Âm Nhạc trong Phụng vụ Kitô giáo
11.08.2007
|
|
Từ năm 1962, má»™t số nhà âm nhạc há»c, phụng vụ và mục tá» của nhiá»u nÆ°á»›c khác nhau - há»p thà nh nhóm Universa Laus (1966) - hà ng năm đã há»p nhau để nghiên cứu vá» sá»± tiến triển của âm nhạc trong phụng vụ Ki-tô giáo. Trong khoảng thá»i gian đầu (1962-1968), tÆ°Æ¡ng ứng vá»›i những năm mà Há»™i thánh Công giáo Rô-ma, khởi thảo và định hình công cuá»™c cải tổ phụng vụ phát xuất từ Công đồng Va-ti-ca-nô II, Nhóm Universa Laus đã hÆ°á»›ng dẫn má»™t số các cuá»™c nghiên cứu thuá»™c phạm vi lịch sá», thần há»c, kỹ thuáºt và mục vụ vá» vấn Ä‘á» ca hát và âm nhạc trong phụng vụ Ki-tô giáo.
Giai Ä‘oạn thứ hai (1969-1976) được đánh dấu bằng hai yếu tố má»›i. TrÆ°á»›c hết là nháºn xét vá» những tác phẩm chÃnh vừa má»›i được sáng tác trong nhiá»u ngôn ngữ khác nhau, do tác Ä‘á»™ng há»— tÆ°Æ¡ng của phụng vụ và văn hóa. Tiếp đến là sá»± soi sáng má»›i mà nhiá»u khoa nhân văn nhÆ° tÃn hiệu há»c, ngữ há»c, xã há»™i tâm lý há»c, nhân loại há»c đã tạo ra và mang lại cho khoa nghi lá»… và âm nhạc há»c.
Äứng trÆ°á»›c sá»± phân biệt ngà y cà ng gia tăng của các hoà n cảnh văn hóa và tình hình các giáo há»™i trong phụng vụ, nhóm Universa Laus đã cảm thấy phải xét lại các xác tÃn Ä‘ang nung nấu các thà nh viên của mình. Vì thế năm 1977 đã nẩy sinh ý tưởng soạn má»™t tà i liệu Ä‘Æ°a ra má»™t số các Ä‘Æ°á»ng nét chủ lá»±c chung cho cả nhóm.
Sau các cuá»™c đối chiếu hà ng năm, Universa Laus đã Ä‘á» nghị má»™t bản tà i liệu cho các thà nh viên ký và o nhÆ° sau : Phần thứ nhất Ä‘á» là “các Ä‘iểm mốcâ€, thá» trình bà y cách mạch lạc yếu Ä‘iểm trong các mối liên lạc giữa âm nhạc và phụng vụ Ki-tô giáo nhÆ° thấy xuất hiện năm 1980. Phần thứ hai Ä‘á» là “xác tÃn†lấy lại và khai triển thêm ná»™i dung các Ä‘iểm mốc dÆ°á»›i hình thức những câu vắn.
I. CÃC ÄIỂM Má»C
1. Lá»i ca tiếng hát của các cá»™ng Ä‘oà n Ki-tô hữu
1.1. Khi nhiá»u ngÆ°á»i há»p lại nhân danh Chúa Giê-su, cá» hà nh các mầu nhiệm đức tin, thì hà nh Ä‘á»™ng chung của há» gá»i là phụng vụ, gồm má»™t số các nghi lá»… tượng trÆ°ng (nghi thức và bà tÃch) trong đó ca nhạc chiếm má»™t vị trà ưu việt.
1.2. Việc thỠphượng trong Ki-tô giáo bao gồm
* hoạt Ä‘á»™ng loan báo Æ¡n cứu Ä‘á»™ trong Chúa Giê-su Ki-tô * lá»i đáp trả của cá»™ng Ä‘oà n tÃn hữu * Ä‘á»™ng tác hiện thá»±c hóa bằng cá» chỉ giao Æ°á»›c được thiết láºp giữa Thiên Chúa và loà i ngÆ°á»i
Ca nhạc khi há»™i nháºp và o các yếu tố khác nhau cấu thà nh hoạt Ä‘á»™ng phụng vụ là nhằm
* yểm trợ và tăng cÆ°á»ng lá»i công bố Tin Mừng dÆ°á»›i má»i hình thức, * là m cho lá»i tuyên xÆ°ng đức tin, lá»i khẩn cầu và tạ Æ¡n được diá»…n tả đầy đủ hÆ¡n, * là m nổi báºt nghi thức bà tÃch dÆ°á»›i hai dạng cá» chỉ và lá»i nói.
1.3 Hoạt Ä‘á»™ng phụng vụ là hoạt Ä‘á»™ng của má»™t cá»™ng Ä‘oà n, của những ngÆ°á»i há»™i nhau trong má»™t lúc và trong cùng má»™t nÆ¡i. Tất cả má»i lá»i nói, má»i tiếng hát, má»i âm nhạc diá»…n ra trong buổi há»p liên hệ đến má»i ngÆ°á»i và từng ngÆ°á»i. Dù nghi thức được thá»±c hiện do má»™t ngÆ°á»i, và i ngÆ°á»i hay má»i ngÆ°á»i cùng má»™t lúc, thì bao giỠđó cÅ©ng là má»™t hà nh Ä‘á»™ng chung.
