Ngà y xÆ°a, những ngÆ°á»i có “máu nhạc†bị gán cho biệt danh “xÆ°á»›ng ca vô loà iâ€, tức là bị chê tá»›i mức tối Ä‘a. NhÆ°ng ngà y nay, cÅ©ng ngÆ°á»i “vô loà i†ấy lại được Ä‘á» cao và được “khao khátâ€. Äối vá»›i Công giáo, từ thá»i ÄGH Gregoria, âm nhạc được trá»ng dụng và được Ä‘Æ°a và o phụng vụ – gá»i là Bình ca và Thánh nhạc. NhÆ° váºy, âm nhạc Công giáo mang tÃnh thánh thiện, nhÆ° thánh Augustinô đã so sánh: “Hát là cầu nguyện hai lầnâ€.
Thá»±c ra tá»± thân âm nhạc không xấu, vì âm nhạc là quốc tế ngữ. Nó bị coi là xấu chỉ vì ngÆ°á»i sá» dụng nó không đúng thôi!
Từ nhá», không hiểu sao tôi đã rất thÃch nghe nhạc trên sóng phát thanh, dù thân nhân không ai có “máu nhạcâ€. Tôi cÅ©ng bị coi là “không giống aiâ€, má»™t dạng “vô loà iâ€. Và rồi tôi tá»± tìm hiểu âm nhạc qua các tà i liệu của Ns Thiên Quang và Lm Ns Kim Long. Má»—i đêm, tôi tá»± mà y mò táºp đánh Harmonium “rách nát†của má»™t nhà thá» nhá» vá»›i chiếc đèn dầu leo lét. Rồi tôi bắt đầu viết thánh ca khi 16 tuổi, viết nhiá»u dù còn “non ná»›t†(vá» má»i mặt), tôi viết trÆ°á»›c khi được thá» giáo Ns Hùng Lân. Tôi viết nhiá»u hÆ¡n khi tôi là m ca trưởng suốt tháºp niên 1980 và 1990. Lúc đó, tôi viết trÆ°á»›c tiên là do nhu cầu thá»±c tế của các giáo xứ, vì ở vùng quê lúc đó thiếu thốn đủ thứ!
Vá»›i thá»±c tế sáng tác của mình, tôi tá»± thấy má»™t nghịch lý: Khi cảm thấy tâm hồn an thái và lòng đạo đức tăng thì tôi không viết được gì, ráng cách mấy cÅ©ng… “bó tayâ€! NhÆ°ng khi tôi thấy mình tá»™i lá»—i, khô khan và nguá»™i lạnh thì tôi lại khả dÄ© viết những bà i thánh ca “có hồnâ€, đượm chất đạo đức và thánh thiện. Có lẽ chÃnh nhá» cảm giác ray rứt, cÅ©ng có thể đó là lá»i cầu nguyện thống thiết của má»™t gã-lãng-du-tá»™i-lá»—i trong tôi. NhÆ°ng đó là má»™t nghịch-lý-thuáºn. Vâng, “ở đâu cà ng tá»™i lá»—i thì cà ng nhiá»u ân sủng†(Thánh Phaolô).
Tuy nhiên, viết đã khó rồi, phổ biến tác phẩm cà ng khó hÆ¡n nhiá»u, tháºm chà là rất “gay goâ€. Muốn phổ biến tác phẩm âm nhạc thì phải “quen biết†và có tà i chÃnh. Nhạc Ä‘á»i đã váºy, thánh ca cÅ©ng không hÆ¡n gì. Rất nhiá»u thánh ca của tôi đã được Äức cố GM Phaolô Maria Nguyá»…n Minh Nháºt (Xuân lá»™c) cho Imprimatur mà vẫn “nằm im†trong táºp bản thảo. Nếu không có “máu†thì rất dá»… nản chà và “xuống tayâ€!
Khá»ang gần 20 năm trÆ°á»›c, Äà i Veritas (Chân lý) phát má»™t số thánh ca của tôi trên là n sóng. Há» hứa sẽ thu và o băng và chuyển vá» cho tôi, anh bạn tôi nghe Ä‘Ã i và cÅ©ng nghe được lá»i hứa đó. NhÆ°ng đó chỉ là “lá»i-hứa-ở-thì-tÆ°Æ¡ng-laiâ€, nghÄ©a là không bao giá» có thì hiện tại. Nhà Äạo còn váºy huống chi… nhà Äá»i! Sá»± tháºt luôn mất lòng. Quá phÅ© phà ng!
Tôi không có ý phê phán hay chê trách ai mà chỉ bà y tá» tâm sá»± rất tháºt riêng tôi mà thôi!
