DIỄN ÄÀN GIÃO PHẬN VINH :: Xem chủ đề - Bữa Tiệc Ly diá»…n ra khi nà o?
Người đăng
Thông điệp
Quản trị viên
Ngày tham gia: 13/11/2007 Bài gửi: 2466 Số lần cám ơn: 1 Được cám ơn 295 lần trong 287 bài viết
gửi: 17.04.2011 Tiêu đề: Bữa Tiệc Ly diá»…n ra khi nà o?
Bữa Tiệc Ly diễn ra khi nà o?
17.04.2011
Vấn Ä‘á» ngà y tháng diá»…n ra Bữa Tiệc Ly do có sá»± trái ngược giữa các Phúc âm nhất lãm (Synoptic Gospels) và Phúc âm theo thánh sá» Gioan. Thánh sá» Máccô, ngÆ°á»i mà thánh sá» Matthêu và Luca theo những Ä‘iểm chÃnh, cho chúng ta biết ngà y tháng chÃnh xác: "Ngà y thứ nhất trong tuần Bánh Không Men, là ngà y sát tế chiên Vượt Qua, các môn đệ thÆ°a vá»›i Äức Giê-su: "Thầy muốn chúng con Ä‘i dá»n cho Thầy ăn lá»… Vượt Qua ở đâu? Chiá»u đến, Äức Giê-su và Nhóm MÆ°á»i Hai cùng tá»›i†(Mc 14,12.17). Chiá»u ngà y thứ nhất trong tuần Bánh Không Men, những con chiên Vượt Qua được hiến tế trong Äá»n Thá», trÆ°á»›c Lá»… Vượt Qua (Passover). Theo niên đại của các Phúc âm nhất lãm thì đó là thứ Năm.
Sau khi mặt trá»i lặn, Lá»… Vượt Qua bắt đầu, và lúc đó Chúa Giêsu và các môn đệ ăn Lá»… Vượt Qua, cả những khách hà nh hÆ°Æ¡ng đến Giêrusalem. Trong đêm chuẩn bị sang thứ Sáu, theo biên niên sá» nhất lãm, Chúa Giêsu bị bắt và bị Ä‘Æ°a ra trÆ°á»›c tòa án. Sáng thứ Sáu, Ngà i bị Philatô kết án tá» và ngay sau đó là “khoảng giá» thứ ba†(khoảng 9 giá» sáng), Ngà i bị dẫn đến Tháºp giá. Chúa Giêsu chết lúc giá» thứ chÃn (khoảng 3 giá» chiá»u). “Chiá»u đến, vì hôm ấy là ngà y áp lá»…, tức là hôm trÆ°á»›c ngà y Sa-bát, nên ông Giôxếp tá»›i. Ông là ngÆ°á»i thà nh Arimathê, thà nh viên có thế giá của há»™i đồng, và cÅ©ng là ngÆ°á»i vẫn mong đợi Triá»u Äại của Thiên Chúa. Ông đã mạnh dạn đến gặp tổng trấn Philatô để xin thi hà i Äức Giêsu†(Mc 15,42-43). Việc an táng xảy ra trÆ°á»›c khi mặt trá»i lặn, vì lúc đó ngà y Sa-bát bắt đầu. Ngà y Sa-bát là ngà y Chúa Giêsu được an táng trong mồ. Sá»± phục sinh xảy ra và o “ngà y thứ nhất trong tuầnâ€, tức là ngà y Chúa nháºt.