Việc phân công vai trò của thanh nhạc và khà nhạc đã thay đổi nhiá»u trong các buổi há»p mừng phụng vụ của cá»™ng Ä‘oà n Ki-tô hữu, tùy thá»i và tùy nÆ¡i. Những sá»± thay đổi đó tùy thuá»™c ở nhiá»u yếu tố khác nhau. Việc phân chia giáo dân và thừa tác viên má»™t phần được giải thÃch do cách hiểu vá» bản tÃnh theo cÆ¡ cấu và phẩm tráºt của cá»™ng Ä‘oà n Ki-tô hữu, cÅ©ng nhÆ° tÃnh thánh thiêng của hà nh Ä‘á»™ng phụng vụ. NhÆ°ng cÅ©ng do ảnh hưởng của những táºp tục xã há»™i nữa mà theo đó việc hát trÆ°á»›c công chúng khi thì do má»™t ngÆ°á»i - nam hay nữ - khi thì do má»™t nhóm, khi thì do má»i ngÆ°á»i, tùy theo cách lắng nghe và tham dá»± khác nhau. Sá»± biến chuyển của các kỹ thuáºt âm nhạc và việc tuyển chá»n các tác phẩm để thá»±c hiện, biện minh cho việc hát lÄ©nh xÆ°á»›ng, hát ca Ä‘oà n hay chÆ¡i nhạc cụ.
1.4 NhÆ°ng trong phụng vụ, việc thi hà nh má»™t nhiệm vụ không bao giá» chỉ thuần túy là vấn Ä‘á» sở trÆ°á»ng kỹ thuáºt hay do quy chế xã há»™i. Äối vá»›i đức tin của những ngÆ°á»i tham dá»±, má»i hoạt Ä‘á»™ng của má»™t ngÆ°á»i hay nhiá»u ngÆ°á»i Ä‘á»u được đón nháºn nhÆ° là dấu chỉ hoạt Ä‘á»™ng của Chúa Thánh Thần trong nhóm. NhÆ° váºy, trong Ä‘Æ°á»ng hÆ°á»›ng phụng vụ và các Æ¡n Ä‘oà n sủng mà Tân Ước nói tá»›i, các vai trò phụng vụ cÅ©ng được coi nhÆ° các thừa tác vụ, dù những thừa tác vụ đó là do phép truyá»n chức hay do má»™t sá»± cắt cá» thông thÆ°á»ng, hoặc má»™t sá»± chỉ định ngẫu nhiên.
1.5 Tuy không dám vá»™i Ä‘oán định những sá»± biến đổi đã xảy ra hay sẽ có thể xảy ra trong việc phân công các vai trò âm nhạc trong phụng vụ, nhÆ°ng thiết tưởng cÅ©ng có thể xác định được vai trò của cá»™ng Ä‘oà n, vai trò của từng cá nhân thừa tác (chủ tá»a, phó tế hay linh hoạt viên, ngÆ°á»i hát thánh vịnh, ca xÆ°á»›ng viên v.v... ), vai trò của các nhóm chuyên môn (ca Ä‘oà n, há»™i hát) và nhóm các nhạc công. CÅ©ng nên gắn liá»n và o đây vai trò của các nhà sáng tác và vai trò của các ngÆ°á»i Ä‘iá»u khiển buổi cá» hà nh.
1.6 Tiếng hát của cá»™ng Ä‘oà n chiếm Æ°u vị và không thể bỠđược. Dù không có thừa tác viên và nhóm ca viên để hát thì cá»™ng Ä‘oà n trÆ°á»›c hết có nhiệm vụ phải tuyên xÆ°ng đức tin, nhằm đáp lại lá»i đã được loan báo bằng “những bà i thánh vịnh, thánh thi và thánh ca†(Cl 3,16). Vai trò Ä‘Ã n hát của các cá»™ng tác viên khác tùy thuá»™c ở khả năng của nhóm cá» hà nh. Nhóm nà y phải liệu cho có những ngÆ°á»i thi hà nh và cung cách thi hà nh nhÆ° mình muốn trong buổi cá» hà nh.
2. Má»™t ná»n âm nhạc cho má»i ngÆ°á»i
2.1 Âm nhạc diá»…n ra trong cá»™ng Ä‘oà n tá»± nó xuất hiện nhÆ° má»™t dấu hiệu tượng trÆ°ng cho những gì nó cá» hà nh. NhÆ°ng xét nhÆ° là nghi thức, âm nhạc cÅ©ng có má»™t nhiệm vụ phải thi hà nh. Muốn đóng đầy đủ vai trò của mình, âm nhạc nà y phải dá»… hiểu đối vá»›i má»i ngÆ°á»i tham dá»±, ngÆ°á»i Ä‘Ã n hát cÅ©ng nhÆ° ngÆ°á»i nghe Ä‘Ã n hát.
