Một tầm nhìn sứ mạng
31.10.2009
Và i năm nay, nhiá»u biến cố dồn dáºp xảy ra trong Giáo Há»™i Việt Nam. Qua các trang mạng, nhiá»u Kitô hữu gần xa lên tiếng trình bà y láºp trÆ°á»ng của mình xung quanh các biến cố ấy. Không kể những phát biểu hằn há»c cay cú và đả phá cá nhân – mà nhiá»u trang mạng có vẻ hÆ¡i quá dá»… dãi trong việc duyệt và đăng bà i – thì vẫn đáng lÆ°u ý là ngay những ý kiến chÃn chắn, đầy am hiểu, đầy thiện chÃ, và được phát biểu cách từ tốn đúng má»±c… cÅ©ng nhiá»u khi rất khác biệt và tháºm chà đối nghịch nhau rõ rệt, mở ra những tranh cãi xem chừng bất táºn! Chẳng hạn, nên im lặng hay nên lên tiếng nói trong tình hình X nà y, nên tổ chức sá»± kiện Y kia ra sao, nên Æ°u tiên sá» dụng món tiá»n Z ná» và o việc gì, theo định hÆ°á»›ng nà o…
Quả thá»±c, không gì dá»… bằng “có ý kiến,†vì ý kiến là cái mà … ai cÅ©ng có! Và hẳn là ta không thể – cÅ©ng chẳng nên mÆ¡ – đạt tá»›i tình trạng trong đó má»i láºp trÆ°á»ng trong Giáo Há»™i, trÆ°á»›c má»—i vấn Ä‘á» cụ thể, Ä‘á»u y chang nhau. Khác biệt có thể là phong phú cÆ¡ mà ! Tuy nhiên, thiết nghÄ© là chúng ta có thể – và phải mong muốn – vượt qua những sá»± khác biệt không cần thiết, tức những khác biệt không Ä‘em lại sá»± phong phú hÆ¡n mà chỉ là m chia rẽ trong lòng Giáo Há»™i. CẦN MỘT TẦM NHÃŒN Cách đây hÆ¡n ba tháºp niên, Cha Joseph Comblin (nhà thần há»c ngÆ°á»i Bỉ, cá»™ng sá»± viên của Giám Mục Helder Camara ở Bra-xin) đã chẩn Ä‘oán rằng chÃnh sá»± khác biệt vá» tầm nhìn sứ mạng là cái nằm đằng sau rất nhiá»u những sá»± khác biệt không cần thiết nói trên. Ngà i viết: “Vì nhiá»u lý do, tôi cho rằng ngà y nay thần há»c vá» sứ mạng theo Tin Mừng là vấn Ä‘á» trung tâm, nÆ¡i há»™i tụ các cuá»™c tranh cãi chủ yếu giữa các Kitô hữu. Tôi cảm thấy rằng nhiá»u ý niệm, nhiá»u luáºn Ä‘iểm và nhiá»u láºp trÆ°á»ng là m phân hoá trong Giáo Há»™i xem ra không Ä‘i tá»›i gốc rá»… của vấn Ä‘á». Không có sá»± tiến bá»™ nà o đạt được, do các bên liên hệ không nêu rõ ra những quan niệm căn bản nằm phÃa sau các Ä‘iểm bất đồng của mình. Há» không nêu rõ ra những giả định nằm phÃa sau luáºn cứ của mình. Và nếu chúng ta tìm hiểu Ä‘iá»u gì nằm ẩn trong những phát biểu của há», nếu chúng ta cố gắng xác định thần há»c nằm sau những chá»n lá»±a mục vụ của há», chúng ta sẽ sá»›m khám phá ra rằng há» có những diá»…n dịch khác nhau vá» sứ mạng theo Tin Mừng.