Khoa nghiên cứu niên đại gặp vấn Ä‘á» là cuá»™c xỠán và đóng Ä‘inh Chúa Giêsu đã xảy ra và o ngà y Lá»… Vượt Qua, mà năm đó rÆ¡i và o thứ Sáu. Äúng, nhiá»u há»c giả đã cố gắng chứng minh cuá»™c xỠán và đóng Ä‘inh Chúa Giêsu hợp vá»›i quy luáºt Lá»… Vượt Qua. NhÆ°ng dù các há»c giả tranh luáºn nhÆ° váºy, vẫn có vẻ khả nghi không biết cuá»™c xỠán trÆ°á»›c mặt Philatô và việc đóng Ä‘inh Chúa Giêsu có được phép và có thể xảy ra và o ngà y lá»… quan trá»ng của ngÆ°á»i Do Thái nhÆ° váºy hay không. Vả lại, có lá»i bình luáºn trong Phúc âm theo thánh sá» Máccô ngược lại giả thuyết nà y. Ngà i nói vá»›i chúng ta rằng hai ngà y trÆ°á»›c lá»… Bánh Không Men, các thượng tế (chief priests) và các kinh sÆ° (scribes) tìm cách gà i bẫy Chúa Giêsu để bắt giết Ngà i, nhÆ°ng vá» phÆ°Æ¡ng diện nà y há» tuyên bố: “Äừng là m và o chÃnh ngà y lá»…, kẻo dân chúng náo Ä‘á»™ng†(Mc 14,2). Theo trình thuáºt nà y, việc xá» tá» Chúa Giêsu thá»±c sá»± xảy ra và o chÃnh ngà y lá»… đó.
BÃch há»a Bữa Tiệc Ly của danh há»a Leonardo da Vinci
Chúng ta hãy qua trình thuáºt của thánh sá» Gioan. Thánh sá» Gioan viết dà i nhất để chứng tá» rằng Bữa Tiệc Ly không là bữa ăn Vượt Qua. Ngược lại: ChÃnh quyá»n Do Thái dẫn Chúa Giêsu đến trÆ°á»›c tòa Philatô để tránh và o dinh (praetorium), “há» không và o dinh kẻo bị nhiá»…m uế mà không ăn lá»… Vượt Qua được†(Ga 18,28). Do đó, Lá»… Vượt Qua chỉ bắt đầu và o buổi chiá»u tối, và lúc xỠán thì bữa ăn Vượt Qua chÆ°a diá»…n ra; cuá»™c xỠán và đóng Ä‘inh Chúa Giêsu xảy ra và o ngà y trÆ°á»›c Lá»… Vượt Qua, và o “ngà y chuẩn bịâ€, không phải chÃnh ngà y lá»…. Lá»… Vượt Qua năm đó từ chiá»u tối thứ Sáu đến chiá»u tối thứ Bảy, không phải từ chiá»u tối thứ Năm đến chiá»u tối thứ Sáu.
Mặt khác, kết cuá»™c của các sá»± kiện vẫn giống nhau: Chiá»u tối thứ Năm - Bữa Tiệc Ly của Chúa Giêsu vá»›i các môn đệ, nhÆ°ng không là bữa ăn Vượt Qua; thứ Sáu, trÆ°á»›c ngà y lá»…, không là chÃnh ngà y lá»… - cuá»™c xỠán và đóng Ä‘inh Chúa Giêsu; thứ Bảy - an táng trong mồ; thứ Bảy - phục sinh. Theo trình tá»± nà y, Chúa Giêsu chết lúc những con chiên Vượt Qua bị sát tế trong Äá»n Thá». Chúa Giêsu chết nhÆ° má»™t con chiên tháºt, chỉ được các “sát thủ†báo trÆ°á»›c trong Äá»n Thá».
Nối kết quan trá»ng nà y vá» phÆ°Æ¡ng diện thần há»c, cái chết của Chúa Giêsu xảy ra đồng thá»i vá»›i việc sát tế các con chiên Vượt Qua, đã khiến nhiá»u há»c giả loại bá» cách mô tả của thánh sá» Gioan là thần há»c. Há» cho rằng thánh sá» Gioan đã thay đổi niên đại để tạo sá»± nối kết thần há»c nà y, Ä‘iá»u được coi là minh nhiên trong Phúc âm. Ngà y nay, cà ng lúc cà ng rõ rà ng rằng niên đại của thánh sá» Gioan có thể thÃch hợp lịch sá» hÆ¡n niên đại của Phúc âm nhất lãm. Vì nhÆ° đã nói ở trên: cuá»™c xỠán và đóng Ä‘inh Chúa Giêsu và o ngà y lá»… là khó có thể hiểu. Mặt khác, Bữa Tiệc Ly của Chúa Giêsu có vẻ rất gần vá»›i truyá»n thống Lá»… Vượt Qua, từ chối đặc tÃnh Lá»… Vượt Qua nà y là khó hiểu.
