Ngôn ngữ của lá»i rao giảng
09.01.2009
|
|
Mùa hè năm ấy tôi từ Äà nẵng và o Sà i gòn. Tôi đến Äá»n Äức Mẹ Hằng Cứu Giúp để viếng và cÅ©ng để tìm xem Toà Soạn báo Äức Mẹ Hằng Cứu Giúp và báo Tuổi Hoa (mà ngà y còn bé tôi hay Ä‘á»c) trông nhÆ° thế nà o, dù sau biến cố 75 thì hai tá» báo tuyệt vá»i của tuổi thÆ¡ tôi đã đình bản.
Lang thang trong sân nhà sinh hoạt sau nhà thá», tôi tò mò ghé mắt nhìn và o má»™t lá»›p há»c, tôi Ä‘oán là lá»›p giáo lý tân tòng. Trên bục giảng là má»™t vị, chắc là cha hay thầy, Ä‘eo kÃnh trắng gá»ng Ä‘en, trông trà thức, đẹp và đạo mạo Ä‘ang giảng bà i. Vị ấy Ä‘á»c hai câu Kiá»u: “Mai sau dù có bao giá», thắp lò hÆ°Æ¡ng ấy so tÆ¡ phÃm nà y. Trông ra ngá»n cá» lá cây, thấy hiu hiu gió thì hay chị vá»â€. Và bà i giảng tiếp theo mãi bây giỠđã hÆ¡n hai mÆ°Æ¡i năm qua tôi vẫn còn nhá»› rõ: Ngá»n cá» lá cây, hiu hiu gió là dấu hiệu hữu hình diá»…n tả má»™t thá»±c tại vô hình ấy là có chị vá» trong cây cá». Äó là hình ảnh của bà tÃch! Tôi thấy thÃch thú trÆ°á»›c cách giảng giáo lý đầy thi vị và hình tượng, Ä‘áºm nét văn hoá nhÆ° thế nà y, và không khó khăn gì để tôi tìm hiểu và biết ngay vị giảng bà i hôm ấy là Cha Matthêu VÅ© Khởi Phụng, là tác giả nhiá»u bà i viết trên tá» báo của Mẹ mà tôi Ä‘ang cố tìm dấu vết “hồn thu thảo†của toà soạn, và là ngÆ°á»i bố của nhóm sinh viên Công giáo chúng tôi sau nà y.
Tôi kể vá» bà i giảng giáo lý buổi chiá»u ngà y xÆ°a ấy chỉ để nói lên má»™t Ä‘iá»u thôi: chân lý Äức Kytô là duy nhất và tuyệt đối, nhÆ°ng cách chân lý được gá»i và o lòng ngÆ°á»i và và o lòng Ä‘á»i nằm ở chÃnh ngôn ngữ của con ngÆ°á»i trong môi trÆ°á»ng vá»›i khoảng không gian và thá»i gian được xác định rõ. Trong môn ngôn ngữ há»c, ngÆ°á»i ta vẫn cho rằng văn hoá nằm sâu trong ngôn ngữ. Äức Kytô là Lá»i của Chúa Cha, NgÆ°á»i mang Ä‘áºm nét văn hoá Thiên cung, nhÆ°ng cÅ©ng là Lá»i Ä‘i và o trần gian dÆ°á»›i hình dạng và bản tÃnh con ngÆ°á»i, nên NgÆ°á»i cÅ©ng là hiện thân trong văn hoá và ngôn ngữ thá»i đại.
NgÆ°á»i Kytô hữu được gá»i để mang Tin Vui Ä‘i và o thế giá»›i, để reo vang lên Tin Vui ấy nÆ¡i đồng loại của mình bằng ngôn ngữ con ngÆ°á»i. Ở giáo xứ, các giáo lý viên cá»™ng tác và o sứ vụ loan Tin Vui bằng ngôn ngữ của các em thanh niên, thiếu nhi. Váºy ngôn ngữ ấy phải được hiểu nhÆ° thế nà o?
TrÆ°á»›c hết, đó là ngôn ngữ của Äức Kytô, Äấng tá»± bản thể là Lá»i muôn thuở
Äi rao giảng vá» Lá»i muôn thuở, giáo lý viên vừa có nhiá»u thuáºn lợi vừa có những Æ°u tÆ°. Thuáºn lợi là bởi vì Lá»i đã có sẵn, vừa hiện diện nhÆ° đối tượng để rao truyá»n, vừa là sức mạnh thôi thúc ngÆ°á»i nói và đồng thá»i cÅ©ng là phÆ°Æ¡ng tiện rao giảng. Khi má»™t ngÆ°á»i bồi bà n dá»n tiệc mà thức ăn đã sẵn sà ng trên bà n, thì anh ta chỉ là m má»™t việc Ä‘Æ¡n giản là má»i thá»±c khách dùng những món ăn ấy mà không cần thêm bất cứ phụ gia nà o. Thế nhÆ°ng, giáo lý viên lại phải thÆ°á»ng xuyên Æ°u tÆ° vá» công việc rao giảng của mình, bởi vì Lá»i là chân lý và cao siêu, trong khi khả năng của mình thì giá»›i hạn, giá»›i hạn vá» việc hiểu Lá»i, việc sống Lá»i trong Ä‘á»i sống thÆ°á»ng nháºt và giá»›i hạn trong việc diá»…n đạt Lá»i bằng ngôn ngữ của mình. Dù gì Ä‘i nữa, ngôn ngữ sá» dụng trong giáo lý nhất thiết phải là ngôn ngữ của Äức Kytô, đối tượng và cứu cánh của giáo lý. Vì Äức Kytô là chân lý tuyệt đối, nháºp thể và o trong hữu hạn của trần gian, NgÆ°á»i phải được giá»›i thiệu cho trần gian bằng Lá»i của NgÆ°á»i, nếu không, hình ảnh của NgÆ°á»i có thể bị nhìn lệch lạc Ä‘i. Ãt nhất, giáo lý viên phải ý thức được ba tÃnh cách đầu tiên của Lá»i Ä‘ang rao giảng: có tÃnh linh thánh, luôn chân tháºt và đầy yêu thÆ°Æ¡ng. Nhiá»u giáo lý viên quên mất tÃnh cách linh thánh của Lá»i rao giảng, cho nên có thể dùng những kiểu nói dung tục hoặc những và dụ quá thô thiển để trình bà y Lá»i, cho rằng nhÆ° thế sẽ là m lá»›p giáo lý sinh Ä‘á»™ng hÆ¡n. Tháºt ra, sá»± sinh Ä‘á»™ng của lá»›p há»c Lá»i Chúa khác xa vá»›i lối đùa giỡn nhà nhố của các nhóm sinh hoạt ngoà i Ä‘Æ°á»ng. Äùa thì vui tháºt đấy, nhÆ°ng nếu quá lố thì sẽ là không đúng chá»—. Lá»i Chúa bao giá» cÅ©ng là chân lý, cho nên giáo lý viên không thể dùng những câu chuyện hoang tưởng hay lối nói ngoa ngữ, cợt nhã hay so sánh kháºp khiá»…ng để giảng bà i. Vì Lá»i Chúa là Lá»i của tình yêu, nên ná»™i dung lá»i rao giảng phải qui vá» Tình Yêu tuyệt đối. Không thể dùng Lá»i để doạ dẫm các em vá» những hình phạt, khiến các em sợ hãi và rồi sẽ lá»›n lên trong sá»± khiếp hãi trÆ°á»›c Äấng Yêu ThÆ°Æ¡ng. Ngôn ngữ ấy là ngôn ngữ của thá»i đại và của cá»™ng đồng
Vá» Ä‘iểm nà y, có hai thái cá»±c cần tránh. Thứ nhất, giáo lý viên dùng nhiá»u từ cổ, xa lạ vá»›i các em hoặc diá»…n tả những Ä‘iá»u không còn phổ biến nữa. Thái cá»±c thứ hai là giáo lý viên dùng từ hiện đại đến ná»—i sá» dụng cả tiếng lóng, tiếng lái… và o trong bà i giáo lý. Ở má»™t xứ đạo ná», giáo lý viên cÆ°á»i toe há»i các em: “Có em nà o chà đồ nhôm không?â€. Các em ngá»› ra chẳng hiểu gì. Anh giải thÃch: “Chà đồ nhôm là chôm đồ nhà , là ăn cắp ấy!