†(The Meaning of Mission, New York: Orbis Books, Maryknoll, 1977, tr. 1.) Vâng, chÃnh sá»± khác biệt trong thần há»c sứ mạng và , do đó, trong tầm nhìn sứ mạng của ngÆ°á»i ta, sẽ dẫn tá»›i bao Ä‘iá»u bất đồng khác giữa há». Má»i Kitô hữu có trà khôn, ngay cả dù chÆ°a bao giá» là sinh viên thần há»c, cách nà o đó Ä‘á»u có má»™t tầm nhìn sứ mạng của mình. Äối vá»›i ngÆ°á»i linh mục thì Ä‘iá»u nà y cà ng rõ, không phải vì anh ta đã qua Ãt nhất 4 năm thần há»c ở đại chủng viện, mà vì anh ta ở trong má»™t vị trà trong đó tầm nhìn sứ mạng của anh thÆ°á»ng xuyên bá»™c lá»™ ra (dù có thể chÃnh anh không ý thức). NgÆ°á»i linh mục bá»™c lá»™ nhÆ° váºy, chẳng hạn, qua giảng thuyết, qua cách láºp kế hoạch mục vụ, qua các mối quan tâm và qua sá»± chá»n lá»±a Æ°u tiên của anh trong những chuyện lá»›n, nhá», chung, riêng hằng ngà y. Nói rằng ai cÅ©ng có má»™t tầm nhìn sứ mạng, thá»±c ra đó chỉ là nói theo kiểu “không có ý kiến gì thì cÅ©ng là má»™t ‘ý kiến’â€! Ừ, cách nà o đó, không có má»™t tầm nhìn, thì đấy cÅ©ng là má»™t ‘tầm nhìn’! NhÆ°ng, trong khi ‘không ý kiến’ lắm lúc có thể là điá»u tốt nhất, thì ‘không tầm nhìn’ – cách riêng đối vá»›i sứ mạng Kitô giáo – luôn luôn chỉ có thể là điá»u tệ hại. “Không có má»™t tầm nhìn, ngÆ°á»i ta sẽ chết†(Sách Giảng Viên 29,18). Không có má»™t tầm nhìn sứ mạng, Ä‘á»i ngÆ°á»i Kitô hữu sẽ lệch tâm, bởi sứ mạng là lý do hiện hữu của Äức Giêsu kia mà ! Không có má»™t tầm nhìn sứ mạng, ngÆ°á»i linh mục sẽ dá»±a và o đâu để định hÆ°á»›ng cho sứ vụ của mình, dá»±a và o đâu để láºp các chÆ°Æ¡ng trình mục vụ, dá»±a và o đâu để có má»™t mối thống nhất các hoạt Ä‘á»™ng giảng thuyết, cá» hà nh phụng tá»±/bà tÃch và cai quản cá»™ng Ä‘oà n của anh? Không có má»™t tầm nhìn sứ mạng, thì sẽ lấy tiêu chuẩn nà o đây để đánh giá má»™t quá trình của cá nhân hay cá»™ng Ä‘oà n, để Ä‘Ãch thá»±c là mừng những dịp ká»· niệm 100 năm, 50 năm, 25 năm… ? TẦM NHÃŒN NÀO? Giáo Há»™i tá»± bản chất là thừa sai (Ad gentes 2) (chú thÃch: ‘thừa sai’ là ngÆ°á»i được sai Ä‘i để là m sứ mạng). Äó là ná»n tảng tầm nhìn sứ mạng của Vaticanô II. Nó hà m nghÄ©a rằng lý do hiện hữu của Giáo Há»™i là sứ mạng, rằng vì có sứ mạng má»›i có Giáo Há»™i, chứ không ngược lại. Không phải Giáo Há»™i có sẵn đó, rồi sứ mạng là má»™t cái gì thêm và o sau (nhÆ° kiểu có má»™t nhóm ngÆ°á»i hÆ¡i rảnh, rồi má»›i tìm việc chi đó để là m cho qua thá»i giá»!) Giáo Há»™i được định hÆ°á»›ng bởi sứ mạng. Vì thế, tất cả Ä‘á»i sống Giáo Há»™i – cÆ¡ chế, nhân sá»±, cÆ¡ sở, tổ chức, sinh hoạt, Ä‘Ã o tạo, phụng vụ… – phải hÆ°á»›ng vá» và phục vụ cho sứ mạng. Giáo Há»™i sÆ¡ khai, trong giai Ä‘oạn nguyên sÆ¡ nhất, nà o có gì đâu, trừ má»™t bầu khà sục sôi sứ mạng? Và chÃnh từ sứ mạng Ä‘ang diá»…n tiến đó mà Giáo Há»™i nháºn ra các nhu cầu vá» cÆ¡ chế, tổ chức, luáºt