Do đó đã có nhiá»u cố gắng để dung hòa hai niên đại. Äiá»u quan trá»ng nhất và thá»±c sá»± thu hút ná»— lá»±c dung hòa hai truyá»n thống nà y đã được nữ há»c giả ngÆ°á»i Pháp Annie Jaubert phát triển má»™t loạt giả thuyết được công bố từ năm 1953. Chúng ta không Ä‘i và o chi tiết của các giả thuyết nà y; chúng ta hãy hạn chế và o những Ä‘iểm chÃnh.
Bà Jaubert dá»±a và o hai văn bản ban đầu Ä‘á» nghị cách giải quyết vấn Ä‘á». TrÆ°á»›c tiên, bà nói đến lịch cổ có trong Sách Năm Toà n Xá (Book of Jubilees), đó là văn bản bằng tiếng Hê-brÆ¡ có từ ná»a sau của thế ká»· II trÆ°á»›c Chúa Kitô. Lịch nà y có các chu kỳ mặt trăng và dá»±a và o năm có 364 ngà y, chia thà nh 4 mùa, má»—i mùa có 3 tháng, có hai mùa có 30 ngà y và má»™t mùa có 31 ngà y. Thá»i đó má»—i quý có 91 ngà y, chÃnh xác là 13 tuần, và má»—i năm có chÃnh xác 52 tuần. Theo đó, các lá»… phụng vụ rÆ¡i và o cùng ngà y má»—i năm. Äối vá»›i Lá»… Vượt Qua, Ä‘iá»u nà y nghÄ©a là ngà y 15 tháng Nisan luôn luôn là thứ TÆ° và bữa ăn Vượt Qua được tổ chức sau khi mặt trá»i lặn và o chiá»u tối thứ Ba. Theo Jaubert, Chúa Giêsu mừng Lá»… Vượt Qua theo lịch nà y, nghÄ©a là và o chiá»u tối thứ Ba, và Ngà i bị bắt trong đêm chuyển sang thứ TÆ°.
Jaubert so sánh cách giải quyết nà y vá»›i 2 vấn Ä‘á»: TrÆ°á»›c tiên, Chúa Giêsu ăn bữa Vượt Qua tháºt, nhÆ° truyá»n thống nhất lãm vẫn giữ; nhÆ°ng thánh sá» Gioan cÅ©ng đúng, theo đó chÃnh quyá»n Do Thái, theo lịch của há», không mừng Lá»… Vượt Qua cho đến sau khi xá» Chúa Giêsu, và do đó Chúa Giêsu bị xá» và o ngà y trÆ°á»›c Lá»… Vượt Qua tháºt, không phải chÃnh ngà y lá»…. Cả truyá»n thống nhất lãm và truyá»n thống Gioan có vẻ đúng vá» cÆ¡ bản của sá»± khác nhau giữa hai lịch.
Sá»± thuáºn lợi thứ hai được Annie Jaubert nhấn mạnh cho thấy cùng thá»i Ä‘iểm đó ná»— lá»±c giải quyết còn yếu kém. Bà chỉ ra rằng các niên đại truyá»n thống (Phúc âm nhất lãm và Gioan) phải ép toà n bá»™ các sá»± kiện thà nh và i giá»: nghe nói trÆ°á»›c khi Chúa Giêsu bị dẫn đến Philatô, vợ Philatô có má»™t giấc mÆ¡, Chúa Giêsu bị giao cho Herôđê, rồi giao lại cho Philatô, rồi ông rá»a tay thanh minh, rồi việc kết án tá», vác tháºp giá và bị đóng Ä‘inh. Theo Jaubert, hoà n tất má»i thứ trong khoảng và i giá» có vẻ khó khả thi. Cách giải quyết của bà cung cấp má»™t cách sắp xếp thá»i gian từ đêm chuẩn bị sang thứ TÆ° cho đến sáng thứ Sáu Tuần Thánh (Good Friday).
