Äức Giám mục Gioan Baotixita Trần Hữu Äức
25.09.2008
Khẩu hiệu Giám mục: "Hãy dá»n Ä‘Æ°á»ng Chúa".
ÄỨC GIÃM MỤC VIỆT NAM TIÊN KHỞI GIOAN BAOTIXITA TRẦN Há»®U ÄỨC 1) Thiếu thá»i và há»c vấn
Äức Cha Gioan Baotixita Trần Hữu Äức sinh ngà y 24/6/1891. Thân sinh Ngà i là cụ Trần Hùng, nguyên quán xứ Thá» Ninh, phủ Äức Thá», tỉnh Hà TÄ©nh, đã lên nháºp cÆ° tại xứ Thổ Hoà ng, huyện HÆ°Æ¡ng Khê tá»± ba Ä‘á»i. Cụ là ngoại sinh của Cha Nguyá»…n Hoà ng, má»™t vị giáo sỹ thá»i danh trong lịch sá» nÆ°á»›c nhà cáºn đại. Cụ Trần Hùng đã theo giúp Cha Nguyá»…n Hoà ng, hồi đó Ä‘ang là m Lá»… Bá»™ Tả Tham Tri ở Huế, dÆ°á»›i triá»u Äồng Khánh. Ở đó cụ đã kết duyên vá»›i bà Thị Nhiá»u, ngÆ°á»i Quảng Nam và đã sinh hạ được bốn ngÆ°á»i con. Má»™t ngÆ°á»i con trai chết khi còn bé, Äức Cha là con thứ ba, hồi đó còn gá»i là Gioan Baotixita Long. Sau khi cha Nguyá»…n Hoà ng đã vá» quê hÆ°u trÃ, thì gia đình Ngà i cÅ©ng vá» Hà TÄ©nh, ở tại há» Thổ Hoà ng Ãt lâu, rồi sang ở Thổ VÆ°Æ¡ng. Năm Ngà i lên 10 tuổi, cụ thân sinh mất, thá» 53 tuổi. Äược hấp thụ má»™t ná»n giáo dục chắc chắn trong gia đình, năm 12 tuổi Ngà i dâng mình cho Chúa, là m nghÄ©a tá» cha già Liên, má»™t vị linh mục thông minh và đạo đức. CÅ©ng thá»i kỳ ấy, ngÆ°á»i chị đầu Ngà i (Chị Tịnh) mất. Sau khi há»c táºp vá»›i cha già Ãt lâu, năm 1908, Ngà i và o há»c tại chủng viện Xã Äoà i và đổi tên là Gioan Baotixita Äức. Ngà i có óc thông minh, sâu sắc và chăm chỉ, nên suốt sáu năm ở Chủng viện, niên khoá nà o Ngà i cÅ©ng chiếm giải nhất. Mãn trÆ°á»ng năm 1914, Ngà i được bá» trên phái Ä‘i giúp cố Nhà n, dạy bổn đạo tân tòng tại há» Thanh BÃch, xứ Äông Tháp ba năm (1914-1917), rồi được gá»i vá» là m giáo sÆ° Äại Chủng viện. Năm 1920, bá» trên chá»n Ngà i vá»›i thầy Nhiên cá» Ä‘i há»c trÆ°á»ng Penang bảy năm, cÅ©ng dịp ấy mẹ Ngà i (thá» 60 tuổi) và ngÆ°á»i em gái (chị Vân) qua Ä‘á»i. Thầy Gioan Baotixita há»c ở trÆ°á»ng Penang bảy năm, có tiếng là má»™t há»c sinh giá»i, ngà y 15/8/1925, Ngà i chÃnh thức nháºp hà ng giáo sỹ và trong vòng má»™t năm ấy (ngà y 1.10) chịu bốn chức nhá» trong hà ng giáo sỹ. Năm sau cÅ©ng ngà y 15/8 Ngà i lãnh phụ phó tế, rồi tiếp đó, ngà y 8/9 lãnh phó tế. Äến đây thá»i hạn du há»c đã hết, Ngà i trở vá» nÆ°á»›c nhà . Ngà y 