lệ, lá»… nghi…, kể cả nhu cầu là m thần há»c. Quả tháºt, “sứ mạng là mẹ của má»i khoa thần há»c†hay “má»i thần há»c Ä‘á»u phải có ná»n tảng sứ mạng há»c†– nghÄ©a là việc dạy và há»c tÃn lý, luân lý, giáo luáºt, phụng vụ, mục vụ, vv… tất cả Ä‘á»u cần phải được dạy và há»c trong định hÆ°á»›ng sứ mạng! Tầm nhìn sứ mạng của Vaticanô II nói trên đã thúc đẩy rất nhiá»u sá»± duyệt xét lại vá» nguồn gốc, vá» mục Ä‘Ãch, vỠý nghÄ©a, vá» tác nhân, vá» phÆ°Æ¡ng thức và vá» Ä‘á»™ng lá»±c của sứ mạng Kitô giáo. Äã có các cố gắng là m sáng tá» hÆ¡n để nháºn hiểu tốt hÆ¡n vá» Phép Rá»a, vá» Æ¡n cứu Ä‘á»™, vá» vai trò của Giáo Há»™i và vá» NÆ°á»›c Thiên Chúa. NgÆ°á»i ta thấy cần phải trở vá» vá»›i chÃnh sứ mạng của Thiên Chúa (missio Dei) nhÆ° được Äức Giêsu thể hiện trong các Sách Tin Mừng, để xác nháºn tháºt rõ sứ mạng Kitô giáo là gì và bao hà m gì. NgÆ°á»i ta mổ xẻ lại những vấn đỠ‘nhạy cảm’ nhÆ°: phải chăng ngoà i Giáo Há»™i không có Æ¡n cứu Ä‘á»™, phải chăng Giáo Há»™i đồng nhất vá»›i NÆ°á»›c Thiên Chúa, phải chăng việc của các môn đệ Äức Kitô chỉ là trồng Giáo Há»™i và cứu linh hồn… EVANGELII NUNTIANDI VÀ REDEMPTORIS MISSIO Kể từ Vaticanô II cho tá»›i nay, giáo huấn quan trá»ng báºc nhất của Giáo Há»™i Công Giáo vá» sứ mạng là Tông Huấn Evangelii Nuntiandi của Äức Phaolô VI và Thông Äiệp Redemptoris Missio của Äức Gioan Phaolô II. Hai vị giáo hoà ng đã không chỉ khai triển khÃa cạnh ‘cái gì’ và ‘tại sao’ của sứ mạng, mà nhất là các ngà i đã hữu ý Ä‘á» cáºp sâu rá»™ng đến khÃa cạnh ‘thế nà o’ của sứ mạng Kitô giáo trong thế giá»›i ngà y nay. Theo Äức Phaolô VI, sứ mạng, hay loan báo Tin Mừng, là “đem Tin Mừng đến cho má»i ngÆ°á»i, má»i cÆ¡ cấu, để chuyển hoá và đổi má»›i nhân loại từ bên trong;†và ngà i nêu rõ rằng phÆ°Æ¡ng thức đệ nhất để là m sứ mạng là trình bà y chứng tá Ä‘á»i sống Kitô giáo Ä‘Ãch thá»±c. Äức Gioan Phaolô II cÅ©ng xác nháºn tầm quan trá»ng nà y của chứng tá và nhấn mạnh rằng đó là những chứng tá trong phục vụ con ngÆ°á»i, trong há»™i nháºp văn hoá và trong đối thoại vá»›i anh chị em thuá»™c các niá»m tin khác. Ở Việt Nam, có vẻ vì hoà n cảnh, âm vang của cả Evangelii Nuntiandi lẫn Redemptoris Missio Ä‘á»u khá nhạt má». Evangelii Nuntiandi được ban hà nh năm 1975, và o lúc mà Việt Nam vừa ra khá»i cuá»™c chiến và Giáo Há»™i tại đây thấy mình ở giữa bao ngổn ngang và đang đối mặt vá»›i tráºp trùng sóng gió. Thá»i Ä‘iểm của Redemptoris Missio tuy đỡ hÆ¡n (1990), vì lúc nà y nhà nÆ°á»›c đã rục rịch ‘đổi má»›i’, nhÆ°ng cÅ©ng phải nháºn rằng thông Ä‘iệp nà y cÅ©ng không được ngÆ°á»i Công Giáo Việt Nam chú ý