Bà cÅ©ng tranh luáºn rằng thánh sá» Máccô Ä‘Æ°a ra má»™t hệ quả chÃnh xác vá» các sá»± kiện Chúa nháºt Lá»… Lá (Palm Sunday), thứ Hai và thứ Ba, nhÆ°ng rồi chuyển thẳng qua bữa ăn Vượt Qua. Theo ngà y tháng truyá»n thống, hai ngà y còn lại không có gì được tÃnh đến. Cuối cùng, Jaubert nhắc chúng ta rằng, nếu lý thuyết của bà đúng thì chÃnh quyá»n Do Thái có thể đã thà nh công theo kế hoạch giết Chúa Giêsu và o giá» tốt trÆ°á»›c ngà y lá»…. Lúc đó Philatô trì hoãn việc đóng Ä‘inh cho tá»›i thứ Sáu, váºy là lý thuyết đúng dù có chút lưỡng lá»±.
DÄ© nhiên, ngÆ°á»i ta phản đối cách sá»a lại niên đại của Bữa Tiệc Ly và o thứ Ba là truyá»n thống lâu Ä‘á»i ấn định lá»… và o thứ Năm, Ä‘iá»u mà chúng ta thấy rõ rà ng được thiết láºp ngay từ thế ká»· II. Bà Jaubert đáp lại bằng cách chỉ ra văn bản thứ hai mà lý thuyết của bà dá»±a và o: Cái gá»i là Didascalia Apostolorum (1), má»™t văn bản từ thế ká»· III đặt Bữa Tiệc Ly và o thứ Ba. Bà cố gắng chứng tá» sách nà y duy trì má»™t truyá»n thống cổ, cÅ©ng có trong các văn bản khác.
Äể đáp lại, ngÆ°á»i ta phải nói rằng các dấu vết truyá»n thống đối vá»›i bà ám chỉ là chÆ°a đủ thuyết phục. Khó khăn khác là Chúa Giêsu không thể dùng lịch theo quy luáºt Qumran. Chúa Giêsu lên Äá»n Thá» dá»± đại lá»…. Tháºm chà Ngà i nói tiên tri vá» sá»± tà n phá Äá»n Thá» và xác định Ä‘iá»u nà y bằng hà nh Ä‘á»™ng mạnh mẽ, Ngà i vẫn theo lịch Do Thái, đặc biệt là chứng cá»› trong Phúc âm theo thánh sá» Gioan. Tháºt váºy, ngÆ°á»i ta có thể đồng ý vá»›i Jaubert rằng lịch năm Toà n xá không hạn chế theo Qumran và Essenes (2). NhÆ°ng Ä‘iá»u nà y không đủ để bà o chữa cho việc áp dụng lịch đó đối vá»›i Lá»… Vượt Qua của Chúa Giêsu. NhÆ° váºy Ä‘iá»u nà y có thể hiểu rằng lý thuyết Annie Jaubert -thu hút ngay từ đầu- bị Ä‘a số các nhà chú giải bác bá».
Váºy chúng ta nói gì? Cách đánh giá tỉ mỉ có trong má»™t cuốn sách của John P Meier viết vá» Chúa Giêsu, ông giá»›i thiệu cuốn I là cuốn nghiên cứu vá» niên đại của cuá»™c Ä‘á»i Chúa Giêsu. Ông kết luáºn rằng ngÆ°á»i ta phải chá»n giữa niên đại nhất lãm và Gioan. Ông tranh luáºn rằng, vá» cÆ¡ bản của má»i nguồn, các chứng cá»› Ä‘á»u “ủng hộ†thánh sá» Gioan.