2.4.1927, Ngà i thụ phong linh mục do Äức Cha AnÄ‘rê Bắc tại nhà thá» chÃnh toà Xã Äoà i, rồi đặt Ngà i là m giáo sÆ° Tiểu chủng viện nhÆ° trÆ°á»›c. Suốt trong 12 năm Ngà i chuyên môn dạy Latinh, Pháp văn và Lịch sá» Giáo há»™i. TÃnh Ngà i hiá»n là nh, trung thá»±c luôn để ý đến sá»± khai trà tiến đức cho há»c sinh, nên ai cÅ©ng mến phục. Năm 1939, Ngà i được bằng nháºm xứ Kẻ Gai. Trong ba năm ở đó, Ngà i lo tu bổ thánh Ä‘Æ°á»ng và đang chuẩn bị váºt liệu sá»a sang nhà xứ, thì năm 1942, Ngà i được lệnh Bá» trên sai Ä‘i quản xứ Vạn Lá»™c. Ở đây ngoà i việc coi xứ, Ngà i đặc biệt chú ý đến củng cố PhÆ°á»›c viện sở tại. Ở đâu Ngà i cÅ©ng được giáo dân mến phục vì đức tÃnh hiá»n là nh và yêu thÆ°Æ¡ng Ngà i. 2) Phụ tá Tổng quản Äại giám Giữa lúc ấy thì cuá»™c cách mạng tháng Tám bùng nổ Ä‘em lại má»™t biến chuyển lá»›n lao trong chÃnh trị nÆ°á»›c nhà và má»™t ảnh hưởng sâu xa đến tình hình Giáo há»™i Việt Nam nói chung và Giáo pháºn Vinh nói riêng. Nháºn thấy thá»i thế khó khăn cho công việc quản trị Giáo pháºn nầy, Äức Cha Băc giao cho Cha ChÃnh Châu, hồi đó còn là m hạt trưởng Xã Äoà i triệu táºp Há»™i đồng linh mục toà n Giáo pháºn ngà y 27/7/1945. Ngà i cá» Cha Gioan Baotixita Äức là m Tổng quản Äại giám giúp Ngà i trong công việc ná»™i trị và ngoại giao. Sau 34 năm táºn tuỵ vá»›i Giáo pháºn, Äức Cha Bắc vì tuổi già sức yếu lâm bệnh rồi tạ thế ngà y 30/71946. Trong năm năm trá»i đảm Ä‘ang nhiệm vụ Tổng quản, giữa thá»i thế rất khó khăn nà y, Cha Gioan Baotixita đã phải Ä‘au khổ trăm phần, trải bao phen gian nguy, nhiá»u lần túng cá»±c, thế mà Ngà i cứ thản nhiên bình tÄ©nh, cáºy trông Æ¡n trên, lấy đức khôn ngoan mà giải quyết má»i việc cách xuôi thuáºn. Ngà i đã váºn Ä‘á»™ng cho công cuá»™c tổ chức thà nh láºp Liên Äoà n Giáo pháºn nhà ngà y 3/6/1946 và đã nháºn chức Tối cao Cố vấn. TrÆ°á»›c đây Liên Äoà n Công giáo sở dÄ© được tổ chức hoà n bị, có ná»n tảng chắc chắn và phát triển mạnh mẽ, má»™t phần lá»›n là nhá» tà i lãnh đạo khôn khéo của Ngà i. Ngà i đã cho xuất bản tá» báo Tiến Hà nh, rồi tiếp đó tạp chà Xây Dá»±ng, Ngà i đã liệu hết cách để mở lại trÆ°á»ng Tiểu chủng viện từ lâu vì thá»i thế bị đóng cá»a há»c sinh vá» ngà y 1.5.1946 và ngà y 29.5.1948, Ä‘oà n chủng sinh sau 28 