cho đúng mức. ECCLESIA IN ASIA Thá»±c ra, các giám mục FABC (Liên Hiệp Các Há»™i Äồng Giám Mục à Châu) đã Ä‘i trÆ°á»›c cả Evangelii Nuntiandi và Redemptoris Missio trong việc xây dá»±ng má»™t tầm nhìn sứ mạng cho Giáo Há»™i tại lục địa nà y theo hÆ°á»›ng đối thoại và chứng tá. Các ngà i không chỉ Ä‘i trÆ°á»›c, mà còn Ä‘i liên tục (từ 1970 đến nay) và đi rất kỹ nữa. Äến vá»›i Thượng Há»™i Äồng Giám Mục à Châu hồi năm 1998, các giám mục FABC đã không nói Ä‘iá»u gì má»›i mẻ, mà chỉ nói lại những gì các ngà i đã cùng nhau Ä‘Ã o sâu suy tÆ°, cầu nguyện và nháºn định ngót 30 năm. Tông Huấn Ecclesia in Asia – được Äức Gioan Phaolô II ban hà nh năm sau đó – là kết quả của thượng há»™i đồng nà y. Tuy bản văn Ecclesia in Asia có những thêm bá»›t (so vá»›i Bản Äá» Nghị) gây phiá»n lòng Ãt nhiá»u cho các giám mục FABC, nhÆ°ng xét chung nó phản ảnh được những nét chÃnh trong tầm nhìn sứ mạng của các ngà i. Ecclesia in Asia cổ võ việc Æ°u tiên chá»n lá»±a ngÆ°á»i nghèo, việc há»™i nháºp văn hoá và đối thoại vá»›i các tôn giáo. Tông Huấn cÅ©ng xác nháºn tầm quan trá»ng hà ng đầu của chứng tá Ä‘á»i sống; đặc biệt, bản văn có dà nh má»™t Ä‘oạn Ä‘á» cao các Cá»™ng Äoà n Giáo Há»™i CÆ¡ Bản, mô hình từng được FABC gá»i là “má»™t cách thế má»›i để thể hiện Giáo Há»™i.†Ecclesia in Asia ngay láºp tức được Ä‘Æ°a và o các giáo trình sứ mạng há»c tại các há»c viện thần há»c ở à Châu. Tại Việt Nam, tông huấn nà y có dấy lên được má»™t phong trà o há»c táºp và o khoảng thá»i gian Năm Thánh 2000, nhÆ°ng sau đó thì Ãt được nghe nói đến nữa. Năm 2004, Jonathan Yun-ka Tan – giáo sÆ° thần há»c ngÆ°á»i Malaysia gốc Hoa, giảng dạy tại Äại Há»c Công Giáo Washington – đã xuất bản má»™t khảo luáºn nổi tiếng tổng hợp tầm nhìn sứ mạng của FABC. Ông gá»i đó là tầm nhìn “missio inter gentes†(đối láºp vá»›i ‘ad gentes’!) và ghi nháºn rằng đó là má»™t kiểu thức má»›i của thần há»c sứ mạng. TẦM NHÃŒN SỨ MẠNG CỦA CÃC GIÃM MỤC VIỆT NAM Giáo Há»™i tại Việt Nam suốt má»™t thá»i gian dà i bị ‘cách ly’ vá»›i Giáo Há»™i hoà n vÅ© và cả vá»›i khu vá»±c. Thế nhÆ°ng, tháºt thú vị là các giám mục Việt Nam, ngay từ cuối tháºp niên 1990, đã tá» ra rất ‘đồng thanh tÆ°Æ¡ng ứng’ vá»›i tầm nhìn sứ mạng ‘inter gentes’ của FABC. Trong Bản Trả Lá»i cho Lineamenta chuẩn bị Thượng Há»™i Äồng Giám Mục à Châu 1998, các giám mục Việt Nam viết: “Chỉ má»™t Giáo Há»™i nghèo má»›i có thể dấn thân và o đại dÆ°Æ¡ng những ngÆ°á»i nghèo. Má»™t Giáo Há»™i khiêm tốn và bé nhá» sẽ dá»… dà ng hÆ¡n để hoà đồng vá»›i Ä‘a số ngÆ°á»i nghèo ở à Châu. Má»™t Giáo Há»™i không có quyá»n lá»±c sẽ dá»… gần gÅ©i số đông những ngÆ°á»i chỉ mÆ¡ Æ°á»›c được là m ngÆ°á»i, được cÆ¡m no áo ấm, được há»c hà nh và có việc là m… “… Äã đến lúc cần sáng tạo ra những ‘mô hình’ má»›i của Giáo Há»™i nhÆ° là những cá»™ng đồng nhá» bé, dá»… hòa mình và o xã há»™i của ngÆ°á»i nghèo: những cá»™ng đồng nghèo hÆ¡n, Ãt bá» thế, Ãt cồng ká»nh, khiến ngÆ°á»i ta không còn e dè sợ hãi khi tiếp cáºn, gặp gỡ, những cá»™ng đồng mở rá»™ng hÆ¡n là khép kÃn. Sau cùng đó là những cá»™ng đồng quan tâm nhiá»u hÆ¡n đến Ä‘á»i sống toà n diện của con ngÆ°á»i, không chỉ khép kÃn trong Ä‘á»i sống thuần túy tôn giáo, nghÄ©a là trong việc cá» hà nh bà tÃch hay phụng vụ, mà còn dấn thân trá»±c tiếp và o việc cải thiện Ä‘á»i sống váºt chất, nâng cao văn hóa và giáo dục cho ngÆ°á»i dân, nhất là những ngÆ°á»i nghèo… “… Äức Giêsu đã không rao giảng Tin Mừng chỉ bằng lá»i nói, mà Tin Mừng của Ngà i là ‘ngÆ°á»i mù được thấy, kẻ què được Ä‘i, ngÆ°á»i cùi được sạch, kẻ Ä‘iếc nghe được, và ngÆ°á»i chết chá»—i dáºy.’†Vẫn trong Bản Trả Lá»i trên, các giám mục Việt Nam xác nháºn cách thức loan báo Tin Mừng tại Giáo Há»™i địa phÆ°Æ¡ng mình: “Giáo Há»™i Việt Nam quan niệm loan báo Tin Mừng trÆ°á»›c hết là chia sẻ Ä‘á»i sống… Chúng tôi muốn chia sẻ vá»›i các Giáo Há»™i địa phÆ°Æ¡ng khác vá» tầm nhìn sứ mạng của chúng tôi và vá» cách thức loan báo Tin Mừng mà chúng tôi lá»±a chá»n. Äó là , không tìm cách thuyết phục, tuyên truyá»n, cà ng không phải là chinh phục kéo cho được đông ngÆ°á»i ‘và o’ Ãạo, nhÆ°ng trái lại là đi đến vá»›i má»i ngÆ°á»i (x. Mt 28,19) là m ngÆ°á»i vá»›i má»i ngÆ°á»i (x. Ga 1,14), trong tÆ° cách là nhân chứng của Chúa Kitô, hiện thân tình yêu của Cha trên trá»i.†THAY LỜI KẾT Tầm nhìn sứ mạng trên đây của các mục tá» Giáo Há»™i Việt Nam đã hiện ra trên giấy trắng má»±c Ä‘en cách đây hÆ¡n 10 năm, thiết tưởng rằng tầm nhìn đó vẫn còn hoà n toà n thÃch đáng cho ngà y hôm nay, khi cá»™ng Ä‘oà n Dân Chúa ở đây bÆ°á»›c và o cuá»™c cá» hà nh Năm Thánh 2010. Ước mong rằng vẫn tầm nhìn ấy sẽ được đặt ở vị trà ná»n móng, định hÆ°á»›ng cho má»i chÆ°Æ¡ng trình và kế hoạch của Giáo Há»™i địa phÆ°Æ¡ng. Cà ng có nhiá»u ngÆ°á»i hÆ¡n, nhất là các linh mục, chia sẻ tầm nhìn nà y của các giám mục, sẽ cà ng bá»›t Ä‘i những sá»± khác biệt không cần thiết, và sẽ cà ng có nhiá»u triển vá»ng hÆ¡n cho sứ mạng loan báo Tin Mừng trên quê hÆ°Æ¡ng thân yêu nà y.
---------------------------------------------- (Bà i viết mừng dịp há»p mặt cá»±u sinh viên Xuân BÃch 2009, và mừng khai mạc Năm Thánh 2010 của Giáo Há»™i Việt Nam)
Lm. Lê Công Äức
(Nguồn: Xuân BÃch Việt Nam) |