2.2 Nhạc nghi thức thông thÆ°á»ng phần lá»›n là dà nh cho những ngÆ°á»i tham dá»± cùng hát; loại nhạc nà y không đòi há»i phải đặc biệt chuyên môn nhÆ°ng phải dá»… hiểu đối vá»›i má»i ngÆ°á»i. Bình thÆ°á»ng đó là trÆ°á»ng hợp khi cá»™ng Ä‘oà n hát. Äó cÅ©ng còn là trÆ°á»ng hợp của các thừa tác viên tuy không phải là những ngÆ°á»i chịu trách nhiệm vỠâm nhạc - linh mục, phó tế, ngÆ°á»i Ä‘á»c sách thánh, linh hoạt viên - phải hát má»™t mình trong buổi cá» hà nh.
2. 3 Tuy nhiên, buổi cá» hà nh có thể phong phú bằng nhiá»u cách áp dụng khác nhau vá»›i Ãt nhiá»u chuyên môn, nếu có má»™t số ngÆ°á»i hiện diện tham dá»± có thể thá»±c hiện được những cách đó (thà dụ lÄ©nh xÆ°á»›ng, ca Ä‘oà n, nhạc công) và nếu trong chÆ°Æ¡ng trình chung có dá»± liệu Ä‘iá»u đó. Những thứ âm nhạc nà y là để nghe (khi không có hoạt Ä‘á»™ng nà o khác cùng diá»…n ra má»™t lúc) hay để tạo cho các nghi thức má»™t khung cảnh âm thanh là m ná»n, tùy nhÆ° những thứ nhạc đó thÃch hợp Ãt nhiá»u vá»›i sở trÆ°á»ng âm nhạc của thÃnh giả. Dù sao, ngÆ°á»i ta cÅ©ng chỠđợi những thứ nhạc đó cống hiến cho cá»™ng Ä‘oà n má»™t phần đóng góp có thể được coi là tÃch cá»±c. Äiá»u đó vẫn có thể, ngay cả khi âm nhạc tạo thà nh má»™t khoảng cách, sánh vá»›i những gì thÃnh giả quen nghe.
2.4 Trong những xã há»™i được hưởng má»™t ná»n văn hóa âm nhạc luôn luôn sống Ä‘á»™ng, tháºt dá»… kêu gá»i ná»n văn hóa nà y tiếp tay để thá»±c hà nh nghi thức chung hay riêng. Ngược lại, trong những hoà n cảnh có ná»n văn hóa Ä‘a tạp hay tản mac, má»™t thứ Ä‘a nguyên nà o đó ngà y nay thÆ°á»ng xem ra là cần thiết, nếu ngÆ°á»i ta không muốn dà nh Æ°u tiên cho những khu vá»±c xã há»™i riêng, hay má»™t số hạng ngÆ°á»i mà để thiệt cho những ngÆ°á»i khác.
3. Lá»i ca và tiếng hát
3,1 CÅ©ng nhÆ° phụng vụ Do Thái, khi công bố những kỳ công của Thiên Chúa và tạ Æ¡n NgÆ°á»i, phụng vụ Ki-tô giáo ngay từ đầu đã có tÃnh ngợi khen. Tiếng hát Ä‘i đôi vá»›i lá»i ngợi khen chẳng khác nà o nhÆ° mang Tin Mừng cứu Ä‘á»™ và lá»i ngợi khen của những ngÆ°á»i được cứu Ä‘á»™. Liên kết vá»›i lá»i Kinh thánh và phụng vụ, nó là nÆ¡i đầu tiên khai diá»…n nhạc nghi thức của Ki-tô giáo.
3.2 Chữ “tiếng hát†hiểu theo má»™t nghÄ©a rá»™ng. Nó chỉ má»™t số lá»›n những nét biểu dÆ°Æ¡ng thanh nhạc đủ thứ. Nó bao hà m những kiểu cách thá»±c hà nh, Ä‘i từ hát nói đến âm thanh tô Ä‘iểm qua tiếng hát theo nghÄ©a thông thÆ°á»ng.
3.3 Má»™t buổi lá»… cá» hà nh sẽ cần đến nhiá»u cá» chỉ rất khác nhau vỠâm thanh và những loại vừa lá»i vừa nhạc, bởi vì trong buổi cá» hà nh đó cần sá» dụng nhiá»u chức năng khác nhau của ngôn ngữ. Theo thể văn trong các bà i sách được dùng, nhất là theo mối liên quan giữa các ngÆ°á»i đối thoại, khi thì hình thức chuyển thông má»™t Ä‘iệp văn, khi thì hình thức nghiá»n ngẫm những lá»i Ä‘á»c mà lấy là m ngá»t ngà o, khi thì hình thức đồng thanh ca hát, khi thì hình thức ngợi khen không thôi được Æ°a chuá»™ng hÆ¡n. Äối vá»›i má»—i hạng ngôn ngữ nà y, có má»™t mối tÆ°Æ¡ng quan khác giữa bản văn và âm nhạc. Trong má»—i trÆ°á»ng hợp, nhóm có má»™t cách thế riêng để giữ lấy bản sắc ngôn ngữ cho mình.
