m tinvà o Trá»i là má»™t chân lý mãi tồn tại trong tâm thức, ý thức và cả trong tiá»m thức đến ná»—i trở thà nh phản xạ tá»± nhiên của ngÆ°á»i Việt . Tháºt váºy, tá»± bản chất không thể không tin có sá»± hiện hữu của Trá»i, cho dù chủ nghÄ©a vô thần tìm cách chống lại: má»™t giáo viên trung tìm cách dùng thuyết tiến hóa của Darwin để phủ nháºn Trá»i tác tạo, nhÆ°ng sau đó lại nói “Trá»i mÆ°a to quá†má»™t viên chức cá»™ng sản thÆ°á»ng lấy Trá»i để nguyá»n rủa nhau “mà y ở ác Trá»i trả cho mà y’; má»™t cán bá»™ vô thần khi bị kết án oan cÅ©ng kêu Trá»i chứng giám “mong đèn Trá»i soi xétâ€. NhÆ° thế dù muốn, dù không thì Trá»i vẫn luôn hiện diện bên con ngÆ°á»i. Tỉ nhÆ° vua Gia Long đặt Ä‘Ã n Nam Giao ở TrÆ°á»ng An , nhằm nhắc nhở cho dân biết Trá»i sẽ luôn ở vá»›i dân và ban phÆ°á»›c cho há». NhÆ° thế, Trá»i hay Thiên Chúa, má»™t chân lý mãi mãi vững bá»n.
------------------------
Bạn không có quyền gửi bài viết Bạn không có quyền trả lời bài viết Bạn không có quyền sửa chữa bài viết của bạn Bạn không có quyền xóa bài viết của bạn Bạn không có quyền tham gia bầu chọn Bạn không được phép gởi kèm file trong diễn đàn Bạn có thể download files trong diễn đàn