tháng trá»i lÆ°u lạc đã được Ngà i kêu gá»i trở lại tiếp tục há»c hà nh. Ngà i đã nhiệt liệt ủng há»™ chÃnh quyá»n trong công cuá»™c kháng chiến xây dá»±ng nÆ°á»›c nhà . Äối vá»›i Há»™i Ä‘oà n ngoà i công giáo, Ngà i đã xá» trà má»™t cách sáng suốt và nhã nhặn là m cho kẻ má»›i tiếp kiến Ngà i lần đầu tiên đã phải mến phục. Tóm lại vá» phÆ°Æ¡ng diện ná»™i trị cÅ©ng nhÆ° ngoại giao, Ngà i đã tá» ra kiên toà n má»i tÆ° cách má»™t nhà lãnh đạo của Giáo há»™i. 3) Giám quản Tông Tòa Giữa lúc Toà Giám mục Giám pháºn Vinh Ä‘ang trống ngôi nhÆ° thế trong năm năm, giữa lúc toà n thể giáo sỹ và giáo dân Ä‘ang khắc khoải nhìn vá» Toà Thánh chỠđợi má»™t giải pháp, thì ngà y 19/7/1950, Thánh Bá»™ Truyá»n Giáo ở Rôma, sau khi đã nháºn định tình hình và biết rõ tà i đức vá»›i sá»± nghiệp của Cha Gioan Baotixita, đã đặt Ngà i lên chức Giám Quản Tông Toà ban cho Ngà i toà n quyá»n quản trị Äịa pháºn. Tin vui ấy đến vá»›i Äịa pháºn ngà y 4.11.1950 và đã Ä‘em lại má»™t ná»—i vui mừng khôn tả, má»™t sá»± cởi mở khoan khoái cho tâm hồn 18 vạn dân ba tỉnh. Cha Gioan Baotixita, vì lợi Ãch Giáo pháºn, vâng lá»i đảm nháºn lấy trách nhiệm nặng nỠấy. Công việc đầu tiên của Ngà i là lo giải quyết những vấn Ä‘á» lâu nay chÆ°a ổn định được. Ngà y 21/2/1951, trÆ°á»ng thần há»c, sau hÆ¡n bốn năm bị đóng cá»a, đã mở đón các sinh viên trở vá». Kết quả, cuối tháng ba năm đó đã có bảy vị linh mục tân khoa chịu chức ở Thanh Hoá, Ngà i xếp đặt lên vị trà trong hà ng giáo phẩm, cải tổ các PhÆ°á»›c viện… và công bố bản “ÄÆ°á»ng Lối Hiện Thá»i Của NgÆ°á»i Công Giáoâ€. 4) Thăng quyá»n Giám Mục Trong khi ấy Toà Thánh nháºn xét Giáo há»™i Giáo pháºn Vinh đã trưởng thà nh, giáo sỹ Việt Nam đã đầy đủ khả năng: Má»™t Nghị định má»›i của Thánh Bá»™ Truyá»n Giáo được công bố. Ngà y 19/81951, cha Gioan Baotixita tiếp thÆ° Toà Khâm Mạng Huế tin cho biết: Toà Thánh quyết định giao Giáo pháºn Vinh cho hà ng Giáo phẩm bản quốc, đồng thá»i đặc cá» Ngà i là m Giám mục vá»›i hiệu toà Nicietane, quản trị Giáo pháºn Vinh thay mặt Toà Thánh. Ai nói hết ná»—i vui mừng và hiên ngang của toà n thể Giáo pháºn Vinh khi nghe tin ấy. Riêng Cha Gioan Baotixita, Ngà i hồi há»™p lo sợ, quyết định xin từ chối, nhÆ°ng vì các cha yêu cầu mãi và sợ thiệt hại