Tất nhiên, là con ngÆ°á»i nên vẫn đầy tham-sân-si, khó tránh khá»i tình cảm riêng. NhÆ°ng cần là m sao cho ở mức “phải chăng†thôi. Tôi chợt nhá»› câu nói của đại văn hà o Shakespeare: “Vá» sá»± nổi tiếng, có ngÆ°á»i sinh ra và được nó rÆ¡i và o mình, có ngÆ°á»i tìm mãi cÅ©ng thấy, nhÆ°ng có ngÆ°á»i tìm cả Ä‘á»i cÅ©ng không thấyâ€. Ở đây ngÆ°á»i viết không có “ý đồ†theo kiểu nổi tiếng trần tục, mà chỉ muốn chia sẻ vá»›i cả tấm chân tình…
Dâng Thiên Chúa khúc tân ca
Là lá»i cảm tạ lòng Cha nhân là nh
Dù cho lạc điệu, sai vần
NhÆ°ng rất chân thà nh pháºn cát bụi con!
Ngà y 29/9/2010, lá»… kÃnh các Tổng lãnh Thiên thần. Nghe ngÆ°á»i chị tinh thần nói: “Chị nghe dạo nhạc là chị Ä‘oán lá»… vá» Thiên thầnâ€. Tôi lấy là m lạ vì Thánh ca vá» Thiên thần rất hiếm. Buổi chiá»u, tôi dá»± Thánh lá»…, và tôi “giáºt mình†khi nghe ca Ä‘oà n hát bà i vá» Chúa Thánh Thần. Thì ra váºy!
Äiá»u đó chứng tá» ngÆ°á»i có trách nhiệm vá»›i ca Ä‘oà n không hiểu đúng Phụng vụ, không phân biệt Thánh Thần và Thiên thần. Và nếu váºy thì sai tÃn lý Công giáo!
Ngà y xÆ°a, ngÆ°á»i đệm Ä‘Ã n trong nhà thá» không phải chỉ biết đánh Ä‘Ã n mà còn phải biết phụng vụ. Ngà y nay đã thoải mái hÆ¡n, thế nên có khi ngÆ°á»i đệm Ä‘Ã n hoặc ca trưởng có thể có những ngÆ°á»i thiếu kiến thức vá» phụng vụ.
TrÆ°á»›c đây, tôi thấy có linh mục (má»™t giáo xứ thuá»™c giáo pháºn Xuân lá»™c) Ä‘Ãch thân táºp hát cho cá»™ng Ä‘oà n hát bà i Dâng vá» Mẹ (Con dâng vá» Mẹ má»™t niá»m tin yêu bao la…) là m bà i ca dâng lá»…, và thÆ°á»ng sá» dụng nhÆ° váºy. Tại má»™t nhà thá» thuá»™c giáo hạt Gia định, giáo pháºn Saigon, tôi thấy ca Ä‘oà n sá» dụng bà i Lá»i Thiêng (Lá»i thiêng dâng Chúa từ trong đáy tim âm thầm…) là m ca dâng lá»…. Má»™t số nhà thá» cÅ©ng đã và đang sá» dụng bà i nà y là m ca dâng lá»… (sic!). Có lẽ do Ä‘iệp khúc bà i Lá»i Thiêng có câu “Bà n tay con nâng lên cao, dâng Chúa hết những ý nghÄ©, dâng Chúa trót xác thân con…†nên há» cho đó là ca dâng lá»…!
Thá»±c ra bà i Dâng vá» Mẹ là bà i tôn kÃnh và cầu nguyện vá»›i Äức Mẹ, bà i Lá»i Thiêng chỉ nói lên tâm nguyện con ngÆ°á»i đối vá»›i Chúa và là dạng bà i Ca nguyện. Giáo há»™i bá»›t khắt khe hÆ¡n trÆ°á»›c nhÆ°ng không phải vì váºy mà tá»± do thái quá, không phải cứ thấy bà i nà o có chữ DÂNG là cứ “vô tư†sá» dụng là m ca dâng lá»….
Vá» phần lá»i ca, nhÆ° bà i Con chỉ là tạo váºt (Phanxicô) vẫn thấy các ca Ä‘oà n “vô tư†hát: Lạy Chúa, con chỉ là tạo váºt… Chúng ta không thể là TẠO VẬT mà chỉ là THỤ TẠO, vì Tạo váºt là Tạo hóa – tức Thiên Chúa, theo cách gá»i của Công giáo. Ngữ nghÄ©a đã bị hiểu sai lệch, riết rồi quen, nhÆ°ng không lẽ cứ “quen†mãi má»™t thói quen “lệch lạc†nhÆ° váºy? Dục Tá» nói: “Thấy đúng mà không theo thì là DỞ, thấy sai mà không sá»a thì là MÊâ€.
Mong sao thánh ca được sá» dụng đúng phụng vụ hÆ¡n. Äừng khinh suất!
(Thomas Aquinas TRẦM THIÊN THU)