3.4 Vì lá»i mạc khải là cốt yếu đối vá»›i việc thá» phượng trong Ki-tô giáo, nên phụng vụ ngay từ đầu (1Cr 14,15) đã Æ°u đãi vai trò truyá»n thông (lá»i truyá»n đạt cho trà tuệ) . Tuy không thể chuyển nhượng, nhÆ°ng vai trò ngôn ngữ vẫn không loại trừ những vai trò khác; những vai trò nà y cÅ©ng thiết yếu đối vá»›i nó nhÆ° vai trò liên lạc, vai trò gợi cảm, vai trò thi ca. ThÆ°á»ng chÃnh trong những vai trò khác của ngôn ngữ, mà âm nhạc đóng vai trò đặc biệt nhất.
3.5 Bà i hát không phải là má»™t bản nhạc cá»™ng vá»›i má»™t bà i văn mà ra. Nó cÅ©ng không phải là cuá»™c gặp gỡ ngẫu nhiên giữa âm nhạc thuần túy và thÆ¡ thuần túy. Nó là má»™t cá» chỉ Ä‘á»™c đáo của con ngÆ°á»i mà từ ngữ và ý nghÄ©a chỉ là má»™t. Trong bà i hát, bản văn mang ý nghÄ©a cho âm nhạc vay mượn, còn âm nhạc lại ná»›i rá»™ng không cùng ý nghÄ©a của từ ngữ. Nhá» lá»i, âm nhạc có thể gá»i tên Thiên Chúa của Äức Giê-su Ki-tô; nhỠâm nhạc, tiếng của con ngÆ°á»i dám nói Ä‘iá»u không thể nói được.
4. Âm nhạc và nhạc cụ
4.1 Vai trò Æ°u đãi dà nh cho bà i hát trong phụng vụ khi đó là âm nhạc gắn liá»n vá»›i lá»i ca; tuy nhiên nó không loại trừ việc dùng nhạc không lá»i, tức thanh nhạc hay khà nhạc, dù khà nhạc được biểu diá»…n bằng nhạc khà cổ truyá»n hay bằng nhạc cụ tổng hợp Ä‘iện tá», hay được tạo lại bằng các phÆ°Æ¡ng tiện cÆ¡ khÃ.
4.2 Trong má»™t giai Ä‘oạn lịch sá» khá dà i - và bây giá» vẫn còn trong mấy nÆ°á»›c bên phÆ°Æ¡ng Äông - truyá»n thống Ki-tô giáo đã gạt bá» các nhạc khà ra ngoà i phụng vụ. Cái lý do xã há»™i tôn giáo xui khiến việc loại bá» nà y chÆ°a hoà n toà n biến khá»i khắp nÆ¡i. Tuy nhiên, loại âm nhạc nhÆ° thế ngà y nay trong nhiá»u xã há»™i tạo thà nh má»™t giá trị nhân bản và thiêng liêng mà phần đóng góp trong các nghi thức Ki-tô giáo từ nay được công nháºn là tÃch cá»±c.
4.3 Má»™t sá»± kiện đầu tiên cần thiết là trong hầu hết các ná»n văn hóa, việc hát cá nhân hay táºp thể Ä‘á»u dùng các nhạc cụ đệm hay hợp tấu. Các nhạc cụ nà y tăng thêm nét khởi sắc cho nhịp Ä‘iệu, giai Ä‘iệu âm sắc và ca từ. Chúng góp phần là m cho toà n bá»™ gắn bó vá»›i nhau và ảnh hưởng đến ý nghÄ©a chung của cấu trúc.
5. Các vai trò của nghi thức
5.1 Trong phụng vụ, âm nhạc chu toà n má»™t số chức năng nhân hình há»c, cá nhân và táºp thể nhÆ° gặp thấy trong xã há»™i. Có chức năng thì chung nhÆ° biểu lá»™ tâm tình, là m cho nhóm gắn bó vá»›i nhau, biểu hiện ngà y lá»… v.v... Có chức năng riêng nhÆ° trị liệu, giáo dục, giải trà v.v... NhÆ°ng xét vá» mặt thuần túy là thà nh phần của việc cá» hà nh Ki-tô giáo, âm nhạc đóng má»™t vai trò riêng và hoà n thà nh má»™t số chức năng cho riêng nó.
5.2 Các chức năng nà y thuộc hai loại. Một loại xác định theo nghĩa chúng nhằm các hiệu quả riêng, hơn kém có thể kiểm soát được. Một loại không xác định và hiệu quả của chúng rất khó dự đoán.