cho Giáo pháºn, Ngà i phải vâng lá»i Toà Thánh nghiêng vai lÄ©nh lấy trách nhiệm cao trá»ng, nhÆ°ng rất nặng nỠấy. Ngà i là vị Giám mục Việt Nam tiên khởi Giáo pháºn Vinh. Cuá»™c Ä‘á»i giám mục của Äức Cha Trần Hữu Äức đã khai mạc bằng má»™t ngà y khánh nháºt của Giáo pháºn. Nhá» Liên Ä‘oà n Công giáo, Khánh nháºt của Giáo pháºn đã được tổ chức rất long trá»ng. NhÆ°ng riêng cha Trần Hữu Äức, Ngà i đã biết rõ cái ý nghÄ©a thâm sâu của ngà y lịch sỠấy. Äối vá»›i Ngà i ngà y ấy, chỉ là má»™t cuá»™c “khải hoà n và o thà nh thánh†tiên báo những ngà y Ä‘au thÆ°Æ¡ng của tuần lá»… tá» nạn. 1954, hiệp định Genève được ký kết, phong trà o di cÆ° nổi lên cuồn cuá»™n nhÆ° thác lÅ© từ Bắc và o Thanh Hoá và và o Nghệ-TÄ©nh-Bình. Má»™t số giáo dân Quỳnh LÆ°u Ä‘i trÆ°á»›c kéo theo má»™t số ở Phủ Diá»…n, Vinh, Nam Äà n, Cá»a Lò, Xã Äoà i, Hà TÄ©nh và Quảng Bình. Äức Cha Trần Hữu Äức nhÆ° ngÆ¡ ngác, nhÆ° mất tinh thần, thấy cả má»™t Ä‘oà n con cái trên 50.000 ngÆ°á»i trong ba tỉnh bá» Giáo pháºn ra Ä‘i và o miá»n đất vô định. ChÆ°a hết, nhiá»u linh mục, nhiá»u chủng sinh và cả linh mục Trần Thanh Ngoạn, Giám đốc Äại chủng viện Xã Äoà i, cÅ©ng ra Ä‘i di cÆ° luôn nốt. Lòng NgÆ°á»i tê tái sầu muá»™n, nhÆ°ng biết sao được, vì nhân tình thế sá»± đổi thay, vì chÆ°Æ¡ng trình an bà i của Thiên Chúa Quan Phòng, NgÆ°á»i Ä‘Ã nh giÆ¡ tay chấp nháºn để rồi không phải chỉ bằng đó mà còn nhiá»u Ä‘iá»u khác phải chấp nháºn nữa. Äó là cuá»™c chiến từ năm 1966 đến năm 1972 do Mỹ trá»±c tiếp can thiệp và o Việt Nam. Bao nhiêu máy bay Mỹ đã oanh tạc miá»n Bắc, cà o nát cả Giáo pháºn. Nhà thá» Chánh Toà , các cÆ¡ sở của Giáo pháºn, Äại chủng viện, Tiểu chủng viện, TrÆ°á»ng táºp, Bệnh viện sụp đổ hoà n toà n… Nhiá»u hòm Hà i Cốt của các Thánh Tá» Äạo tan tà nh. Nhiá»u giáo dân, tu sỹ, giáo sỹ, linh mục và cả Äức Cha phó Nguyá»…n Äình Nhiên cÅ©ng đã từ trần hôm ngà y 24.3.1969. Thêm và o đó biêt bao nhiêu ná»—i cÆ¡ cá»±c trong tâm hồn, ngoà i thể xác đã là m cho Ngà i già hẳn Ä‘i đến Ä‘á»™ kiệt quệ và từ trần hồi 3 giá» sáng ngà y 5.1.1971, nghÄ©a là Ngà i là m Giám mục 20 năm cá»™ng vá»›i 5 năm Tổng quản. NhÆ° váºy là 25 năm tất cả, Ngà i đã dâng hiến để phục vụ NÆ°á»›c Chúa trong phần Há»™i Thánh của vùng Nghệ TÄ©nh Bình.
|