Nhìn vá» sá»± kiện ngÆ°á»i KÆ¡ho trở lại vá»›i đức tin Kitô giáo
08.08.2007
Sá»± kiện có rất nhiá»u ngÆ°á»i Thượng trở lại vá»›i Kitô-giáo trong những tháºp niên gần đây, hẳn đã gây khá nhiá»u sá»± chú ý của dÆ° luáºn. Cách riêng con số trên 100 ngà n đã ghi danh rá»a tá»™i trong các xứ đạo thuá»™c phần đất Äà lạt nói lên rằng hiện nay Ä‘a số ngÆ°á»i Thượng thuá»™c miá»n nà y là tÃn hữu Công giáo, con số nhá» hÆ¡n thì thuá»™c các Giáo há»™i Tin Là nh anh em. Số còn giữ và thá»±c hà nh tÃn ngưỡng cổ truyá»n có vẻ còn rất Ãt trong những vùng sâu vùng xa, do sá»± liên lạc vá»›i bên ngoà i đối vá»›i há» chÆ°a có Ä‘iá»u kiện thuáºn lợi.
TrÆ°á»›c đây đã có dÆ° luáºn đặt vấn Ä‘á» rằng : “Tại sao dân Thượng trở lại Kitô-giáo rầm rá»™ nhÆ° thế ? Trong khi không thấy, hoặc rất hiếm thấy hiện tượng nà y nÆ¡i các cá»™ng đồng dân cÆ° khác, từ lâu nay vốn chung sống vá»›i há» trong cùng má»™t miá»n đất.†Vấn Ä‘á» nà y đã có lúc được cho rằng vì Kitô-giáo, đặc biệt các nhà thá» Công giáo đã có những pha chiêu má»™ tÃn đồ tinh vi, nên má»›i lôi cuốn được Ä‘a số ngÆ°á»i Thượng theo đạo má»›i, trong khi trÆ°á»›c đây há» là má»™t dân tá»™c vốn gắn bó vá»›i tÃn ngưỡng cổ truyá»n do cha ông há» lÆ°u truyá»n lại. Khi tìm hiểu và nhìn từ gốc Ä‘á»™ trong cuá»™c thì thấy rằng đã không thấy có pha chiêu dụ tinh vi nà o cả của Kitô-giáo, sá»± hiện diện và hoạt Ä‘á»™ng của Giáo Há»™i cÅ©ng khá bình thÆ°á»ng nhÆ° sá»± hiện diện của các tôn giáo bạn. Váºy thì phải nói đúng hÆ¡n rằng chÃnh các cá»™ng đồng Thượng đã tá»± ý xin gia nháºp đạo má»›i, trong khi Giáo Há»™i chỉ hiện diện và mở rá»™ng vòng tay đón nháºn há» trở vá». Rất dá»… hiểu rằng trong thá»i Ä‘iểm ngÆ°á»i Thượng lÅ© lượt trở vá», thì Giáo Há»™i cÅ©ng không đủ tá»± do và phÆ°Æ¡ng tiện hoạt Ä‘á»™ng tại các là ng Thượng để mà chiêu dụ, chỉ có má»™t số Ãt là ng Thượng ở gần các nhà thá», còn hầu hết các là ng mạc Ä‘á»u ở xa, tháºm chà nằm ngoà i tầm Ä‘i lại “hợp pháp†của các linh mục quản xứ. Váºy thì vấn Ä‘á» có thể được nhìn và hiểu nhÆ° thế nà o ? Äể rá»™ng Ä‘Æ°á»ng cho những suy nghÄ© và nháºn định từ nhiá»u hÆ°á»›ng khác nhau, có lẽ hai cách nhìn và hiểu sau đây có thể phần nà o đó Ä‘em lại má»™t sá»± giải thÃch, hầu có thể coi đó nhÆ° má»™t kinh nghiệm quà báu cho sứ vụ truyá»n giáo của Giáo Há»™i. 1. Hạt giống đã được gieo vãi nay tá»›i lúc nảy mầm. Trên miá»n đất Äà lạt nói riêng, hoạt Ä‘á»™ng truyá»n giáo là công việc đã được thá»±c hiện trÆ°á»›c đây bởi các Thừa sai Công giáo ngoại quốc, đặc biệt là các Linh mục Thừa sai Paris, các Linh mục thuá»™c dòng Chúa Cứu Thế, dòng Vinh SÆ¡n…, và sau nà y được tiếp nối bởi má»™t số Linh mục triá»u Việt Nam. Còn các Giáo há»™i Tin Là nh thì má»™t số Mục sÆ° ngÆ°á»i Mỹ cÅ©ng hoạt Ä‘á»™ng song song bằng việc tiếp xúc và láºp má»™t số Trung tâm truyá»n giáo của há». NhÆ°ng sau biến cố 1975 thì tất cả những hoạt Ä‘á»™ng nà y hoà n toà n khép lại, các Linh mục Việt Nam tuy còn đó, nhÆ°ng cÅ©ng không thể Ä‘i lại nhÆ° trÆ°á»›c được nữa, trong khi theo nhÆ° những ghi