5.3 Các chức năng xác định là m cho các ngÆ°á»i có trách nhiệm trong việc cá» hà nh lÆ°u ý hÆ¡n cả. Äó là các nhà sáng tác, quản lý và biểu diá»…n viên. Buổi cá» hà nh có diá»…n ra tốt đẹp hay không là tùy các chức năng đó. CÅ©ng nhÆ° có các thứ âm nhạc tốt hay không để khiêu vÅ©, nghỉ ngÆ¡i, hợp ca, giải trà má»™t mình thì trong phụng vụ cÅ©ng có những thứ nhạc tốt hay Ãt tốt hÆ¡n để cho các việc của lá»i nói được hoà n thà nh nhÆ° công bố, suy gẫm, Ä‘á»c thánh vịnh, ngợi khen, tung hô, đối đáp, trả lá»i v.v... cÅ©ng nhÆ° để là m nổi báºt má»™t Ãt thá»i khắc trong nghi thức nhÆ° khai mạc, Ä‘i rÆ°á»›c, Ä‘á»c má»™t chuá»—i những lá»i khẩn cầu v.v...
Có nhiá»u hình thức âm nhạc khác nhau tÆ°Æ¡ng ứng vá»›i má»—i chức năng, những hình thức đó được soạn thảo và chá»n lá»c nhằm là m cho nghi thức có ý nghÄ©a và hữu hiệu tá»›i mức tối Ä‘a.
5.4 Tuy nhiên vai trò của âm nhạc trong phụng vụ trải rá»™ng ra cả bên ngoà i sá»± hoạt Ä‘á»™ng có thể kiểm chứng được. CÅ©ng nhÆ° tất cả má»i dấu hiệu tượng trÆ°ng, nó Ä‘Æ°a vá» má»™t sá»± váºt khác vá»›i chÃnh nó. Nó mở ra má»™t chân trá»i ý nghÄ©a vô biên và gợi lên rất nhiá»u phản ứng tá»± do. Hiểu theo ý nghÄ©a đức tin, nó trở thà nh dấu hiệu và mầu nhiệm cho tÃn hữu vá» những thá»±c tại được cá» hà nh.
5.5 Hai thứ tá»± hoạt Ä‘á»™ng luôn luôn Ä‘an nhau. NhÆ° thế, âm nhạc nghi thức không bao giỠđược sáng tác cho chÃnh nó - nhÆ° má»™t trò chÆ¡i thuần túy hay chỉ để thưởng thức nghệ thuáºt hay nhÆ° nghệ thuáºt vì nghệ thuáºt, cÅ©ng không phải chỉ vì má»™t mục Ä‘Ãch thá»±c dụng, - giáo dục, xã há»™i, giải trà v.v... cÅ©ng không phải chỉ để hoà n thà nh nghi thức. Cuối cùng, nó luôn nhằm tá»›i con ngÆ°á»i toà n diện tá»± do tá»›i gặp gỡ Thiên Chúa của Äức Giê-su Ki-tô trong cá»™ng Ä‘oà n tÃn hữu.
6. Ca mục và bà i ca soạn sẵn
6.1 Vì phụng vụ trÆ°á»›c hết là “là mâ€, nên nhạc nghi thức trÆ°á»›c hết cÅ©ng phải là “cùng là m†vá»›i nhau. NhÆ° váºy có nghÄ©a là má»—i nghi thức là má»™t thá»i khắc đặc biệt và má»—i cá» hà nh phụng vụ là má»™t biến cố riêng phải là m cho chu đáo.
6.2 NhÆ°ng nghi thức theo bản tÃnh cÅ©ng thÆ°á»ng là do lặp lại, hồi tưởng và dá»±a theo táºp quán xã há»™i mà hình thà nh. Vì thế, nhạc nghi thức không thể bá» qua không sá» dụng các tác phẩm hiện hữu. Thá»±c tế đã có nhiá»u bà i nhạc nghi thức Ki-tô giáo được xếp thà nh ca mục.
6.3 Có nhiá»u lý do xui khiến nên sá» dụng các tác phẩm hiện hữu khi cá» hà nh phụng vụ. Lý do thứ nhất thuá»™c phạm vi thá»±c tiá»…n. Muốn là m cho chủ tá»a và cá»™ng Ä‘oà n đối thoại vá»›i nhau, muốn cho cá»™ng Ä‘oà n hát má»™t câu đáp ca hay bà i Thánh, Thánh, Thánh thì nhạc và lá»i ca phải có sẵn trÆ°á»›c. Thứ đến là lý do thẩm mỹ. Những tác phẩm quý nhất, già u ý nghÄ©a nhất thÆ°á»ng là do hình thức hoà n chỉnh của chúng. NgÆ°á»i ta mong những tác phẩm đó được trình tấu nhÆ° chúng hiện hữu. Cuối cùng, má»™t buổi cá» hà nh được phong phú là nhá» các ý nghÄ©a do tình cảm và trà thức mà má»™t số tác phẩm dần dần tÃch lÅ©y được, qua kinh nghiệm của các cá nhân và các nhóm.