â€. Chắc chắn có em sẽ cÆ°á»i, nhÆ°ng hôm đó lại có má»™t vị phụ huynh đứng nghe. Ông rất không hà i lòng và đã phải lên tiếng sau đó. Ngôn ngữ thá»i đại không phải là ngôn ngữ dá»… dãi hay bừa bãi. Ngôn ngữ thá»i đại là ngôn ngữ phổ dụng nhất, là ngôn ngữ các em hiểu dá»… dà ng, và cÅ©ng là ngôn ngữ diá»…n tả những thao thức, trăn trở cÅ©ng nhÆ° những tiến bá»™ và phát triển của xã há»™i hôm nay, ở thá»i khắc nà y. Ngôn ngữ thá»i đại còn là cách nói sao cho các em thấy được Chúa Giêsu là Äấng Ä‘ang hiện diện, cùng chia sẻ cuá»™c sống con ngÆ°á»i, cách riêng cuá»™c sống các em, má»™t cách đầy thông cảm, nâng đỡ và yêu thÆ°Æ¡ng. NhÆ° váºy, ngôn ngữ không chỉ là lá»i nói, mà còn là tất cả những cách diá»…n đạt khác, nụ cÆ°á»i, ánh mắt, cá» chỉ và nhất là tấm lòng mà giáo lý viên dà nh cho các em nữa. Tấm lòng ấy phải mở ra để có thể hiểu các em, nắm bắt những khát khao, hoà i bão, lo lắng và má»i vui buồn trong cuá»™c sống các em. Và giáo lý viên thà nh công khi Ä‘Æ°a Chúa Giêsu Ä‘i và o từng ngóc ngách cuá»™c Ä‘á»i các em. NhÆ°ng cần chú ý má»™t Ä‘iá»u là phải ý thức giúp các em những gian trá, lừa lá»c và phù phiếm ở xã há»™i Việt nam ngà y nay. Ở trÆ°á»ng há»c, sá»± giả dối phô bà y công khai nhÆ° ở chợ trá»i, thì ngôn ngữ của giáo lý viên phải là m nổi báºt thá»±c trạng đó và giúp các em tránh xa nó. Dùng ngôn ngữ của thá»i đại nhÆ°ng không bị ảnh hưởng bởi cái ác của thá»i đại là má»™t thách đố không nhá». Ngôn ngữ ấy là ngôn ngữ thi vị và hình tượng
Tuổi các em Ä‘i há»c giáo lý là tuổi há»c trò, tuổi thÆ¡, cho nên các em cÅ©ng thÃch những gì nên thÆ¡, những gì đầy mà u sắc và hình ảnh. Lối dẫn nháºp bà i giáo lý vá»›i những chuyện kể thi vị, những và dụ sinh Ä‘á»™ng bao giá» cÅ©ng lôi cuốn các em. PhÆ°Æ¡ng pháp suy diá»…n thÆ°á»ng không phù hợp trong việc dạy giáo lý vì nó khô khan và nhiá»u lý thuyết. ThÆ¡, nhạc và những lá»i nói nhiá»u hình ảnh cùng lối qui nạp trong giáo lý giúp các em hứng thú và nhá»› nhiá»u hÆ¡n. Muốn cho ngôn ngữ mang tÃnh thi vị và hình tượng thì giáo lý viên phải suy ngắm, phải cảm và phải sống Lá»i Chúa trong cuá»™c Ä‘á»i mình trÆ°á»›c đã. Muốn giảng vá» Thiên Chúa quyá»n năng, giáo lý viên cần cảm được quyá»n năng của Ngà i qua các tạo váºt tuyệt vá»i chung quanh mình. Thái Ä‘á»™ mở lòng để hiểu và để đón nháºn những tuyệt tác của Thiên Chúa, giúp giáo lý viên thấy cuá»™c sống thi vị, và do đó lá»i giảng cÅ©ng thi vị và gây hứng thú. Hãy nhìn và o cách Thầy Giêsu của chúng ta rao giảng. NgÆ°á»i dùnng rất nhiá»u hình ảnh, từ thiên nhiên, hoa cá», bánh mì, cho đến hình ảnh những con ngÆ°á»i trong má»i hoà nh cảnh cuá»™c Ä‘á»i. Khi Ä‘Æ°a những hình ảnh tháºt và những hình ảnh đẹp và o bà i giảng, giáo lý viên không chỉ là m cho các em có hứng thú nghe giảng, mà còn giúp các em cảm được những Ä‘iá»u kỳ diệu mà Thiên Chúa ban cho con ngÆ°á»i.