Thánh sá» Gioan đúng khi ngà i nói rằng lúc xét xá» Chúa Giêsu trÆ°á»›c tòa Philatô thì chÃnh quyá»n Do Thái chÆ°a ăn Lá»… Vượt Qua, và nhÆ° váºy phải giữ đúng nghi lá»…. Thánh sá» Gioan đúng khi cho rằng việc đóng Ä‘inh không xảy ra và o ngà y lá»…, nhÆ°ng và o hôm trÆ°á»›c ngà y lá»…. Äiá»u nà y nghÄ©a là Chúa Giêsu chết và o giá» mà các chiên Vượt Qua Ä‘ang bị sát tế trong Äá»n Thá». Sau đó các Kitô hữu thấy Ä‘iá»u nà y không trùng khá»›p, há» coi Chúa Giêsu là con chiên tháºt, theo cách nà y mà há» hiểu ý nghÄ©a tháºt của nghi lá»… con chiên – Ä‘iá»u nà y có vẻ theo tá»± nhiên.
Vấn Ä‘á» vẫn còn: Tại sao Phúc âm nhất lãm nói vá» bữa ăn Vượt Qua? Äiá»u gì là cÆ¡ bản đối vá»›i truyá»n thống nà y? Không phải Meier có thể Ä‘Æ°a ra cách trả lá»i thuyết phục cho vấn Ä‘á» nà y. Ông đã cố gắng -nhÆ° nhiá»u nhà chú giải khác- qua những bà i phê bình của ông. Ông tranh luáºn rằng Mc 14,1a và 14,12-16 -những Ä‘oạn duy nhất mà thánh sá» Máccô nói đến Lá»… Vượt Qua- được thêm và o sau. Ông nói rằng khi nói đến Bữa Tiệc Ly không có ám chỉ nà o vá» Lá»… Vượt Qua.
Tuy nhiên, tranh luáºn nà y là giả tạo. NhÆ°ng Meier đúng khi chỉ ra trong cách diá»…n tả vá» chÃnh bữa ăn, Phúc âm nhất lãm kể lại má»™t Ãt vá» nghi thức Lá»… Vượt Qua nhÆ° thánh sá» Gioan. NhÆ° váºy, vá»›i chút dè dặt nà o đó, ngÆ°á»i ta có thể đồng ý vá»›i kết luáºn của ông: “Toà n bá»™ truyá»n thống Gioan, từ đầu tá»›i cuối, hoà n toà n đồng ý vá»›i truyá»n thống nhất lãm nguyên thủy vỠđặc tÃnh phi Vượt Qua (non-Passover character) của bữa ăn†(A Marginal Jew, i, tr. 398).
Chúng ta phải há»i Bữa Tiệc Ly của Chúa Giêsu thá»±c sá»± là gì. Và bằng cách nà o có được cách quy kết ban đầu khả nghi vỠđặc tÃnh của Lá»… Vượt Qua? Câu trả lá»i của Meier rất Ä‘Æ¡n giản và có nhiá»u khÃa cạnh thuyết phục: Chúa Giêsu biết Ngà i sẽ chịu chết và biết Ngà i không thể ăn Lá»… Vượt Qua lần nữa. Hoà n toà n biết rõ nên Ngà i má»i các môn đệ ăn Bữa Tiệc Ly theo cách thức rất đặc biệt, không theo nghi thức Do Thái, nhÆ°ng là cách từ giã của Ngà i; khi Ä‘ang ăn, Ngà i trao cho há» Ä‘iá»u má»›i lạ, Ngà i trao ban chÃnh Ngà i là con chiên tháºt và do đó Ngà i thiết láºp Lá»… Vượt Qua của Ngà i.