6.4 Tuy vẫn dùng các sáng tác âm nhạc được xác định và ghi và o ca mục nhÆ°ng phụng vụ cÅ©ng tá» ra uyển chuyển vì có những cách thá»±c hà nh khó dung hòa được vá»›i má»™t ca mục hoà n toà n cố định. Má»™t mình hát ngâm nga má»™t bà i thánh vịnh hay má»™t lá»i tiá»n tụng, dù đã có cung soạn sẵn, nhÆ°ng ngÆ°á»i hát vẫn có thể tùy nghi thay đổi thêm bá»›t cho bản văn nghe dá»… cảm hÆ¡n. Tất nhiên, các bản Ä‘a âm hợp xÆ°á»›ng thì không thể hát ngẫu hứng được. Vì váºy phải sá» dụng má»™t kỹ thuáºt truyá»n thống là dùng má»™t bản nhạc mẫu đã soạn sẵn.
6.5 Việc dùng những bản nhạc mẫu nhÆ° thế giúp duy trì được hai đặc Ä‘iểm của nghi thức là ôn cố và tri tân, giúp cho việc tiếp thu và thá»±c hà nh nghi thức trong má»™t khu vá»±c văn hóa nà o đó được dá»… dà ng. Bằng cách cho phép má»™t và i khác biệt và đổi má»›i, nó góp phần và o việc biểu lá»™ má»™t thá»i khắc đặc biệt, mà buổi cá» hà nh có thể tạo ra. Nói tóm lại, nó là m cho việc ná»›i rá»™ng ca mục có thể thá»±c hiện được mà không là m cho những ngÆ°á»i sá» dụng phải ngạc nhiên vì quá má»›i mẻ.
6..6 Quy tắc âm nhạc vá» việc cá» hà nh có thể phá»ng theo hai nguyên lý bổ sung : má»™t Ä‘Ã ng dùng những bản nhạc quen thuá»™c được biết đến nhiá»u, má»i ngÆ°á»i có thể hát và do đấy có thể tạo ra những phÆ°Æ¡ng thế tốt giúp cầu nguyện; má»™t Ä‘Ã ng thêm và o, tùy lúc thuáºn tiện, những bản có tÃnh nghệ thuáºt nổi hÆ¡n, tuy Ãt được biết đến, do những ngÆ°á»i trình diá»…n có khả năng và nhÆ° váºy có má»™t ý nghÄ©a đặc biệt.
7. Phẩm chất và giá trị của hình thể
7.1 Trong lịch sá» Há»™i thánh, ngÆ°á»i ta nháºn thấy vá» phÃa giáo quyá»n cÅ©ng nhÆ° vá» phÃa tÃn hữu có hai mối báºn tâm luôn gắn liá»n vá»›i hình thể nghi thức, nhất là hình thể âm nhạc. Mối báºn tâm thứ nhất diá»…n tả qua các tiếng nhÆ° trang trá»ng, hay, đẹp, xứng hợp, phẩm chất, nghệ thuáºt v.v... Mối báºn tâm thứ hai nhằm tÃnh thánh thiện của hà nh Ä‘á»™ng, nghÄ©a là muốn cho bà i Ä‘Ã n, bà i hát có tÃnh thiêng thánh và cầu nguyện.
7.2 Khi đòi các hình thể phụng vụ phải đẹp, phải thánh thì đó không có ý nói vá» thẩm mỹ hay luân lý cho bằng các giá trị phải nhắm tá»›i, trong các hoạt Ä‘á»™ng tượng trÆ°ng hay những cái phản giá trị không thể dung hợp được vá»›i các nghi thức. Nháºn ra những giá trị và phản giá trị nà y, xác định qua những nét biểu dÆ°Æ¡ng cụ thể nà o mà nháºn thấy nhÆ° thế, thì phải dá»±a và o đức tin, lòng đạo đức cÅ©ng nhÆ° tâm lý xã há»™i và qui chế nghệ thuáºt và tôn giáo trong xã há»™i.
7.3 Tuy không dám tá»± phụ là biết rõ vá» phản ứng của các tÃn hữu - thÆ°á»ng là thầm kÃn và diá»…n tả không được rõ rà ng - nhÆ°ng nhạc sÄ© nà o muốn phục vụ cá»™ng Ä‘oà n, không thể hoà n toà n không biết đến hay coi thÆ°á»ng những phản ứng đó. Thà dụ nên biết hình thức nà o, tÃn hữu cho là cÅ© hay tân thá»i, bình dân, đại chúng hay trà thức chá»n lá»c, quen thuá»™c hay bà truyá»n, hay hoặc dở theo ý kiến các nhà chuyên môn hoặc các ngÆ°á»i sá» dụng, tình cảm hay khô khan, giúp cầu nguyện hay là m cho chia trà v.v... Phải xem đây là phản ứng của loại ngÆ°á»i nà o trong cá»™ng Ä‘oà n, và cuối cùng kiểm tra xem ngÆ°á»i ta có ý nói vá» tác phẩm hay cách trình tấu.
7.4 Khi tìm cho biết kết quả do các hình thể âm nhạc được sá» dụng, ngÆ°á»i có trách nhiệm trong việc cá» hà nh không nhằm mục Ä‘Ãch chiá»u theo sở thÃch của quần chúng mà chỉ tìm xem có thể Ä‘Æ°a các dấu chỉ và các nghi thức đức tin Ki-tô giáo và o chá»— nà o. Ngoà i ra, vị đó cÅ©ng cần quan sát xem trong mức Ä‘á»™ nà o, các bà i hát có thể hay không có thể sá» dụng được, rồi cùng vá»›i má»™t số ngÆ°á»i khác tìm những hình thức thÃch hợp nhất, để cá» hà nh trong tinh thần và trong chân lý.