nháºn thì việc trở lại của ngÆ°á»i Thượng rá»™ nhất là trong thá»i kỳ 1987-1990, là thá»i kỳ mà má»i hoạt tôn giáo bị rút lại trong phạm vi nhá» hẹp của nhà thá», không còn trÆ°á»ng há»c, không còn những trợ giúp vá» y tế và thăm viếng… HÆ¡n nữa, trong thá»i kỳ trÆ°á»›c 1975, con số Kitô-hữu Thượng còn rất khiêm tốn, chỉ khoảng Ä‘á»™ 7000 ngÆ°á»i là tối Ä‘a. Khi ấy các nhà truyá»n giáo cÅ©ng nháºn ra rằng, không dá»… để Ä‘Æ°a ngÆ°á»i Thượng trở vá» vá»›i Äức tin, dù cho bối cảnh khi ấy thuáºn lợi trăm chiá»u. NhÆ°ng rồi bá»—ng hiện tượng trở lại dấy lên nhÆ° má»™t phong trà o lan rá»™ng nhanh chóng, từ má»™t Ãt gia đình cho đến cả là ng, từ là ng nà y rồi sang là ng khác và cứ thế mà lan rá»™ng dần cho đến táºn những vùng sâu vùng xa và hầu nhÆ° xÆ°a nay khó có má»™t linh mục hay tu sÄ© nà o đặt chân đến được. NgÆ°á»i ta thấy rất rõ cà ng gặp khó khăn há» cà ng trở lại đông hÆ¡n. Äây là má»™t hiện tượng lạ lùng và chÆ°a từng xảy ra trong các cá»™ng đồng KÆ¡ho. 2. Bản thân tÃn ngưỡng cổ truyá»n của ngÆ°á»i Thượng dá»… Ä‘Æ°a hỠđến vá»›i Äức tin Kitô-giáo TÃn ngưỡng cổ truyá»n đã hình thà nh hệ thống niá»m tin và lá»… tế mang tÃnh phổ quát trong các cá»™ng đồng Thượng. a. Tin có yà ng NgÆ°á»i Thượng gá»i thần linh mà há» thá» là yà ng. Các Thừa sai đã khôn ngoan giữ lại danh xÆ°ng yà ng trong tÃn ngưỡng cổ truyá»n, rồi khéo léo chuyển sang ý nghÄ©a má»›i của Äức tin Kitô-giáo. Äó là việc là m khá táo bạo, do vấn Ä‘á» bản thân danh gá»i yà ng của ngÆ°á»i Thượng cÅ©ng đầy chất tưởng tượng do óc mê tÃn dị Ä‘oan. Khi chÆ°a trở lại Kitô-giáo thì há» thá» yà ng, nà o là yà ng nhà cá»a, nà o là yà ng kho lúa, yà ng núi non, suối nguồn, sông ngòi, cuối cùng há» tin có yà ng cao nhất là yà ng măt-tÆ¡ngai (thần mặt trá»i). Rất dá»… thấy rằng ngÆ°á»i Thượng thÆ°á»ng hay nhân cách hóa vá» yà ng mà há» tin, nghÄ©a là yà ng cÅ©ng được mÆ°á»ng tượng nhÆ° con ngÆ°á»i, cÅ©ng ăn uống, cÅ©ng dá»±ng vợ gả chồng, tháºm chà cÆ°á»›i chồng loà i ngÆ°á»i nhÆ° Ä‘iển hình trong chuyện á»’NG IÄ‚H BRÄ‚H YÀNG, là truyện mà rất nhiá»u ngÆ°á»i Thượng tin là chÆ°a cổ lắm, và thá»i nay vẫn còn rất nhiá»u ngÆ°á»i Thượng tin là có tháºt. Chỉ có Ä‘iá»u khác vá»›i con ngÆ°á»i là yà ng thì có quyá»n phép biến hóa vạn váºt mà há» gá»i là gÆ¡nrÆ¡h. CÅ©ng dá»… thấy hình ảnh vá» yà ng của há» mang đầy chất thần thoại dân dã, các câu truyện cổ tÃch loại nà y thì lại ảnh hưởng rất lá»›n trong việc hình thà nh niá»m tin cổ truyá»n trong hồn ngÆ°á»i Thượng. Các Thừa sai đã đổi chữ yà ng sang ná»™i dung má»›i, vẫn là yà ng, nhÆ°ng thay vì nhiá»u yà ng thì nay chỉ có má»™t Yà ng viết chữ hoa, là Yà ng duy nhất nhÆ°ng có Ba Ngôi : Yà ng Bà p, Yà ng Kòn, Yà ng NhÆ¡m. b. Vấn Ä‘á» lá»… tế TÃn ngưỡng cổ truyá»n đã sản sinh cả má»™t hệ thống lá»… tế mang tÃnh phổ quát, nghÄ©a là tất cả ngÆ°á»i Thượng Ä‘á»u thá»±c hà nh cách phổ quát trong các cá»™ng đồng của há». Những tiếng chuyên môn truyá»n thống của há» vá» vấn Ä‘á» nà y nhÆ° : • LÆ¡h yà ng (tế lá»…), • PÆ¡dÆ¡ng (dâng tiến), • Phan pÆ¡dÆ¡ng (lá»… váºt), • TÆ¡wà i (chuá»™c lá»—i), • Hòi yà ng (kêu cầu), • Răc yà ng (cầu khẩn) • Lis (xức) • Bong (bôi)………… Những tiếng nà y Ä‘á»u đã được các Thừa sai giữ lại từng chữ má»™t và chuyển sang ý nghÄ©a má»›i của lá»… tế Kitô-giáo. Có thể nháºn rằng các Thừa sai đã rất khéo léo và thà nh công vá» mặt nà y, khiến cho ngÆ°á»i Thượng không cảm thấy hụt hẫng và xa lạ vá»›i niá»m tin má»›i, vì cÅ©ng dùng chữ yà ng nhÆ° nhau, nhÆ°ng nay trong niá»m tin má»›i là Yà ng hoà n hảo hÆ¡n, rõ rà ng chắc chắn hÆ¡n, chứ không mù má» huyá»n ảo nhÆ° trong niá»m tin cổ truyá»n. Rất có lý để nói rằng Kitô-giáo là sá»± hoà n tất cho niá»m tin cổ truyá»n của ngÆ°á»i Thượng, ngÆ°á»i Thượng dÆ°á»ng nhÆ° chuyển hóa nhanh từ chá»— coi Kitô-giáo là đạo của ngÆ°á»i ta thà nh đạo của mình, vá»›i Ä‘iá»u kiện là được trình bà y hợp lý thì Kitô-giáo sẽ hoà n toà n có khả năng thay thế tÆ°Æ¡ng đối nhanh niá»m tin cổ xÆ°a của há». 3. Thay lá»i kết Gia sản tinh thần quan trá»ng nhất của ngÆ°á»i Thượng là tin và thá» yà ng. Không có má»™t ngÆ°á»i Thượng nà o mà lại không tin và thá» yà ng nhÆ° tổ tiên hỠđã truyá»n lại. Sá»± thà nh công của các nhà truyá»n giáo Thượng là giữ lại nguyên vẹn danh gá»i yà ng cÅ©ng nhÆ° những tiếng chỉ vá» các lá»… tế cổ xÆ°a của ngÆ°á»i Thượng. Theo cách đó hỠđã giúp chuyển đổi má»™t dân tá»™c bÆ°á»›c theo niá»m tin má»›i. NhÆ° thế cho thấy rằng sứ vụ truyá»n giáo nói lên tÃnh cần thiết của nó, nếu không có công cuá»™c truyá»n giáo thì tÃn ngưỡng cổ truyá»n cÅ©ng không thể tá»± mình thoát khá»i cái ách nặng ná» của mê tÃn di Ä‘oan và lầm lạc để vÆ°Æ¡n tá»›i chân lý Ä‘Ãch thá»±c. Truyá»n giáo có thể và nhÆ° hạt mÆ°a rÆ¡i trên những mảnh đất, là m cho những hạt giống chân lý đã được gieo vãi trong niá»m tin và lá»… tế cổ xÆ°a có cÆ¡ há»™i và điá»u kiện nẩy mầm và lá»›n lên, nghÄ©a là đi tá»›i sá»± hoà n tất trong Chúa Kitô. Không có những hạt mÆ°a truyá»n giáo thì tÃn ngưỡng cổ truyá»n không thể tá»± chuyển hóa, có khi còn có nguy cÆ¡ Ä‘i và o sá»± tà n lụi khó tránh khá»i trong thá»i đại ngà y nay. Lá»i của Äức Thánh Cha Gioan Phaolô II ở new Zealand nói vá»›i những ngÆ°á»i thổ dân rằng : “Äức tin không phá hủy ná»n văn hóa cổ truyá»n của các dân tá»™c, nhÆ°ng thanh luyện và nâng lên cao.†Quả cÅ©ng rất thÃch hợp và áp dụng cho dân KÆ¡ho cách riêng. (Auckland 22/11/1986). Váºy thì chỉ cần phủi Ä‘i lá»›p bụi của mê tÃn và lầm lạc, để cho chÃnh những hạt giống do Chúa quan phòng đã gieo vãi có cÆ¡ há»™i vÆ°Æ¡n lên thà nh cây xanh tÆ°Æ¡i tốt. Äó là cách mà các Thừa sai đã và đang là m trên những vùng truyá»n giáo Thượng. Truyá»n giáo cÅ©ng có thể gá»i là cú hÃch quan trá»ng cho cuá»™c gặp gỡ lịch sá» và đổi Ä‘á»i, đó là niá»m tin cổ truyá»n Ä‘i tá»›i Tin mừng của Chúa Giêsu Kitô, Ngà i là Äấng cứu Ä‘á»™ duy nhất toà n thể nhân loại đợi trông. Äẹp thay những bÆ°á»›c chân rao giảng Tin mừng ! ----------------------------------------
Äà lạt 08/2007
Linh mục Phanxicô-Xaviê Brel (NgÆ°á»i KÆ¡ho, gx Tam Bố, Dilinh, gp Äà lạt)
(Nguồn: www.simonhoadalat.com) |