Trong các Phúc âm nhất lãm, lá»i tiên tri vá» cái chết và sá»± phục sinh của Chúa Giêsu hình thà nh má»™t phần của bữa ăn. Thánh sá» Luca giá»›i thiệu má»™t cách nghiêm trá»ng và bà ẩn: “Thầy những khát khao mong má»i ăn lá»… Vượt Qua nà y vá»›i anh em trÆ°á»›c khi chịu khổ hình. Bởi vì, Thầy nói cho anh em hay, Thầy sẽ không bao giỠăn lá»… Vượt Qua nà y nữa, cho đến khi lá»… nà y được nên trá»n vẹn trong NÆ°á»›c Thiên Chúa†(Lc 22,15-16). Cách nói nÆ°á»›c đôi. Có thể Chúa Giêsu Ä‘ang ăn bữa Vượt Qua bình thÆ°á»ng vá»›i các môn đệ lần cuối cùng. NhÆ°ng cÅ©ng có thể Ngà i không còn ăn bữa Vượt Qua nữa, mà Ngà i muốn ăn bữa Vượt Qua má»›i.
Có Ä‘iá»u nổi báºt từ toà n bá»™ truyá»n thống: Äặc biệt là bữa ăn chia tay nà y không là Lá»… Vượt Qua cÅ©, nhÆ°ng là Lá»… Vượt Qua má»›i mà Chúa Giêsu đã hoà n tất. Cho dù Ngà i chia sẻ bữa ăn vá»›i Nhóm MÆ°á»i Hai không là bữa Vượt Qua theo nghi thức đạo Do Thái (Judaism), nhÆ°ng sá»± liên kết bên trong toà n bá»™ sá»± kiện vá»›i cái chết và sá»± phục sinh của Chúa Giêsu vẫn rõ rà ng. Äó là Lá»… Vượt Qua của Chúa Giêsu. Và theo nghÄ©a nà y, Ngà i vừa ăn mừng vừa không ăn mừng Lá»… Vượt Qua: Các nghi thức cÅ© không thể được thá»±c hiện - khi thá»i giá» của hỠđến, Chúa Giêsu đã chết rồi. NhÆ°ng Ngà i đã trao ban chÃnh Ngà i, do đó Ngà i thá»±c sá»± ăn mừng Lá»… Vượt Qua vá»›i các môn đệ. Lá»… cÅ© không bị bãi bá» mà vẫn đầy ý nghÄ©a.
Các chứng cá»› má»›i đây nhất đối vá»›i quan Ä‘iểm vá» lá»… cÅ© và lá»… má»›i, có cách giải thÃch má»›i vỠđặc tÃnh Lá»… Vượt Qua trong bữa ăn của Chúa Giêsu qua cái chết và sá»± phục sinh của Ngà i, được thấy trong thÆ° thứ nhất của thánh Phaolô gởi giáo Ä‘oà n Côrintô: “Anh em hãy loại bá» men cÅ© để trở thà nh bá»™t má»›i, vì anh em là bánh không men. Quả váºy, Äức Ki-tô đã chịu hiến tế là m chiên lá»… Vượt Qua của chúng ta†(1Cr 5,7; x. Meier, A Marginal Jew, i, tr. 429f). NhÆ° trong Mc 14:1, đây là ngà y thứ nhất trong tuần lá»… Bánh Không Men và ngay sau đó là Lá»… Vượt Qua, nhÆ°ng cách hiểu theo nghi thức cÅ© được chuyển thà nh cách hiểu theo Kitô há»c (Christological) và hiện sinh (existential). Ngà y nay Bánh Không Men ám chỉ chÃnh các Kitô hữu, những ngÆ°á»i được giải thoát khá»i tá»™i lá»—i bằng cách thêm men và o. NhÆ°ng Chiên hiến tế là Äức Kitô. Ở đây thánh Phaolô hà i hòa vá»›i cách giá»›i thiệu của thánh sá» Gioan vá» các sá»± kiện. Äối vá»›i ngà i, sá»± chết và sá»± phục sinh của Äức Kitô trở thà nh Lá»… Vượt Qua kéo dà i mãi mãi.