7.5 Dù nhạc nghi thức đóng vai trò nà o, dù ca mục được sá» dụng hay cách trình tấu các bà i Ä‘Ã n, bà i hát ra sao, thì việc thẩm thấu âm nhạc vẫn tùy thuá»™c hình thức âm thanh mà âm nhạc đó được chuyển đến tai ngÆ°á»i nghe. Hình thức bao gồm không nguyên tác phẩm viết sẵn hay do ngẫu hứng mà còn do cách trình tấu, vá»›i nghệ thuáºt hát của các ca viên, âm sắc của tiếng hát, âm thanh ở nÆ¡i hát và toà n bá»™ buổi cá» hà nh nữa.
II. BIỂU THỊ CON NGƯỜI MỚI
1. Những đòi há»i gắn liá»n vá»›i nhạc nghi thức Ki-tô giáo phát xuất từ mục Ä‘Ãch của nhạc nà y là biểu lá»™ và thá»±c hiện con ngÆ°á»i má»›i nÆ¡i Äức Giê-su Ki-tô phục sinh. Sá»± chân tháºt, giá trị và vẻ đẹp của nó không Ä‘o bằng khả năng khÆ¡i Ä‘á»™ng sá»± tham dá»± tÃch cá»±c, hay bằng giá trị thẩm mỹ văn hóa, bằng tÃnh kỳ cá»±u của nó trong Há»™i thánh, bằng sá»± thà nh công nÆ¡i dân chúng, mà bằng sá»± kiện nó giúp những ngÆ°á»i bị áp bức có thể kêu lên những tiếng Kyrie eleison, hát lên câu Halleluya của những ngÆ°á»i được phục sinh, hay há»a theo tiếng Maranatha của các tÃn hữu Ä‘ang hy vá»ng bÆ°á»›c và o NÆ°á»›c Trá»i.
2. Tất cả má»i thứ âm nhạc do con ngÆ°á»i sáng tạo, miá»…n là không là m cho con ngÆ°á»i khép kÃn nÆ¡i mình và phản ánh hình ảnh của riêng nó nÆ¡i bản thân, nhÆ°ng Ä‘Æ°a nó tá»›i đón nháºn lá»i hứa của Tin Mừng, Ä‘á»u có thể phục vụ ná»n phụng tá»± Ki-tô giáo.
3. Má»™t và i ná»n văn hóa từ những thế ká»· qua đã bắt đầu hát dÆ°á»›i nhiá»u hình thức, bà i ca má»›i được nói tá»›i trong các thánh vịnh và sách Khải huyá»n. Nhiá»u dân tá»™c và châu lục khác đã được kêu má»i Ä‘em nghệ thuáºt của mình ra để cùng chung má»™t lá»i ca ngợi. Còn thiếu nhiá»u tiếng hát trong bản hòa tấu của 144.000 ngÆ°á»i được tuyển chá»n. Nhiá»u ngÆ°á»i không có tiếng để cất lên Bà i ca má»›i, không những tại nÆ¡i Tin Mừng chÆ°a được loan báo, mà ngay cả tại nÆ¡i Tin Mừng chÆ°a thâm nháºp con ngÆ°á»i và văn hóa, cÅ©ng nhÆ° tại nÆ¡i Tin Mừng được Ä‘Æ°a và o từ lâu, nhÆ°ng lại phải đối phó vá»›i má»™t thế giá»›i Ä‘ang thay đổi mạnh mẽ, để lá»i ca ngợi phổ quát mau vang tá»›i.
III. NHá»®NG ÄIỀU XÃC TÃN
Ca hát và âm nhạc theo cơ cấu là thà nh phần của phụng vụ Ki-tô giáo.
Không thể lưu tâm đến phụng vụ theo lý thuyết hay thực hà nh mà không kể gì đến âm nhạc.
Ai lÆ°u tâm đến âm nhạc trong phụng vụ thì cÅ©ng để ý đến nghi thức và những ngÆ°á»i cá» hà nh.
Ca hát và âm nhạc trong phụng vụ là để phục vụ cộng đoà n.
Các loại âm nhạc trong xã há»™i không phải loại nà o cÅ©ng thÃch hợp cho lá»… nghi cá» hà nh trong Ki-tô giáo.
Có loại nhạc hoà n toà n thÃch hợp cho lá»… nghi phụng vụ, nhÆ°ng lại không được xã há»™i công nháºn là nghệ thuáºt âm nhạc.
Trong phụng tự Ki-tô giáo, nhiệm vụ đầu tiên của cộng đoà n là ca ngợi.
Khi cá» hà nh thì má»™t ngÆ°á»i hát cÅ©ng là má»i ngÆ°á»i hát.