Äó là ngôn ngôn ngữ của trái tim
Chúng ta nói vá» Äức Giêsu yêu thÆ°Æ¡ng dân chúng, mà chúng ta không sống trong bầu khà yêu thÆ°Æ¡ng dà nh cho những ngÆ°á»i nghèo chung quanh thì e rằng lá»i giảng của chúng ta sẽ khô khan và sáo rá»—ng. Trái lại, khi trầm mình trong tình yêu của Chúa Giêsu và chiếu toả tình yêu ấy đến các mảnh Ä‘á»i, thì sá»± rung cảm và những cung báºc của tình yêu sẽ tá»± nó toả sức mạnh trong lá»i giảng dạy của chúng ta. Lá»›p giáo lý trÆ°á»›c hết phải là khoảng sân tuổi nhá» có Äức Giêsu hiện diện là m trung tâm cho má»i hoạt Ä‘á»™ng yêu thÆ°Æ¡ng. NÆ¡i lá»›p há»c của Thầy Giêsu nà y, không còn những trẻ em hÆ° há»ng, bị bá» rÆ¡i, bị tách biệt hay bị lên án, mà tất cả là những tâm hồn thÆ¡ ấu được Chúa Giêsu má»i đến, bảo má»i ngÆ°á»i “đừng ngăn cản chúngâ€. Giáo lý viên phải là m sao cho các em thấy hứng thú và tá»± do khi đến lá»›p há»c chứ không phải bị ép buá»™c vì bất cứ lý do gì. Má»™t giáo lý viên thà nh công khi là m cho các em gặp được Chúa Giêsu nÆ¡i lá»›p giáo lý và hăng hái Ä‘i cùng NgÆ°á»i má»i lúc trong Ä‘á»i các em. NhÆ° váºy, giáo lý viên phải “uốn nắn lòng mình nên giống nhÆ° Trái Tim Chúaâ€, Trái Tim nhân háºu yêu thÆ°Æ¡ng và sẵn sà ng đổ đến giá»t Máu cuối cùng cho con ngÆ°á»i. Tâm lý những ngÆ°á»i Ä‘i dạy há»c là thÃch những em há»c giá»i, chăm ngoan và dá»… bá»±c bá»™i vá»›i những em lÆ°á»i biếng, ngá»— nghịch và phá phách. NhÆ°ng Chúa Giêsu không bảo là hãy để trẻ ngoan đến vá»›i NgÆ°á»i. Chúa bảo hãy để trẻ nhỠđến vá»›i Chúa, nghÄ©a là tất cả trẻ nhá». Khi giáo lý viên tháºt lòng yêu mến các em, là m cho các em nháºn ra gÆ°Æ¡ng mặt nhân háºu của Äức Kytô qua lối cÆ° xá» của mình là giáo lý viên đã thà nh công trong sứ mạng của mình.
Má»™t cách tóm tắt, ngôn ngữ dùng trong giáo lý phải là ngôn ngữ há»c từ nÆ¡i Chúa Giêsu. Giáo lý viên là ngÆ°á»i nói cho ngÆ°á»i khác vá» Thiên Chúa qua Äức Giêsu Kytô, Lá»i nháºp thể, thì ngôn ngữ ấy chÃnh là sá»± phản ánh của Lá»i muôn thuở. Chúng ta không thể há»c được từ nÆ¡i Chúa Giêsu nếu chúng ta không chiêm ngắm và sống những Ä‘iá»u NgÆ°á»i dạy. Gắn chặt Ä‘á»i mình, lối sống của mình và công việc rao giảng của mình và o Äức Kytô, là bÆ°á»›c đầu của sứ mạng rao giảng Lá»i Chúa. Táºn tâm là m việc để tìm phÆ°Æ¡ng pháp thÃch hợp nhất cho các em trong từng tình huống cụ thể là bÆ°á»›c tiếp theo trong việc thá»±c thi sứ mạng ấy. Xin Mẹ La Vang là Thầy dạy chúng con, cho chúng con biết dùng ngôn ngữ thÃch hợp nhất trong việc kể cho muôn ngÆ°á»i vá» Chúa Giêsu, Con yêu dấu của Mẹ.
Gioan Lê Quang Vinh
|