Vá» cÆ¡ bản nà y, ngÆ°á»i ta có thể hiểu rất sá»›m vá» Bữa Tiệc Ly của Chúa Giêsu -kể cả không chỉ má»™t lá»i tiên tri mà còn sá»± tham dá»± thá»±c sá»± của Tháºp giá và sá»± Phục sinh trong Thánh Thể-được coi là má»™t Lá»… Vượt Qua: nhÆ° Lá»… Vượt Qua của Ngà i. Và nhÆ° váºy đó.
----------------------------
(1) Sách Giáo lý các Tông đồ là sách chuyên khảo bằng tiếng Hy Lạp vá» luân lý và tÃn lý mà truyá»n thống cho rằng do các thánh Tông đồ soạn ra. Có lẽ phần lá»›n do má»™t giám mục ở Syria viết trong thế ká»· III. Nó tạo phần đầu của Hiến chÆ°Æ¡ng Tông đồ, nghÄ©a là 8 cuốn sách đầu tiên của các Tông đồ. Sách bà n vá» việc chăm lo các hối nhân, bổn pháºn của giáo sÄ© và giáo dân, và bảo vệ đức tin chống lại lạc giáo. Cuốn sách nà y thÆ°á»ng được gá»i là ná»— lá»±c đầu tiên của Bá»™ giáo luáºt.
(2) Phái Êsêniô là các nhóm ngÆ°á»i Do thái sống khổ hạnh trÆ°á»›c CN, không được nêu tên trong Kinh thánh hoặc sách Talmud (Huấn giáo Do Thái), nhÆ°ng được Philo nhắc đến (năm 20 trÆ°á»›c CN đến năm 40 sau CN), Josephus (năm 37 trÆ°á»›c CN, khá»ang năm 100), và Pliny Cả (năm 23-79). Danh từ nà y có nghÄ©a là “những ngÆ°á»i đạo đứcâ€. Há» dÆ°á»ng nhÆ° bắt đầu sống khổ hạnh và o thế ká»· II trÆ°á»›c Công nguyên, và chấm dứt phái nà y và o thế ká»· II sau CN, và luôn tồn tại ở Palestine. Theo Josephus, số ngÆ°á»i theo phái nà y khá»ang 4.000 ngÆ°á»i và o cuối thế ká»· I. Há» là má»™t há»™i chuyên biệt, chủ yếu là m nông nghiệp. Nói chung là há» không láºp gia đình, nhÆ°ng không bác bá» giá trị hôn nhân, và tuyển ngÆ°á»i và o há»™i bằng cách nháºn trẻ em là m con nuôi. Há» thá»±c hiện Ä‘á»i sống cá»™ng đòan cách nghiêm ngặt nhất, và cÅ©ng là hệ thống đẳng cấp cứng rắn. Ngòai mê tÃn dị Ä‘oan, há» còn tin Äức Chúa (Giavê) và sá»± bất tá». Há» hầu nhÆ° bị quên lãng trong lịch sá» tôn giáo, cho đến khi ngÆ°á»i ta phát hiện các Sách cuá»™n Biển Chết và o năm 1947. Hầu nhÆ° chắc chắn đây là má»™t cá»™ng Ä‘oà n phái Êsêniô, đã là m ra kho tà ng văn chÆ°Æ¡ng được tìm thấy ở Qumran, gần Biển Chết. (Từ nguyên Hy Lạp là Hosioi – thánh nhân, tu sÄ©; hoặc từ chữ Aramaic – ngÆ°á»i thinh lặng).
TRẦM THIÊN THU
(Chuyển ngữ từ CatholicHerald.co.uk)
Bạn không có quyền gửi bài viết Bạn không có quyền trả lời bài viết Bạn không có quyền sửa chữa bài viết của bạn Bạn không có quyền xóa bài viết của bạn Bạn không có quyền tham gia bầu chọn Bạn không được phép gởi kèm file trong diễn đàn Bạn không được phép download files trong diễn đàn