Trong cá»™ng Ä‘oà n có nhiá»u cách hát và nghe hát.
Nhạc nghi thức phần lớn tùy thuộc và o cách hát của một cộng đoà n.
Nhạc sĩ đóng bất cứ vai trò nà o trong nghi lễ cỠhà nh cũng phải có khả năng tương xứng.
Hoạt Ä‘á»™ng của cá»™ng Ä‘oà n có thể bị là m cho sai lạc ý nghÄ©a, nếu các nhạc sÄ© chỉ để ý đến kỹ thuáºt mà không tham gia và o việc cá» hà nh.
Nhạc nghi thức trước hết mang hình thức ca hát.
Ca hát là cá» chỉ Ä‘á»™c đáo của con ngÆ°á»i; không gì có thể thay thế được nó trong buổi cá» hà nh.
Các thể loại ca hát trong phụng vụ thay đổi tùy theo cung cách của lá»i trong phụng vụ.
Có má»™t số loại bà i hát cần phải dùng đến nhạc khÃ.
Nhạc không lá»i cÅ©ng có chá»— đứng trong phụng vụ.
Nhạc không phải là bất khả thay thế trong phụng tự, nhưng phần đóng góp của nó không thể thay thế được.
Cá» hà nh là má»™t hà nh Ä‘á»™ng có tÃnh toà n thể mà má»i yếu tố nhạc cÅ©ng nhÆ° không nhạc Ä‘á»u tùy thuá»™c lẫn nhau.
Nhạc dùng trong nghi thức luôn có ảnh hưởng đến hình thức và ý nghĩa của nghi thức.
Ca hát và âm nhạc đóng một số vai trò khá rõ rệt trong phụng vụ.
Vì là dấu hiệu tượng trưng, ca hát và âm nhạc đóng một vai trò vượt quá phạm vi chức năng xác định.
Nghi thức thanh nhạc hay âm nhạc trÆ°á»›c hết là má»™t “biến cốâ€, má»™t hà nh vi duy nhất và riêng biệt.
Vì là hà nh vi lặp Ä‘i lặp lại và táºp thể, nhạc nghi thức không thể hoà n toà n bá» qua ca mục.
Một ca mục tốt không đủ để âm nhạc hoà n thà nh tốt nhiệm vụ trong buổi cỠhà nh.
Cần phải có kinh nghiệm để xem cái gì là tốt cho cộng đoà n.
Muốn cá» hà nh phụng vụ, trÆ°á»›c hết phải có nhiá»u nhạc cụ tốt; cÅ©ng nên có những tác phẩm nghệ thuáºt âm nhạc, để là m cho ý nghÄ©a nên phong phú.
Sự phong phú vỠý nghĩa của một cuộc cỠhà nh không cần phải tương xứng với số lượng phương tiện âm nhạc được sỠdụng.
Việc dùng các kiểu và loại âm nhạc khác nhau trong cùng má»™t buổi cá» hà nh là chÃnh đáng, nếu không là m tổn thÆ°Æ¡ng đến sá»± duy nhất của hà nh Ä‘á»™ng nghi thức.
Sự hiệp thông giữa các Ki-tô hữu thuộc chủng tộc, ngôn ngữ, văn hóa và tôn giáo khác nhau có thể được diễn tả qua một và i dấu hiệu chung, trong đó âm nhạc chiếm một vị thế ưu đãi.
Tất cả những gì lá»t đến tai phải qua má»™t hình thức.
Muốn cho nghi thức âm nhạc hoạt Ä‘á»™ng tốt phải dùng hình thức thÃch hợp.
Chỉ để ý đến hình thức không thôi là tôn sùng hình thức quá đáng, lÆ¡ là hình thức là coi thÆ°á»ng nghi thức.
Các hình thức phụng vụ luôn đòi há»i phải đẹp đẽ và thánh thiện. Äòi há»i nà y dá»±a và o các giá trị mà má»—i nhóm cho là cốt yếu.
Biết được phản ứng của tÃn hữu vá» các loại âm nhạc sẽ giúp cho những ngÆ°á»i có trách nhiệm sá» dụng tốt hÆ¡n các loại đó trong phụng vụ.
Bà i hát cà ng phong phú ý nghĩa khi hình thức cà ng có nét đặc biệt.
Mục Ä‘Ãch của má»i thứ nhạc nghi thức Ki-tô giáo là biểu lá»™ và thá»±c hiện con ngÆ°á»i má»›i trong Äức Ki-tô Phục sinh.
Chẳng có loại nhạc mà o là vô thưởng vô phạt đối với đức tin Ki-tô giáo.
Bà i “Ca má»›i†sẽ chẳng bao giá» hoà n tất, bao lâu con ngÆ°á»i thuá»™c má»i chủng tá»™c, ngôn ngữ, văn hóa chÆ°a chung lá»i góp tiếng.
Felici Rainoldi : La Maison- Dieu, số 145, năm 1981)
(Bản dịch của LM An-rê Äá»— xuân Quế, O.P.
Lm. Anrê Äá»— Xuân Quế, O.P.
(Nguồn: VietCatholicNews) |